3 havo 2 Aarde Par 7 - 9

7 Brandstof uit de diepte Ligging Europa Tropisch moeras

7 Brandstof uit de diepte Meeste aardgas verdwijnt in de buitenlucht. Er is geen afsluitende gesteentelaag die het gas tegenhoudt. Afgestorven plantenresten verteren niet onder moeraswater. Er ontstaat veen. Het gebied daalt. Rivieren en zee zetten dikke lagen zand en klei af. Het veen komt dieper te liggen. Druk en temperatuur stijgt. Het veen verandert. Een klein deel van het aardgas zit opgesloten in de steenkoollaag (moedergesteente) Inkolingsproces

7 Brandstof uit de diepte De veenlaag wordt in elkaar gedrukt. Gassen en water worden naar boven geperst. Het aandeel koolstof neemt toe. Met als eindresultaat: steenkool.

7 Brandstof uit de diepte Wat zijn de juiste titels: 1 Dagbouw 2 Afdruk van fossielen op steenkool 3 Schachtbouw Afdruk van fossielen op steenkool Dagbouw Schachtbouw

7 Brandstof uit de diepte Welk land heeft de grootste steenkoolvoorraad? De Verenigde Staten van Amerika. Noem twee landen die per inwoner veel steenkool verbruiken. Australië – Kazachstan - Zuid-Afrika - Tsjechië.

8 Het zwarte goud Ontstaan van aardolie vooral in ……. Trias, Jura en Krijt Tegelijkertijd met aardolie ontstaat vaak ook Geassocieerd gas

8 Het zwarte goud Fases in het ontstaan van aardolie Plankton in warme ondiepe zeeën Dode plankton dwarrelt naar de bodem van de zee Dikke lagen sedimenten bovenop het plankton Temperatuur en druk stijgt in de laag met plankton In het olievenster – temperatuur tussen de 60 en 120 º C- ontstaat aardolie uit plankton

8 Het zwarte goud Aardolie en aardgas ontstaan in moedergesteente Aardolie en aardgas migreren naar hogere lagen door plooiing breuk en blijven in reservoirgesteente zitten als de olie en het gas worden tegengehouden door een ondoordringbare laag

8 Het zwarte goud Winning van aardolie: on shore of offshore? offshore

8 Het zwarte goud Winning gaat in de loop der tijd van land continentaal plat dichtbij de kust steeds dieper op zee. naar naar

8 Het zwarte goud Olie in het Midden-Oosten Plooiing en breuken Olie concentreert zich maar verdwijnt als de olie niet wordt tegengehouden Bodemlaag gevormd in Trias, Jura en Krijt Dikke lagen sediment op het moedergesteente = moedergesteente van de aardolie

9 Stinkend rijk? Wat brengt de toekomst? Is de productie van olie over het hoogtepunt heen?

9 Stinkend rijk? Nieuwe voorraden dankzij Onconventionele olie en gas 1 Teerzand 2 Schaliegas Fracking

9 Stinkend rijk? Winnen tegen elke prijs? De olie ligt er voor het opscheppen Tegenstanders wijzen op de negatieve gevolgen voor milieu en klimaat. NRC 20 juni 2014 Flinke aardbeving gevoeld in centrum van Groningen AD 30 sept. 2014