Spanje, een wereldrijk College 5

Oorsprong Maatregelen Kathol. Koningen: Consolidatie positie Kroon Inquisitie Verbanning Joden Verbanning mudéjares (1501 / 1525) Hervormingen binnen Kerk

De Nieuwe Wereld 1492: ontdekking Las Indias 1494: verdrag van Tordesillas Américo Vespucio  naam continent

De Gouden Eeuw 16e eeuw: Renaissance 17e eeuw: Barok 6 @q1

Juana I, la Loca Dochter Kathol. Koningen Gehuwd met Filips de Schone Koningin van Spanje Tragisch lot

Renaissance Carpe diem Individu staat centraal Gevoelens Belangstelling voor klassieke Oudheid Taal (Latijn), filosofie (Plato), …..

Het Castiliaans Antonio de Nebrija - humanist Eerste grammatica Wil Spaans status van Latijn geven

Kunst Opdrachtgevers: Koningen Adel Kerk

Religieus gebied 1e helft 16e eeuw: Reformatie Vernieuwing en openheid - Cisneros Werken Erasmus 2e helft 16e eeuw: Contrareformatie Index van verboden boeken Uitroeien excessen

Kardinaal Cisneros Dood Fernando el Católico (1516): regent Tot 1517: komst Carlos I

Inquisitie Zie college 3 Felipe II: INQ doordringt samenleving Verlammende sfeer: iedereen kan worden aangeklaagd

Mystieke literatuur Santa Teresa San Juan de la Cruz

Santa Teresa 1515-1582 Ondernemende persoonlijkheid Polemische figuur Hervormster kloosterorde Ongeschoeide Karmelietessen Kloosterstichtingen: 17 in amper 20 jaar

Libro de la Vida Oorsprong: twijfels over haar geloof Autobiografie ‘Bevel’ van biechtvader Versie 1562: verloren 1565: de ons bekende versie (hoofdstukken + korte inhoud) Gepubliceerd na haar dood, in 1588

Receptie tekst Biechtvader Religieuze autoriteiten Circuleert in manuscriptvorm Van gewone volk tot Felipe II Hevige voor- en tegenstanders Enorme invloed, vooral in XVIIe eeuw

San Juan de la Cruz Uit arme familie Geletterd man Leerling Santa Teresa

Werk Streven naar vereniging met God beschrijven Schitterende poëzie Vergelijkingen en metaforen Erotisch-mystieke teksten

Carlos I (Carlos V) Zoon Juana «la Loca» en Felipe I «el Hermoso» Kleinzoon Kathol. Koningen Kleinzoon keizer Maximiliaan van Oostenrijk Erft wereldrijk

Een wereldrijk Spanje (+ Sicilië, Sardinië, Napels, noorden Afrika en bezit Amerika) Oostenrijk (huidige Duitsland) Franche-Comté Lage Landen

Zijn rijk: 1515 - 1556 Geboren in Gent in 1500 1516: in Spanje - Vlaamse hofhouding Opstand steden (Toledo b.v.): Guerra de las Comunidades

Klachten Spanjaarden afwezigheid koning posten voor Vlamingen goud + zilver voor eigen plannen

1521-1523: Guerra de las Germanías in Valencia en Mallorca stadsarbeiders en landbouwers vs adel en rijke bourgeoisie  autoritair en centralistisch regime (vooral in Castilië)

Huwt Isabel van Portugal Opvolger: zoon Felipe II

3 redenen conflict Spanje – Frankrijk 1) Francois I [1515-1547] wil keizer worden van Heilige Roomse Rijk 2) Frankrijk wil Milaan 3) Frankrijk: angst van macht Spanje en geallieerden

Het Heilige Verbond Vecht tegen Frankrijk, Turkse rijk en lutherse Duitse prinsen Nederlaag Frankrijk: Pavia (1525) Francois I: naar Madrid – 1 jaar later vrij

alliantie Frankrijk + Florence, Milaan, Venetië, Engeland en Paus Clemente VII (= Liga Santa tegen Carlos I) 1527 (Saco de Roma) + gevangenname Paus Vrede van Cambray (1529): kroning Carlos V in Bologne. 

Tegen Turken: Sultan Solimán «el Magnífico» [1520-1566] was Oostenrijk en Hongarije binnengevallen en Turkse piraten (Barbarroja) vielen kusten Italië en Spanje aan vanuit noorden Afrika

Bevrijdt 20.000 christenen (expeditie tegen Tunis) Felipe II, met Juan de Austria, zal Turken verslaan: Gevecht van Lepanto (1571) = einde dominantie Turken in Middelandse Zee Wil vrede met Duitse prinsen  

Vrede van Nüremberg: lutheranen mogen vrij hun godsdienst uitoefenen

Erfenis 1555: troonsafstand  Felipe II erft gebieden Italië (Napels, Sicilië, Milaan, Sardinië), Nederlanden, Franche-Comté, Rousillon en gebieden Amerika

Portaal Universiteit van Salamanca (1533)

Felipe II Geen krijgsman zoals zijn vader Bijzonder gelovig 4 maal gehuwd Kunstminnaar Sprak vier talen

Zijn ideeën en principes “Alles voor het katholieke geloof en voor het vaderland” Centralisatie Kan niet delegeren

El Escorial

San Lorenzo de El Escorial Om overwinnning te vieren Klooster – graf, gewijd aan San Lorenzo

Buitenlandse politiek Problemen met Frankrijk,de Nederlanden, Turkije, Engeland en Portugal   Paus Paulus IV: verbond met Hendrik II (Frankrijk) en Turken om Spanjaarden in Italië te bestrijden

Isabel de Valois huwt Felipe II (3e vrouw) Tussenkomst Spanje  protestantisme in Frankrijk wordt uitgeroeid Koning Hendrik IV wordt katholiek 

De Tachtigjarige Oorlog 1568-1648 Guerra de Flandes 1566 Beeldenstorm (enorme schade aan kerkelijke kunst; vooral Vlaanderen en Brabant)

De Lage Landen Nederlanden: geen succes  hertog van Alba (geweld) Noorden = calvinistisch Zuiden = katholiek geen succes  hertog van Alba (geweld) Nooit onderwerping van rebellen

De hertog van Alba Fernando Álvarez de Toledo, IIIe hertog van Alba Spanje van Carlos V en Felipe II

Verder verloop Zachte aanpak Luis de Requesens Mislukt Muiterijen (Spaanse furie te Antwerpen) Don Juan de Austria, mislukt ook Alejandro Farnesio

1579 Splitsing zuidelijke en noordelijke provincies Oorlog met wisselend succes Enorm dure onderneming  3e staatsbankroet

1598: zuidelijke Provinciën accepteren voorstel Filips II voor zelfbestuur 1648: Onafhankelijkheid van noordelijke Zeven Provinciën Lage Landen voor dochter Isabel Clara Eugenia

Turkije Sultan Soliman valt Malta en Oostenrijk aan Opvolger Selim II verovert Tunis (1569) en Cyprus (1579) Vraag paus Pius V: verbond tussen hem, Venetië en Spanje tegen Turken

Engeland Aanval Engeland:  Onoverwinnelijke Armada (1588) Isabel I vervolgt katholieken beschermt piraten (Francis Drake) executie Mary Stuart wreken  Onoverwinnelijke Armada (1588) Verlies overwicht in Atlantische Oceaan

Portugal Portugese troon voor Felipe II (Port. moeder)  gebieden in Afrika, Azië en Brazilië 1580-1640

Wereldrijk in verval 3 maal bankroet door godsdienstoorlogen

Universiteiten XVIe eeuw: vele universiteiten 2 belangrijke: Salamanca (7.832 studenten en 150 profesoren in 1557) Alcalá de Henares (2.800 studenten) Specialiteit: theologie, burgerlijk en eclesiastisch recht

Barok Nog Habsburgers / De ‘validos’ Felipe III Felipe IV Carlos II

Felipe III (1598– 621) hertog van Lerma corruptie

Felipe IV (1621-1665) conde-duque de Olivares bestrijding corruptie

Carlos II (1665-1700): honger pest inflatie

Tijdsgeest Pessimisme ‘desengaño’ - ontnuchtering Teloorgang aardse Cfr. El buscón van Quevedo

Kunst Enorme bloei ! Volgend college: schilderkunst El Greco Diego de Velázquez

De Zwarte Legende Vooral vanaf 1600 Afwijzing van al wat Spaans was Negatieve eigenschappen Spanjaard = trots, onverdraagzaam, gewelddadig

Bartolomé de las Casas 1474-1566 ‘el apóstol de los Indios’ Niet tegen verovering Wel: mensen verdedigen Hebben een ziel

Historia de las Indias Verzamelt info over levenswijze Veel nuttige gegevens

‘Brevísima relación de la destrucción de las Indias’ 1552 Protest Uitbuiting door Spaanse kolonisten Wreedheden Groot succes

In Lage Landen Anti-Spaanse propaganda Idee dat Inquisitie zou ingevoerd worden

Ontspanning Theater ! Lope de Vega Calderón de la Barca