Handhaving onder de vierde tranche Awb Lex Michiels Universiteit van Tilburg

Wat regelt de Awb-IV over handhaving? Algemene bepalingen inzake bestuurlijke sancties Wijzigingen in bepalingen over herstelsancties Boeteregeling (titel 5.4 en andere bepalingen) Bepalingen in geldschuldenregeling van belang voor de handhaving NB: Wat de Awb-IV niet regelt: - intrekking als sanctie - toekenning van boetebevoegdheden

Overtreding Overtreding: gedraging (handelen of nalaten) i.s.m. wettelijk voorschrift (5.0.1). Vgl. art. 5.0.8: voor elke overtreding kan een sanctie worden opgelegd, ook als die overtredingen door één handeling worden gepleegd. Door één ‘gedraging’ dus meerdere overtredingen mogelijk.

Overtreder Overtreder: pleger én medepleger! Medepleger (nieuw in bestuursrecht): bewuste samenwerking en gezamenlijke uitvoering. Feitelijke dader en functionele dader Ook rechtspersonen (inclusief overheid!)

Bestuurlijke sancties Door een bestuursorgaan wegens een overtreding opgelegde verplichting of onthouden aanspraak (5.0.2 lid 1 sub a) Herstelsancties (5.0.2 lid 1 sub b) en bestraffende sancties (5.0.2 lid 1 sub c); zelfstandige last (5.0.2 lid 2) is geen sanctie! Wettelijke grondslag vereist (5.0.4) Ook partiële handhaving mogelijk (5.0.2 lid 1 sub b)

Last onder bestuursdwang Achtergrond: terminologische aanpassing; geen inhoudelijke wijziging beoogd (maar wel rare definitie: zie art. 5:21 Awb. Last = last + bevoegdheid….) Vereiste van het in zijn macht hebben: wel van belang bij dwangsom (last alleen aan overtreder!), niet bij bestuursdwang. Straks ook nog zo? Hoe dan ook: kostenverhaal bestuursdwang alleen op overtreder(s)

Combinatie van sancties Verbod samenloop bestuursdwang en dwangsom: nu 5:31 en 5:36 Awb, straks 5.0.6 Awb-IV (t.a.v. van herstelsancties) NB: dit is geen cumulatieverbod! Anticumulatieregels bij boete en andere straf (zie hierna slide 14)

De bestuurlijke boete (algemeen) - Titel 5.4 Awb-IV geeft regeling voor elders (in ongeveer 60 wetten) aan bestuursorganen toegekende boetebevoegdheden Vooral uniformering; maar zie aanpassingswetgeving Ontwikkeling naar meer boetebevoegdheden onder druk door Wet OM-afdoening, i.h.b. bestuurlijke strafbeschikking

Begrippen boete en beboetbare gedraging Definitie in art. 5.4.1.1: bestraffende sanctie, onvoorwaardelijke verplichting tot betaling geldsom, gericht op overtreder Criminal charge (art. 6 EVRM) Niet: (meeste) kortingen en intrekkingen subsidies en uitkeringen (zie lid 2) Beboetbare gedraging (zie CRvB 16 mei 2001, AB 2003, 17 inzake vraag betreffende afzonderlijke overtreding of voortgezette handeling)

Schuld Art. 5.4.1.2 (verwijtbaarheidsvereiste) Daderschap voldoende voor schuld, mits de mogelijkheid wordt geboden tegenbewijs te leveren; bewijslast dan bij overtreder NB: tenzij de ‘delictsomschrijving’ opzet of schuld als bestanddeel kent. ABRvS 26 april 2006, AB 2006, 386: schuld werk-gever bij arbeidsongeval i.v.m. afwezigheid controle

Zwijgrecht (1) Art. 5.0.11: zwijgrecht en cautie bij begin ‘verhoor’ EHRM 17 december 1996, NJ 1997, 699 (Saunders): a) zwijgrecht niet van toepassing op materiaal dat bestaat onafhankelijk van de wil van de ‘charged person’ b) reflexwerking van zwijgrecht: bewijsmateriaal dat bij toezicht is verkregen, kán ontoelaatbaar zijn bij criminal charge

Zwijgrecht (2) EHRM 3 mei 2001, AB 2002, 343 (JB-Zwitserland): Zwijgrecht bestaat wel t.a.v. materiaal waarvan bestaan onzeker is (verbod ‘fishing expeditions’). EHRM 29 juni 2007, NJ 2008, 25 (O’Halloran & Francis): Dwang wel toegestaan bij verplichting naam te noemen bij verkeersovertreding, terwijl hoogte boete beperkt was

Zwijgrecht (3) Geldt in beginsel ook voor schriftelijke verklaringen Zwijgrecht geldt zodra er sprake is van een criminal charge: zie art. 5.0.11; dan cautie geven Gevolgen schending zwijgrecht soms beperkt Zwijgrecht en spreekplicht (5:20 Awb)

Andere waarborgen Vertaling en tolk (5.4.2.2 en 5.4.2.3) Anticumulatieregels: - 5.4.1.4 (boete-boete) - 5.4.1.5 (relatie boete tot strafrecht) - NB: geen regeling boete vs. andere bestraffende bestuurlijke sancties! Lichte en zware procedure (afdeling 5.4.2); grens bij 340 euro

Elementen in lichte en zware procedure (zp) - rapport opmaken (5.4.2.1); bij zp verplicht (5.4.2.6) - rapport toezenden (5.4.2.1 lid 3) - functiescheiding: oplegging in mandaat niet door opsteller rapport (10:3 lid 4) - horen (5.4.2.6 lid 3) bij zp verplicht - inzage in stukken geven (5.4.2.2) - cautie geven (5.0.11) - beslissing binnen 13 weken (5.4.2.4) - opleggingsbevoegdheid vervalt na 2 jaar (5.4.1.6 lid 2); bij zp na 5 jaar (lid 1)

Boetehoogte (wetgever + bestuur) Wet bepaalt altijd een maximum Systeem met gefixeerde bedragen (o.a. Tabakswet, Warenwet, WAHV) Systeem met alleen maxima (o.a. Mededingingswet, Wft) Matigingsbevoegdheid bestuursorgaan (5.4.1.7 lid 3)

Boetehoogte (rechter) ‘Volle toetsing’ van boetehoogte; maar terughou-dende toetsing van beslissing om boete op te leggen Ook volle toetsing bij vaste bedragen in beleidsregels Ook volle toetsing bij wettelijk gefixeerde bedragen? (Uitgangspunt: alleen toetsing in concreto, wanneer appellant erom vraagt, in uitzonderlijke gevallen) Lex mitior (5.4.1.7 lid 4) Geen hogere boete in beroep (8:69), tenzij… Zelf voorzien bij vernietigen boetebeschikking (8:72a)

Rechtsbescherming (overig) Bezwaar en beroep inzake boete hebben geen schorsende werking Derden kunnen belang hebben bij boete-oplegging Afstemming door bestuursrechter met jurisprudentie van de strafrechter gewenst

Tenuitvoerlegging sanctiebesluiten Awb-IV kent drie ‘effectueringsbeschikkingen’: kostenbeschikking bestuursdwang (altijd; 4.4.1.2) toepassingsbeschikking bestuursdwang (op verzoek benadeelde derde; 5:31a lid 3) invorderingsbeschikking (op verzoek derde én - zonder verzoek - wanneer bestuur ‘dwangtraject’ wil kunnen volgen; 5:37)