Rolbewustzijn en Ik-posities Een opstel over rollen en wat daar bij hoort Geïnspireerd door Prof. E. van der Vliert, Prof. H.Hermans, Prof. F. Schulz von Thun en anderen. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Connectie met vraag 5 van OctoQuest Dit document is een verdieping van vraag 5 van OctoQuest *; 5: “Wat is uw rol en wat zijn de rollen van relevante anderen? Dit document is een verdieping van het domein Rollen en de complexiteit van dit fenomeen. Op grond van voortschrijdend inzicht wordt dit document regelmatig aangevuld en uitgebreid. Tips van u zijn zeer welkom. Belangrijke inspiratie voor dit “opstel” leverden Prof. van der Vliert en Prof. Hermans: De rolmatrix van Evert van der Vliert en de ik- posities van Hubert Hermans treft u in de mix als “rolgebonden- ik – posities” of “rol specifieke – ik – positie”aan. * Zie ook het document dat het OctoQuest protocol beschrijft.

Groeiend document Dit document is geen voltooide versie. Op grond van voortschrijdend inzicht wordt dit document regelmatig aangevuld en uitgebreid. Tips zijn zeer welkom.

© wolf.lejeune@upcmail.nl Beschrijving Dit document beschrijft het belang van: het verbinden met de eigen (deel)rol(len), het afstand nemen van de eigen (deel)rol(len), het formuleren van rolgebonden-ik-posities of rol specifieke-ik - posities. © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Dit document beschrijft onder meer: Rolopdracht, Ik- posities die met elkaar kunnen conflicteren, Ik- posities die domineren of ondergesneeuwd zijn, Meervoudige ik-boodschappen, Rolopvattingen, Rolverwachtingen, Verbinden met de rol/rolbinding, Uit de rol trekken, Uit de rol stappen, Amen/der Stellverträter Rolconflicten Intra- en interpersoonlijk Rolgebonden horizon © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Rolopdracht De rolopdracht De “opdracht” die mij in mijn [deel]rol rechtvaardigt”. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Afleidingen uit de rolopdracht Uit deze rolopdracht worden rolopvattingen en rolverwachtingen afgeleid. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Ik-posities Rolopvattingen zijn alleen in te vullen door een bundeling van ik-posities die zich context gebonden verheffen en boven de andere ik-posities oplichten, Rolopvattingen die andere ik-posities kunnen “onderdrukken” of achterstellen. ©wolf.lejeune@upcmail.nl

Bronnen van ik-posities William James USA 1860 * http://nl.wikipedia.org/wiki/William_James Verschil tussen `I´ and `me´ Bakthin’s polyfone roman http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Bakhtin http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Bakhtin#Problems_of_Dostoyevsky.E2.80.99s_Art:_polyphony and_unfinalizability http://en.wikipedia.org/wiki/Polyphony_(literature) Hubert Hermans Nijmegen Holland `The dialogical self`, de polyfone mens http://nl.wikipedia.org/wiki/Hubert_Hermans Verschil tussen `ik´, `mij´ en `mijn´ Hermans verbindt James en Bakthin met de waarderingstheorie en later de dialogical self http://nl.wikipedia.org/wiki/Dialogical_self Wolf Lejeune verbindt Van der Vliert en Hermans in rolgebonden ik-posities * De bron is de James kenner is Prof. David Leary USA, historicus, psycholoog en filosoof; specialisme historie van de ontwikkeling van de psychologie, Zijn college heb ik gevolgd op de universiteit van Braga in Portugal tijdens het 4e internationale congres ’the dialogical self”. http://williamjamesstudies.org/3.1/leary.html http://psychology.richmond.edu/faculty/Leary_David.html ©wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Von Thun”4 aspecten Prof. Von Thun introduceert bij elke interventie vier aspecten. Deze aspecten zijn: Zelfonthullend aspect Appèlerend aspect, Content aspect en Het betrekkingsniveau. Uitspraak: “Ik heb trek in een appel” © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Von Thun”4 aspecten Von Thun introduceert bij elke zelfonthulling vier aspecten. Voorbeeld uitspraak: “Ik heb trek in een appel” Zelfonthulling: ik heb trek, Appèl: wil je me de appel aangeven, Content: de appel, Betrekkingsniveau: dat ga je “vanzelfsprekend” doen. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Voorbeeld van ik posities I In onderstaand voorbeeld worden de aspecten van Von Thun methodisch en doelgericht toegepast bij het construeren van (rolgebonden)ik-posities. Deze aspecten zijn: zelfonthulling, appèl, content- en betrekkingsniveau. Deze aspecten worden verrijkt met een “meerkeuzevraag” en “een gezamenlijke brug slaan” [bridging]. Zelfonthulling gekoppeld aan twee “rollen”, die van “persoon/ mens” en die van “leidinggevende”. # Als mens heb ik een hekel aan conflicten, en wanneer mijn rol als leidinggevende van mij conflict hanteren verlangt, verbind ik mij met die (deel)rol. Appèl, meerkeuzevraag, een positieve suggestie in de laatste positie van de meerkeuzevraag en het bridgingelement, we: # Piet gaan we ( jij en ik) dit conflict uitvechten of heb je een voorkeur om opnieuw te onderzoeken hoe we (samen) kunnen werken? © wolf.lejeune@upcmail.nl

Voorbeeld van ik posities II # Als mens heb ik een hekel aan conflicten, en wanneer mijn rol als leidinggevende van mij conflict hanteren verlangt, verbind ik mij (volledig)met die deelrol. De Ik-positie mens staat tegenover Ik-positie leidinggevende. Door het verbinden met de oplichtende deelrol worden mijn Ik-posities energetisch gebundeld en kan ik mij focussen op dat wat mijn rol van mij in deze context vergt. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Voorbeeld van ik posities III De meervoudige ik-boodschap beschrijft transparant de met elkaar conflicterende ik-posities en de ik-positie die zich boven de andere ik-posities verheft. Dit oplichten boven andere posities toont dat de persoon bereid is zijn context gebonden verantwoordelijkheid te nemen. Tevens voegt de persoon een de-escalerend element toe in de vorm van een meerkeuzevraag met een bewust gekozen volgorde. © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Meerkeuzevraag De volgorde waarin de meerkeuzevraag gecomponeerd is, is voor zijn beoogde werking van zeer groot belang, Dat wat de persoon in de meerkeuzevraag wil benadrukken staat in die meerkeuzevraag op de laatste plaats: vechten of samenwerken # Piet gaan we dit conflict uitvechten of heb je een voorkeur om te onderzoeken hoe we samen kunnen werken? © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Rolverwachting Rolverwachting: De verwachtingen van relevante anderen over de invulling van mijn [deel]rol. Gebaseerd op gedachtegoed van Prof. Evert van de Vliert. Hij ontwikkelde de `rolmatrix´ [zie handboek management]. http://www.blackwell-compass.com/subject/socialpsychology/article_biog?article_id=spco_articles_bpl003 © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Rolopvatting Rolopvatting Mijn persoonlijk opvatting over hoe ik mijn [deel]rol vervul. Jouw persoonlijk opvatting over hoe jij jouw [deel]rol vervult. © wolf.lejeune@upcmail.nl

. De Rolmatrix van Prof. Evert van de Vliert De eigen rolopvatting Ik heb een opvatting over de invulling van mijn rol Mijn rolopvatting © wolf.lejeune@upcmail.nl

Rolopvatting en rolverwachting De verwachting gericht op de invulling door die ander : Ik heb een opvatting over de invulling van mijn rol Mijn rolopvatting Jij hebt een verwachting over de invulling van mijn rol Jouw rolverwachting © wolf.lejeune@upcmail.nl

Jouw rolopvatting Jouw opvatting over de invulling van jouw rol Jij hebt een opvatting over de invulling van jouw rol Jouw rolopvatting ©wolf.lejeune@planet.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Mijn rolverwachting Mijn verwachting over de wijze waarop jij jouw rol invult Jij hebt een opvatting over de invulling van jouw rol Jouw rolopvatting Ik heb een verwachting over de invulling van jouw rol Mijn rolverwachting © wolf.lejeune@upcmail.nl

De Rolmatrix van Prof. Evert van de Vliert Van wederzijdse rolopvattingen en wederzijdse rolverwachtingen: Ik heb een opvatting over de invulling van mijn rol Mijn rolopvatting Jij hebt een opvatting over de invulling van jouw rol Jouw rolopvatting Ik heb een verwachting over de invulling van jouw rol Mijn rolverwachting Jij hebt een verwachting over de invulling van mijn rol Jouw rolverwachting © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Verbinden met de rol Verbinden met dat wat de deelrol van mij in mijn rol vergt Rolbinding een concept van wolf lejeune zelfkennis coach en zelfkonfrontatie consultant en psycholinguïst. © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Rolbinding Ik verbind mij met dat gedrag en die overtuigingen die mijn [deel]rol[len] van mij context gebonden vergen. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Uit de rol trekken en de meervoudige ik boodschap Grenzen stellen aan een onredelijk appèl: # Ik merk dat ik uit mijn rol getrokken wordt en dat sta ik hier en nu [jou] niet toe. © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Uit de rol stappen Soms is het gewenst om uit de rol te stappen zoals bij het aantasten van humanitaire rechten. Bijvoorbeeld: 1942 IG Farben productie van Zyklon B: “Der Stellverträter”/de plaatsbekleder van Rolf Hochhuth © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Synopsis Amen: Kurt Gerstein is in de Tweede Wereldoorlog gerekruteerd door de SS om zijn kennis van de chemie. Hij gelooft dat het dodelijke Zyklon-B gas gebruikt wordt om barakken te ontsmetten en ongedierte om te brengen. Als hij door zijn superieuren wordt meegenomen naar Polen om met eigen ogen te zien waar het gas echt voor wordt gebruikt, probeert hij de waarheid achter de Endlösung door te geven aan de geallieerden. Ook probeert hij de Duitse kerken te waarschuwen en uiteindelijk zelfs de Paus. Hij krijgt steeds meer verantwoordelijkheid voor het soepel verlopen van de holocaust, en kan daardoor dus steeds grotere risico's nemen om de aanvoer van Zyklon-B te vertragen en te saboteren en om de waarheid aan het licht te brengen. 'Amen' is gebaseerd op een toneelstuk van Rolf Hochhuth genaamd Der Stellverträter (tevens de Duitse titel van de film) dat in 1963 nog het nodige schandaal veroorzaakte. Dat er zo lang gewacht moest worden op de verfilming is volgens Hochhuth de schuld van het Vaticaan, die de koper van de filmrechten van het stuk, de Italiaanse filmproducent Carlo Ponti, blijkbaar met alle macht had tegengewerkt. Pas toen regisseur Costa-Gravas samen met schrijver Jean-Claude Grumberg het scenario aanpaste zodat Paus Pius II een minder grote rol speelde in het zwijgen van de Katholieke Kerk over de oorlogsmisdaden van het Naziregime tegen de Europese joden, kon de film gemaakt worden. http://www.verzet.org/content/view/1087/69/ © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Rolgebonden horizon Kardinaal Ratzinger is tegen het toelaten van Turkije in de EEG, Paus Benedictus is voor het toelaten van Turkije in de EEG, Het Vaticaan lost deze schijnbare tegenstelling op met het volgende antwoord: ‘De rolgebonden horizon van een Paus rijkt verder dan de rolgebonden horizon van een Kardinaal’. Bron NRC © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl Nog te verkennen Roldistantie ? Rolvervreemding? Rolelementen en een waarderingssysteem Rolgebonden ik posities en OctoQuest Rolgebonden loyaliteit GeboorteRecht en roldistantie Casus modehuis: LevensRecht ~ onderduikadres © wolf.lejeune@upcmail.nl

Rolelementen en een waarderingssysteem Wat hierna volgt is voor later. © wolf.lejeune@upcmail.nl

Rolelementen en een waarderingssysteem In een waardering systeem kunnen Roldragers, Rolopdrachten, Rolverwachtingen, Rolopvattingen, de mate van Rolbinding of gebrek daaraan, interpersoonlijke en intra persoonlijke Rolconflicten en de verschillen in Rolgebondenhorizon als actual-selfs en possible-selfs opgenomen worden. De polariteit tussen negatieve en positieve correlaties geeft inzicht in de samenhang met belemmerende en faciliterende waarde gebieden die het veranderen of aanpassen kunnen blokkeren of ondersteunen. Vaak ontstaat het inzicht op welke wijze een ongewenst evenwicht tussen beide polen verstoord kan worden en hoe één pool te versterkt kan worden. Vaak vergt dit een groot waardering systeem waarin de polen tussen actual selfs en geconstrueerde possibel selfs opgenomen zijn. © wolf.lejeune@upcmail.nl

© wolf.lejeune@upcmail.nl waarde gebieden Roldrager[s] Rolopdracht[en] Rolverwachtingen van de dominante coalitie Rolverwachting[en] Rolopvatting[en] Rolbinding Verbinden met dat wat de [deel]rol verlangt Rolconflict[en] Interpersoonlijk tussen personen Intrapersoonlijk in de persoon zelf Verschillen in Rol gebonden horizon © wolf.lejeune@upcmail.nl