Materiële culturele goederen in gevaar. Nationale en internationale verantwoordelijkheid en acties inzake de bescherming van culturele goederen in geval van rampen en gewapende conflicten Prof. em. dr. Gustaaf Janssens KU Leuven

1.Begrippen en problematiek 2.Oorlog en oorlogsrecht 3.Erfgoed in gevaar 4. De Conventie van Den Haag van Bescherming van cultureel erfgoed vóór, tijdens en na de oorlogssituatie 6. Het Blauwe Schildcomité: internationaal en in België

1.Begrippen en problematiek Culturele goederen Erfgoed

2. Oorlog en oorlogsrecht Hugo de Groot, De iure belli ac pacis (1625) Vredesconferenties 18 en 19 Conventies van Genève 1864 en 1949 Roerich Pact 1935 Conventie van Den Haag 1954

3. Erfgoed in gevaar a.Intentionele vernieling b. Erfgoed in de vuurlijn c. Plundering

3. Erfgoed in gevaar 3.a. Intentionele vernieling Politiek-ideologische en of religieus- fundamentalistische redenen

3. Erfgoed in gevaar 3.b. Erfgoed in de vuurlijn

3. Erfgoed in gevaar 3.c. Plundering -Evidente schade -Verlies van erfgoed -Illegale export en handel -Buit financiert acties van rebellen

3. Erfgoed in gevaar 3.c. Plundering -Evidente schade -Verlies van erfgoed -Illegale export en handel -Buit financiert acties van rebellen

4. De Conventie van Den Haag 4.a. De Conventie (1954) met het Eerste Protocol Beschermd Bijzondere bescherming

4. De Conventie van Den Haag 4.b. Het Tweede Protocol (1999)

België ratificeerde de Conventie van De Haag en het Eerste Protocol op 16 september 1960 het Tweede Protocol op 13 oktober 2010

5. Bescherming a.Vóór het conflict b.Tijdens het conflict c.Na het conflict.

International Military Cultural Resources Working Group IMCuRWG Burgem. Patijnlaan 1134 NL CG Den Haag Voorzitter: dr. Joris Kila, archeoloog en reserve luitenant-kolonel NL

6. Het Blauwe Schild – Blue Shield – Le Bouclier Bleu Oprichting van het International Committee of the Blue Shield 1996 Oprichting van het Belgische Blauwe Schildcomité 2000 Oprichting van de Association of National Committees of the Blue Shield (A.N.C.B.S.) 2008

7. Het Belgische Blauwe Schildcomité, zet zich in voor de bescherming van cultureel erfgoed in geval van ramp, natuurramp of oorlogssituatie; - informeert en assisteert overheden en beheerders van erfgoed inzake preventie en actie; - sensibiliseert en organiseert vorming voor overheden en voor beheerders van erfgoed.

Het Belgische Blauwe Schildcomité Voorzitter : GustaafJanssens website : Activiteiten sinds 1998: organiseren van bijeenkomsten, colloquia en enquêtes, redactie van teksten, en informatieverstrekking, samenwerking met het KIK en met andere organisaties, occasioneel advies en hulp bij rampen (o.a. Stadsarchief Keulen na de instorting in 2009 en de brand van de kerk van Westkapelle in 2013).

Instorting van het Stadsarchief van Keulen, maart 2009 Brand van de kerk van Westkapelle, 2013

37 Het Belgische Blauwe Schildcomité redigeerde - een tekst betreffende risicobeheersing ter bescherming van het historisch en cultureel erfgoed (2011) - een voorstel tot samenwerkingsakkoord tussen de federale Staat, de Gewesten en de Gemeenschappen ten einde het erfgoed te beschermen (tekst van een uiteenzetting ter attentie van de provinciegouverneurs, 2013)

38 Het Belgische Blauwe Schildcomité organiseerde - Colloquia en studiedagen, het eerste op 23 nov. 1998, daarna in 2002 (Brussel), 2010 (Namen), 2014 (Mons), … - Overleg met overheden en diensten inzake ramppreventie en rampbestrijding.

39 Het Belgische Blauwe Schildcomité stimuleert het opstellen, door de Gewesten en de Gemenschappen van lijsten van roerend en onroerend cultureel erfgoed, 1° dat volgens de Conventie van Den Haag (1954) bescherming geniet (is niet gelijk aan een lijst van beschermde monumenten, archeologische sites en landschappen); 2° dat volgens de Conventie van Den Haag (1954) een bijzondere bescherming geniet (te beginnen met het erfgoed dat erkend is als UNESCO-werelderfgoed)

Beschermd Bijzondere bescherming (voorstel nieuw symbool)

Horta Huis Brussel Brussels Hoofdstedelijk Gewest UNESCO werelderfgoed (met andere gebouwen Van Horta) sinds 2000 Bijzondere bescherming sinds december 2013

Museum Plantin-Moretus Antwerpen Erkend als UNESCO- Werelderfgoed sinds 2005 Bijzondere bescherming sinds december 2013

De neolitische silexmijnen van Spiennes Wallonië UNESCO werelderfgoed sinds 2000 Bijzondere bescherming sinds december 2013

Selectieve bibliografie BLAKE, J. « On defining cultural heritage », in: The International and Comparative Law Quarterly, 49 (2000), p Cultural Property Crime. An Overview and Analysis on Contemporary Perspectives and Trends (ed. J. KILA & M. BALCELLS), Leiden, KALSHOVEN, F. « The Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict within the Framework of International Humanitarian Law », in: Museum International, 57 (2005; afl. 4), p

KILA, J. Heritage under Siege. Military Implementation of Cultural Property Protection following the 1954 Hague Convention, Leiden, KILA, J. & C.V. HERNDON, « Military Involvment in Cultural Property Protection: an Overview », in: Joint Force Quarterly, 74 (2014), p RUSH, « Working with the military to protect archaeological sites and other forms of cultural property », in: World Archeology, 44 (2012), p

VAN DE AUWERA, S. « Contemporary conflict, Nationalism, and the Destruction of Cultural Property During Armed Conflict: A theoretical Framework », in: Journal of Conflict Archeology, 7 (2012), p VAN DER AUWERA, S. Cultureel erfgoed onder vuur. Naar een internationale bescherming voor culturele goederen tijdens gewapende conflicten, Leuven, VAN DER AUWERA, S. « International Law and the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict: Actual Problems and Challanges », in: The Journal of Arts Management, Law and Society, 43 (2013), p

VAN DER AUWERA, « Peace Operations and the Protection of Cultural Property During and after Armed Conflict », in: International Peacekeeping, 17 (2010), p VARLAMOFF, M.-Th. « The Blue Shield Initiative. Joining Efforts to Preserve our Cultural Heritage in Danger », in: Liber Quarterly, 12 (2002), p

Slotbeschouwingen

Dank voor uw aandacht Prof. em. dr. Gustaaf JANSSENS Ere-archivaris van het Koninklijk Paleis Emeritus hoogleraar aan de KU Leuven (Geschiedenis) en namens de KU Leuven aan de VUB (ManaMa Archivistiek) Voorzitter van het Belgische Blauweschildcomité Met dank aan mevr. dr. Myriam Serck-Dewaide, eredirecteur van het KIK, gewezen voorzitter van het Belgische Blauwe Schildcomité