Adolescentie Bij adolescent is grens normaal-pathologie zeer dun Cruciaal: Normale adolescentaire ontwikkeling goed kennen. Problemen van de adolescent structureel begrijpen, d.w.z.: als verdediging tegen de angsten die de adolescentie als ontwikkelingsfase doet ontstaan Adolescentie is tweede kans Continuïteit en ruptuur Integratie van het seksueel rijpe lichaam in het zelfbeeld Komen tot een eigen identiteit Zich situeren in de rij van de generaties

Externaliserende pathologie Betekenis begrijpen in kader van adolescentaire ontwikkeling Conflicten worden niet gementaliseerd, maar uitgeageerd. Relatie tussen frustratie-tolerantie en denken Frustratietolerantie vergroten is eerste doelstelling Geen onderwerping aan symbolische Wet Therapeutisch hanteren van Time-out.

Delinquentie Solitair In Groep

Beeld Houden zich niet aan regels Symbolische Wet is vervangen door arbitraire, willekeurige wetten recht van de sterkste Weinig empathie voor anderen Nemen wat ze kunnen krijgen Problematisch schuldgevoel

Oorzakelijke factoren Genetisch Misbruik, affectieve verwaarlozing Culturele context: Opvoeden tot overtreden van de Wet Symbiotisch-perverte relatie met moeder, vader als oedipale derde afwezig

Moeilijk te beïnvloeden in positieve zin Geen lijdensdruk aanwezig Gedrag onder ogen zien veroorzaakt pijn Afstand nemen van de groep is problematisch Weinig tot geen gezonde contacten Beperkte mentale ruimte Beperkt fantasieleven Geringe frustratietolerantie Loyauteit aan delinquente gezinsnormen

Werkbare factoren Angst voor straf Authentiek verlangen uit de vicieuze cirkel te geraken Mogelijkheid tot contact met interne wereld: verdriet, rouw

Wegloopgedrag Betekenis Waar naatoe ? Aanpak

Betekenis Weglopen van misbruiksituatie thuis Dissociatief fenomeen Separatie t.o.v. verstikkend milieu Ontlopen van te hoge eisen en verwachtingen Uitageren van delinquent gedrag In kader van depressie: verlangen ‘weg’ te zijn

Waar naartoe ? Signaalfunctie Loopt weg ‘om gevonden te worden’: naar familie, vrienden Ambivalente autonomie Loopt weg, komt zelf terug Gevaarlijk, suïcidaal gedrag: naar spoorweg, in bos, naar verlaten plek Loopt weg om delinquente activiteiten uit te leven Opgenomen in ‘gang’

Aanpak Betekenis van het gedrag ‘in het woord’ brengen Zorgen dat de jongere een eigen ruimte heeft waar hij zich veilig kan terugtrekken Hem niet voortdurend in het oog houden Onderliggende problematiek aanpakken: depressie, gezinssituatie

Automutilatie Meestal kerven, Meestal oppervlakkig Soms gevaarlijk diep met serieuze littekens Epidemisch Er lijkt een vreemde fascinatie in onze cultuur voor automutilatie: komt regelmatig voor in dansvoorstellingen, tentoonstellingen, toneel, performances

Betekenis Meestal moeilijk te achterhalen: spanningen worden uitgeageerd, niet ‘gedacht’ of besproken Makkelijker fysieke pijn te verdragen dan psychische pijn Fysieke pijn is te lokaliseren, men krijgt concrete hulp ‘Uitsnijden’ van spanning, onrust

Zien vloeien van bloed brengt rust Stoppen met denken, alle voorstellingen vallen weg Ensceneren van misbruik Aanval op het niet aanvaardde seksuele lichaam Illusie van de maakbaarheid van het eigen lichaam

Angst voor littekens is positieve factor Prognostisch negatief als jongere met littekens te koop loopt Onder ogen zien van blijvende karakter van die littekens is extreem pijnlijk

Aanpak Conflicten helpen verwoorden Beveiligen zonder intrusief te zijn, zonder verantwoordelijkheid van adolescent over te nemen

Middelenmisbruik Fasen Klinisch beeld aanpak

Fasen Experiment Recreatief gebruik Misbruik Dwangmatig gebruik : afhankelijkheid Bij adolescenten is alcohol onderschat probleem

Klinisch beeld Stemmingsveranderingen : depressie, euforie Cognitieve veranderingen : concentratiestoornissen , psychotische symptomen Gedragsveranderingen: ontremming, lethargie, hyperactiviteit, agitatie, agressie Bij adolescenten is de kans dat er naast VERSLAVING sprake is van psychopathologie groter dan bij volwassenen (tot 90% comorbiditeit)

Aanpak Informatie Contact houden Wet stellen op school Wat jongere met zijn lichaam doet is zijn zaak, MAAR op school valt hij onder schoolreglement Oorzaken van middelengebruik in het algemeen aanpakken

Psychose bij adolescenten Psychose is geen schizofrenie Psychose als ontkennen of vernietigen van een pijnlijke realiteit

Prodromale fase Gaat aan de eerste psychose vooraf Aspecifiek : Verminderde concentratie, depressieve stemming, apathie, inadekwaat affect, wijdlopige spraak, paranoïde of magische denkbeelden Kan tot 1 jaar duren Nadenken wat er aan de hand is, contact houden met de jongeren, hem in de realiteit houden Quid medicatie?

Psychose Centrale symptomen: Formele denkstoornissen Gestoorde realiteitstesting Secundaire symptomen: Hallucinaties Wanen Gedesorganiseerd gedrag Gestoord lichaamsbeeld Negatieve symptomen: bepalend voor de prognose

Restfase Wat zijn symptomen na succesvolle behandeling? Dreigende recidieven: slapeloosheid, prikkelbaarheid, agitatie, sociale isolatie, concentratieproblemen.

DE ADOLESCENT EN DE CLB MEDEWERKER

Wanneer komt de CLB medewerker tussen Differentiatie taak CLB medewerker – leraar Functie CLB structurerende derde die afstand helpt bewaren, kan interveniëren, Wet helpt vertegenwoordigen Leraar moet zijn functie van leraar nog kunnen uitoefenen Staat daarnaast dicht bij jongere en kan door open te staan voor problemen mogelijk maken dat deze verwoord worden en verder opgepakt

Overdracht leerling – leraar leidt soms tot verstikkende relaties waar zonder interventie van derde geen uitkomst is Leerling verwacht ‘alles’ van leerkracht: wordt goede vader of moeder of vriend Manipuleren met symptomen als dit niet lukt Soms erg erotische overdrachten Diagnostische kijk van CLB kan duidelijkheid scheppen in soms erg verwarrende situaties

Hoe omgaan met de adolescent ? Vertrouwen opbouwen Dwz. geduld hebben Grenzen van de adolescent respecteren Zijn ambivalentie autonomie-afhankelijkheid respecteren ‘Overleven’ zoals Winnicott zegt: op je eigen standpunt blijven staan, niet dwingen Autenticiteit van de volwassene is belangrijk Niets doen om adolescent te paaien Niets doen om eigen angst te verbergen Eerlijk en duidelijk in afspraken

De problemen durven confronteren, niet ‘weghandelen’ Zijn verwarring, zijn angsten containen: tijdelijk overnemen en in verteerbare vorm teruggeven Duidelijke afspraken rond wat vereist wordt op school naar gedrag, schoolse taken, enz Duidelijke afspraken rond opvolging hiervan Gesprekken rond persoonlijke problemen kan men aanbieden, niet afdwingen Duidelijk zijn in wat men kan bieden wbt tijdsinvestering, confidentialiteit

Doorverwijzen voor ambulante therapie Spanning psychotherapie – zorg voor functioneren op school CLB medewerker kan geen ruimte meer creëren waar jongere zijn eigen weg kan uitzoeken : druk vanuit de school, directie Therapeut zoeken die niet ook verantwoordelijk is voor orde op school Diagnostisch advies Noodzaak voor meer intensieve therapie

Noodzaak van therapie bespreken, niet afdwingen Adolescent helpen zelf tot die beslissing te komen Focus op schoolse kriteria Welk gedrag kan de school aan zonder dat de andere leerlingen in hun ontwikkeling geschaad worden (vb suïcidepogingen, gedragsproblemen, angsten, …) ? Welke minimale taken moeten m.b.t. leerstof vervuld worden ?

Doorverwijzen voor opname Als situatie op school niet meer haalbaar is De school merkt dat ondanks begrip en serieuze inspanningen de jongere niet meer kan profiteren van het aanbod, intellectueel, sociaal de andere leerlingen niet kunnen beschermd worden tegen zijn pathologie Crisis, diagnostische evaluatie, residentiële therapie