Netwerkleren in het onderwijs Dr. Femke Nijland

Netwerkleren in drie vragen: Wat is netwerkleren? Hoe stimuleer je netwerkleren? Hoe onderzoek je netwerkleren? Aan de slag met onderzoek Leren is een sterk sociaal proces, niet alleen in het dagelijks leven, maar ook op de werkplek. Door met anderen te praten, samen te werken en problemen op te lossen leren professionals iedere dag bijna ongemerkt. Een van de verschijningsvormen van sociaal leren is netwerkleren. Bij netwerkleren wordt de nadruk gelegd op de sociale configuratie waarbinnen de professional opereert: zijn netwerk. In het onderwijs, waarin professionals minder samen werken en praten dan binnen andere vakgebieden, is het stimuleren van netwerkleren een mooie manier om leraren bewust te maken van de waarde van hun netwerk voor hun lespraktijk. In deze workshop verkennen we het concept netwerkleren, we kijken hoe netwerkleren te stimuleren is binnen je eigen onderwijsorganisatie en hoe het proces èn de opbrengst door onderzoek zichtbaar kunnen worden gemaakt.

Wat is netwerkleren? Sociaal constructivisme: visie op kennis! leren is een construct, dat betekent dat leren hard werken is om in je hoofd te snappen wat er gebeurt, problemen op te lossen, in te zien wat anderen bedoelen. Leren is ook sociaal: kennisconstructie vindt voor het overgrote deel plaats in een sociale omgeving. Kleine kinderen leren door deel te nemen aan hun gezin, volwassenen leren door deel te nemen aan de sociale groepen waarin ze actief zijn: hun werk, hun vrienden, hun hobby’s. Netwerkleren is een vorm van sociaal leren: leren van je omgeving door met ze te praten.

Speciale triggers om te leren Leren is een gewoon onderdeel van het dagelijks werk Werkgerelateerde problemen zijn vaak aanleiding om te leren Innovaties zijn vaak aanleiding om te leren Veel (of niet het meeste) leren gebeurt niet in formele trainingen maar tijdens spontane activiteiten dichtbij de praktijk Dit leren gebeurt veelal in samenwerking met collega’s / peers in netwerken In onderzoek ziet nwl er vaak zo uit: gestructureerd en overzichtelijk. In de praktijk niet zo zichtbaar, niet gestructureerd, niet overzichtelijk. De praktijk ziet er zo uit:

Dit is netwerkleren Dit is netwerkleren: onduidelijk, onbewust, onzichtbaar, rommelig. Gebeurt minder bij leraren door aard beroep en als het gebeurt: Rommelig Onduidelijk Onbewust Onzichtbaar In een samenleving waarin steeds meer nadruk komt te liggen op het nieuwe leren en op andere vaardigheden, in een onderwijsomgeving waarin steeds meer nadruk op 21e eeuwse vaardigheden en minder opan kennisoverdracht is het wenselijk om in te zetten op netwerkleren.

In sommige beroepsgroepen meer dan andere In sommige beroepsgroepen meer dan andere. In het onderwijs waarin het werk erg solitair is, veel minder netwerkleren. Minder gelegenheid want leraren zien elkaar niet doorlopend. https://www.leraar24.nl/video/1762#tab=0

Hoe stimuleer je netwerkleren? Bewustwording Stimuleren lerende contacten in een informele sfeer Ander perspectief op kennis faciliteren door collega’s en leidinggevenden - cultuurverandering Nieuwe manier van samenwerken en professionaliseren

1. Bewustwording met tools en werkvormen Beschrijving WSKO, gang van zaken daar. Gestart met 5 scholen, in kaart brengen welke thema’s leefden en wie met wie contact had/\.

2. Stimuleren en faciliteren lerende contacten

De rode stippellijn

Problemen bij stimuleren netwerkleren Problemen bij netwerkleren: halen – brengen – gevolg van transmissionele visie op kennis: kennis is een ruilgoed, iets dat je kunt krijgen in plaats van iets dat je kunt maken – creatie. Tips en werkvormen zijn niet de enige kennis die van belang is: er is zoveel meer dan dat In plaats van een manier om bewustwording te stimuleren wordt nwl een doel: alleen netwerkleren op woensdagmiddag. Terwijl het juist een manier van denken en werken is, niet iets dat je aan en uit kunt zetten

Wat is netwerkleren?

3. Perspectiefverandering Door waarde van netwerkleren zichtbaar te maken in de organisatie, door blijven interpreteren nieuwe situatie Zichtbaar maken van de waarde, maar ook blijven praten en interpreteren van de nieuwe situatie helpen om begrip te krijgen van wat netwerkleren betekent in de dagelijkse praktijk van iedere leraar. Intervisie-sessies op metaniveau helpen bij dat begrip: (Casus Staatsbosbeheer) wat betekent nu die nieuwe visie? Constant proces van interpretatie – praktijk en interpretatie.

4. Nieuwe manier Nieuwe manier van professionaliseren; de leraar: Die werken, leren en innoveren ziet als geïntegreerde activiteiten Die continu leert zowel formeel en informeel verbonden aan de dagelijkse praktijk Die samenwerkt met collega’s om innovatief te zijn en problemen op te lossen Die actief netwerkt binnen en buiten de school Die actief kennis deelt en participeert in open professionele communities en netwerken There are no ‘true’ answers

Betere afstemming tussen formele en informele processen 4. Nieuwe manier Nieuwe organisatiestructuur in de school: Betere afstemming tussen formele en informele processen Formeel Informeel

4. Nieuwe manier formeel collectief individueel informeel isolatie controle Centraal leiderschap opdrachten regels Hiërarchische barrieres individueel collectief Platte organisatie vertrouwen Promovendus: onderzoek naar informele ruimte in organisaties bij SKOEM: Deze mechanismen kom je in de literauur tegen mbt professionele netwerken in organisaties Wens opschuiven naar RECHTS maar onduidelijk hoe Iedereen in een online community – hoor je veel Of zelfsturende teams Zorg instelling Rotterdam – zelfsturende teams / managers weg - geen mandaat! Vacuum ontstaan – 80 teams maar enorme toename ziekteverzuim ROC – ook teams , maar bijkt dat teams helemaal niet taakvolwassen zijn en je dit niet van ze mag vragen. loslaten Zelf-organisatie autonomie keuze integratie informeel Gedeeld/gespreid leiderschap

4. Nieuwe manier Nieuwe manier van onderwijzen: Doceren – aanbod gericht Expert driven Acquisitie Transfer Pre-planned Courses Training Leren – vraaggestuurd Networking Communities Self-regulation Leren is vorm van participatie, co-creatie Populaire vaardigheden die een rol spelen zijn de 21ste eeuwse vaardigheden Participatie Co-creatie Wording Complex problems Deal with uncertainty

Hoe onderzoek je netwerkleren? Vraag Maak zichtbaar Meet Analyseer Rapporteer

Instrumenten Onderwerp via >Beeld >Koptekst en voettekst

Lerende Netwerken Verschillende typen kennisnetwerken Smedlund, 2008 Leerrelaties Manieren van praten: leraren zien informeel leren in gesprekken niet altijd als werkgerelateerd, maar onderzoek heeft uitgewezen dat er zelf sociale interactie een werkgerelateerde functie heeft: om een effectieve leerrelatie op te bouwen is er een bepaalde mate van vertrouwen nodig, common ground, een plek waarin je elkaar kunt vinden. Onderzoek 20-80 in scholen bij leerlingen die elkaar al kenden tijdens samenwerkend leren. Docenten dachten trouwens dat dat véél meer was. Aanwijzingen dat dat bij volwassenen niet anders is. Smedlund, 2008

Value Creation Framework (Wenger, Trayner & De Laat, 2011)

Aan de slag Vorm groepjes van 3 Leer elkaar kennen Bespreek wat je zou willen weten op het gebied van netwerkleren Formuleer een vraag Bespreek met je gesprekspartners hoe je die vraag zou kunnen onderzoeken

Netwerkend netwerkleren onderzoeken