Pesten is meer dan een groepsproces: Ouders doen ertoe! Carolien Gravesteijn, Lector Ouderschap & Ouderbetrokkenheid, Hogeschool Leiden

Inhoud Algemene schoolgerichte programma’s (Levensvaardighedenprogramma’s - Social Emotional Learning Programs) Meer aandacht voor ouderbetrokkenheid

Pesten breder bekeken Pesten is ook een individueel proces - anders zijn: afwijken van het ‘normale’/gemiddelde - gebrek aan sociale vaardigheden: sociaal onhandig, verlegen - niet voor zichzelf opkomen of juist teveel - voorgeschiedenis - zelfbeeld en zelfsturing Pesten gaat verder dan school: ook buiten school, over samenleving, familie en gezin Schoolprogramma’s: betrekken van ouders

Hoe vaak komt het voor? 1 op de 10 kinderen is slachtoffer 1 op de 7 kinderen pest zelf Jongens vaker dan meisjes VMBO leerlingen vaker dan VWO leerlingen Iets meer allochtone leeringen pesten Begint al op kleuterleeftijd

Definitie van pesten Bewust agressief gedrag Ongelijke machtsverdeling Moeite zichzelf te verdedigen Herhaaldelijk en langere tijd Verschillende vormen

Gevolgen van pesten Effecten ten aanzien van school - schooluitval - slechte schoolprestaties Psychologische effecten - psychosomatische problemen - ongelukkig in relaties - verlies van vrienden - laag zelfbeeld - depressie en angsten - zelfmoordgedachten- en pogingen

Levensvaardigheden programma’s Schoolgerichte pestprogramma’s laten wisselende effecten zien - teveel gericht op pesten - meer aandacht sociale en emotionele vaardigheden Levensvaardighedenprogramma’s (SEL) - psychosociale ontwikkeling (zelfbeeld, vaardigheden) - afname van probleemgedrag

Levensvaardigheden (WHO,2010; CASEL, 2013) Zelfbewustzijn: eigenwaarde, zelfvertrouwen/controle/evaluatie Zelfmanagement: omgaan met boosheid en stress, verdelen van de tijd, beheersen van impulsen Relatievaardigheden : onderhandelen, omgaan met conflicten, weerstand bieden aan groepsdruk, netwerken, motivatie, etc; Verantwoordelijk besluiten nemen : verzamelen van informatie, kritisch denken, evalueren van consequenties en acties Maatschappelijk bewustzijn : empathie, actief luisteren, (h)erkennen van individuele verschillen en verschillen

Effecten (Durlak, Weissberg, Dymnicki, Taylor, & Schellinger, 2011). Positieve resultaten op het gebied van sociale en emotionele competenties Positiever over zichzelf, anderen en school Betere leerprestaties Minder probleemgedrag

Effectieve kenmerken Preventief Interactieve didactische methoden Theoretische onderbouwing Ondersteunende omgeving Algemene – en probleemspecifieke vaardigheden Training leraren

Levensvaardigheden voor adolescenten Les 1: Introductie en kennismaken Les 2: Waarnemen wat je doet Les 3: Waarnemen en omgaan met je gevoelens Les 4: Herkennen van wat je tegen jezelf zegt Les *: Genotmiddelen en gokken Les 5: Weerbaarheid Les 6: Conflict met leerlingen en leerkrachten Les 7:Waarden, normen en vriendschappen

Inhoud lesprogramma (vervolg) Les 8:Roddelen Les 9:Gepest worden. Hoe ga je ermee om? Les 10: Pesten (via internet). Waarom doe je het? Les 11: Omgaan met minderwaardigheidsgevoelens Les 12:Sexualiteit en tienerzwangerschappen Les 13:Sexualiteit en loverboys Les 14: Conflict tussen leerling en ouders Les 15: Waardig en vaardig met elkaar omgaan Les 16: Afronding en afscheid

Effecten Levensvaardigheden voor Adolescenten Bevordert zelfbeeld en gevoel van zelfsturing Intentie om sociale en emotionele vaardigheden te gebruiken Vermindert zelfmoordgedachten en pogingen (korte termijn) Vermindert pesten (korte termijn)

Ouderbetrokkenheid Te weinig aandacht voor ouders Belangrijkste onderdeel van programma’s Door ouderbetrokkenheid (o.a Farrington & Ttofi, 2009; Conners-Burrow en collega’s, 2009) - Ouders reageren adequaat - Ouders zijn gevoelig voor signalen - Kinderen zijn opener - Kinderen vertonen minder symptomen van depressie - Afname in pesten

Kwalitatief onderzoek Interviews onder 15 ouders 12 moeders, 3 vaders 8 meisjes, 7 jongens

Resultaten Ouders definiëren pesten als volgt: - Systematisch fysiek en verbaal geweld - Negeren - Ongelijke machtsverdeling - Groepsdruk - Pesten is oorlog - Het is pesten als het kind het zo ervaart - Buitensluiten is de aller-pijnlijkste vorm van pesten

Resultaten Een aantal ouders vindt dat pesten gewoon is: ‘Het is iets dat kinderen nou eenmaal doen’ ‘Een maatschappij heeft nou eenmaal volgers en leiders, daar is niets mis mee’ ‘Je vindt het terug in iedere cultuur, ieder land en iedere groep’

Gevolgen van onjuiste definities Als de ouder het niet onderkent – kind nog meer beschadigd – gesloten Ouders ondernemen lang niet altijd actie Ouders zijn onzeker – te laat of niet de juiste interventie Misvatting dat een kind niet gepest wordt als hij/zij vrienden heeft

Resultaten Wat voor ondersteuning willen en gebruiken ouders? Ouders hechten veel waarde aan ondersteuning van leraren: gemeenschappelijke verantwoordelijkheid Ouders praten graag met andere ouders, maar zijn ook bang Gebruiken strategieën waar ze onzeker over zijn - verbeteren van zelfbeeld - spreken de pester zelf aan of adviseren wraak - aanleren van vaardigheden Ouders hebben behoefte aan vaardigheden

(In) effectieve strategieën Ineffectieve strategieën - Wraak - Contact opnemen met de pester - Contact opnemen met de ouders van de pester Effectieve strategieën: - Praten over emoties en oplossingen - Leren met groepsdruk en conflicten om te gaan - Oplossingsvaardigheden - Relatievaardigheden - Geloof in ouderlijke effectiviteit

Conclusie Levensvaardigheden programma’s - Algemene vaardigheden - Gedachten, Gevoelens en Gedrag - Omgaan met conflicten en stress Manier waarop ouders pesten beleven Sociale ondersteuning van school - toename geloof in ouderlijke effectiviteit - Minder gevoelens van hulpeloosheid - Begrijpen kind beter

Implicaties Verplicht opnemen van Levensvaardigheden programma’s in schoolcurriculum Omgekeerde oudergesprekken Ouders - belangrijk voor interventies Levensvaardigheden voor Ouders - leren van effectieve vaardigheden/strategieën - kennis en handvatten Ouders doen ertoe!

Professioneel werken met ouders Artikel 18, 2 e deel (bijna nooit geciteerd): Kinderen hebben er recht op dat ouders gesteund worden zodat ze hun taak als ouder goed vervullen Identificeer eigen beelden, verwachtingen en kwestbaarheden Identificeer beelden, verwachtingen en kwestbaarheden ouders Ouders als ervaringsdeskundigen Wat wil je met elkaar bereiken en hoe

Vragen?