Bijen in de stad

To bee or not to bee? Blauwe ertsbij Maskerbij Zweefvlieg Wespbij 2 © Bijenhotels.nl Bijen heb je in alle soorten en maten. De meest gekende bij is de honingbij. Deze leeft in groep en wordt door vele mensen gewaardeerd omdat hij planten bestuift en verschillende natuurproducten, zoals was en honing, produceert. Toch zijn er ook heel wat andere bijensoorten, die elk hun nut en functie hebben. De bijenwereld is dus heel divers en gekleurd. Blauwe ertsbij Maskerbij Zweefvlieg Wespbij 2

Soorten bijen In Vlaanderen leven meer dan 300 verschillende bijensoorten, in de wereld zijn ± 20.000 soorten bekend! Twee groepen: Sociale bijen Solitaire bijen Honingbij (1 soort) Hommels (± 22 soorten) 1 koningin plant zich voort werksters met strikte taakverdeling Leven samen in 1 nest Steken enkel om zich te verdedigen ± 300 soorten in Vlaanderen Ieder vrouwtje plant zich voort geen werksters Elk vrouwtje maakt haar eigen nest Steken NIET 3

Welke bijen steken? Alleen vrouwtjes hebben een angel Een bij is niet agressief (Sociale) bijen steken enkel wanneer ze zich bedreigd voelen Een (honing)bij die steekt, sterft Solitaire bijen kunnen niet steken: hun angel is te zwak © Natuurpunt vrouw man 4

De bij in problemen Steeds meer bijensoorten sterven uit… = minder bevruchte bloemen, gewassen en fruit Oorzaken: Minder nectar- en stuifmeelrijke bloemen, minder voedsel Minder nestgelegenheid Pesticiden 5

Alleseter versus fijnproever Wat eet de bij? Verschillende bijensoorten verkiezen verschillende bloemen: Alleseter versus fijnproever Zeeaster Bijen eten van nature uit stuifmeel en nectar. Dat wordt op verschillende manieren verzameld: - nectar wordt opgezogen en verzameld in de honingmaag. In de maag maakt de bij honing van de nectar. Die kan hij verteren als hij honger heeft of uitspugen in een speciaal kamertje (cel) als eigen voorraad of voedsel voor de larven. stuifmeel wordt meestal aan de buitenkant van het lichaam verzameld, maar soms ook in de krop (een holte achter de mond). Bijen verkiezen dit boven zoetigheid (suiker), in tegenstelling tot bijvoorbeeld wespen, die frisdranken, ijsjes… als ideale voedingsbron zien. © Bijenhotels.nl Grijze zandbij Schorzijdebij 6

Lange versus korte tong Wat eet de bij? Lange versus korte tong Bijen halen nectar uit planten met hun tong. © Bijenhotels.nl Slurfbij Zijdebij 7

Hoe de bij aan eten helpen? Plaats nectar- en stuifmeelrijke bloemen van verschillende soorten Kies wilde bloemen = rijk aan nectar en stuifmeel = Latijnse naam heeft twee woorden Bv. Centaurea cyanus (korenbloem), niet Centaurea cyanus ‘Blue boy’ Zaai een bijenmengsel 8

Bijenkorven en kasten De honingbij die wij het best kennen leeft in korven of kasten, vaak door de mens gemaakt. In de natuur kom je ze ook tegen in bv boomholtes. 9

De koningin legt eitjes In een bijenkast legt enkel de koningin eitjes in een wasraat, tot wel 1500 per dag. Andere bijen (werkster) houden deze kast schoon en zorgen ervoor dat elk eitje ook voedsel krijgt om zich te ontwikkelen. Zij maken via hun wasklieren ook nieuwe raten aan, waarin eitjes of honing kan worden opgeslagen. Op de koningin op de eerste foto hangt een merkteken (een soort sticker). Imkers doen dit om snel de koningin in hun kast te kunnen vinden. In één kast kunnen wel 40.000 bijen in de zomer zitten. 10

Nestgelegenheid solitaire bijen De solitaire bij zoekt een gang om eitjes in te leggen: Afhankelijk van de soort: In het zand In dood hout In holle stengels In leem Tussen stenen © Natuurpunt 11

De vrouwtjes leggen eitjes … Het vrouwtje maakt ‘kamertjes’ met eitjes en nectar en stuifmeel - Onbevrucht eitje = mannetje - Bevrucht eitje = vrouwtje Mannetjes ‘ontwaken’ twee weken eerder Vooraan komen onbevruchte eitjes, achteraan bevruchte eitjes Solitaire bijen leggen zelf eitjes. 12

Hoe de solitaire bij helpen? Bouw bijenhuisjes of een bijenhotel! Handleiding: http://ecohuis.antwerpen.be/Ecohuis/Ecohuis-Hoofdnavigatie/Bewoners/Groen-en-dieren-in-de-stad/Dieren-in-de-stad/Bewoners-Natuur-en-dieren-Bouw-een-bijenhotel.html 13

Holle stengels Benodigdheden Holle takjes van bijvoorbeeld riet, bamboe, vlier, braam, framboos, rozen, distels, vlinderstruik ... met een diameter van 2 tot 12 millimeter en een lengte van ongeveer 10 tot 15 centimeter. Een bakje of buis waarin u de takjes kunt steken, bijvoorbeeld een wijnkratje, een conservenblik of een pvc-buis.  U kunt dit bakje ook zelf maken. Dan heeft u nodig: Vijf plankjes, een voor de achterkant, vier voor de zijkanten Hamer en nagels Aan de slag Neem of maak het bakje of buis. Maakt u het bakje zelf, nagel dan de plankjes stevig aan elkaar. Vul het bakje of buis met de stengels, tot het helemaal gevuld is en de stengels niet meer kunnen bewegen. Bind ze indien nodig vast met een beetje touw. Zorg dat de achterkant gesloten is. U hoeft zelf geen openingen te maken in de stengels. Sommige dieren knagen er graag het merg uit. 14

Houten huis Benodigdheden Houten balk of boomstronk van ongeveer 15 cm dik. Kies voor hardhout (eik, kastanje, hazelaar ...).  Boormachine Aan de slag Boor in de balk of stronk gaten van verschillende diameters, tussen 2 en 12 millimeter. Maak de gaten ongeveer 10 tot 15 cm diep. Let op dat de achterkant gesloten blijft. Zorg ervoor dat de gaatjes niet te ruw zijn. Zo verwondt de bij haar vleugels niet. Dit doet u op twee manieren: Laat de boormachine rustig zijn gang gaan en 'duw' hem niet naar beneden. Ga regelmatig op en neer met de boormachine. 15

Lemen huis Benodigdheden Leem Gebluste kalk (te koop in bouwwinkels) Water Breinaalden met verschillende diameters tussen 5 en 8 millimeter Een (stenen of houten) bak of kistje om het leemmengsel in te doen Aan de slag Maak een mengsel met het leem, de gebluste kalk en het water. Doe in het mengsel drie delen leem, een deel gebluste kalk en een beetje water. Doe het leemmengsel in een bakje naar keuze Maak met de breinaald gaten in het leem van ongeveer 10 tot 15 cm diep. Zorg ervoor dat de achterkant dicht blijft. 16

Stenen huis Benodigdheden Stenen: stenen met gaten stenen, klinkers, basalt- of granietblokken Gebruik liever geen bakstenen, gasbetonstenen of kalkzandstenen. Ze nemen teveel vocht op. Optioneel: Steenboor Leemmengsel: leem, gebluste kalk en water Aan de slag Hebt u geschikte stenen met gaten, dan is uw huis al klaar.  Hebt u stenen zonder gaten, boor dan met een steenboor gaten van verschillende diameters, tussen 5 en 12 millimeter. U kunt eventueel verschillende stenen aan elkaar metselen met een leemmengsel (zie hierboven voor instructies). 17