Oog voor Kinderen van Verslaafde Ouders Elma Vos & Lars van Driel Elma + Lars

Programma Waarom aandacht voor KVO? Feiten Risico- en beschermende factoren Signaleren van problemen Wat kunt u als professional doen? Aanbod IrisZorg Lars

Misbruik en afhankelijkheid Stoornissen in het gebruik van een middel Onderscheid Diagnostische criteria Lars

Waarom aandacht voor KVO? Meer kans op fysieke, psychische, sociale en psychiatrische problematiek. gedrags- en verslavingsproblematiek, FAS, NAS Situatie is preventief beïnvloedbaar en vroegtijdig ingrijpen is mogelijk.   Elma

Cijfers Jaarlijks 864.000 ouders met psychiatrische en/of verslavingsdiagnose 1,6 miljoen kinderen onder de 22 jaar 900.000 kinderen onder de 12 jaar 400.000 kinderen onder de 6 jaar 1/3 van de kinderen ontwikkelt zelf blijvende ernstige psychische problemen Lars

Waar kom je deze kinderen tegen? Bij bijna alle doelgroepen! Thuiszorg, onderwijs, verslavingszorg, jongerenwerk, jeugdhulpverlening, GGD-JGZ, volwassen hulpverlening, huisartsen, kinderopvang, maatschappelijke opvang, kinderopvang peuterspeelzaal, GGZ, etc. Lars

Vraag Ongeveer hoeveel kinderen hebben ouders met alcohol en/of drugsproblematiek in Gelderland? > ± 3.000- 5.000 > ± 10.000-15.000 > ± 25.000-30.000 Lars

Vraag Hoe groot is de kans dat een kind zelf psychiatrische en/of verslavingsproblematiek ontwikkelt? 1 op 2 (50%) 1 op 3 (33%) 1 op 10 (10%) Lars 1 op 3 en bij twee verslaafde ouders en/of psychiatrischeproblematiek verdubbeld die 66%

Meer kans op… Psychische, sociale en psychiatrische problematiek, waaronder verslavingsproblematiek Gedragsproblematiek Lichamelijke problematiek o.a. FAS en NAS Elma Psychische, sociale en psychiatrische problematiek: angststoornis, persoonlijkheidsstoornis, alcohol- en drugsverslaving, hyperactiviteit, lage zelfwaardering. Gedragsproblematiek: agressief, destructief, delinquentie Lichamelijke problematiek: FAS: foetaal alcohol syndroom, bij drinken tijdens zwangerschap (ongeveer 350 per jaar in Nl) o.a. schade aan centraal zenuwstelsel, gezichts- en gehoorsproblemen, intellectuele achterstand, gezichtsafwijkingen etc. NAS: neonataal abstinentie syndroom, bij druggebruik tijdens zwangerschap

Risicofactoren Kenmerken van Het kind De ouder Het gezin De omgeving Elma

Risicofactoren bij het kind Erfelijkheid mbt alcoholverslaving en bepaalde persoonlijkheidskenmerken Hoe jonger, hoe meer risico Plaats in het gezin als oudste of enigste kind Moeilijk temperament/Lagere competentie Neiging tot parentificatie Weinig kennis ziekte ouder Gevoelig voor schuld en schaamte gevoelens Weinig ontspanning Lars Erfelijkheid: persoonlijkheidskenmerken die gerelateerd zijn aan verslaving, zoals impulsiviteit Leeftijd: tot het 5e jaar grootste risico ivm grote kwetsbaarheid bij gestoorde hechting Plaats in het gezin: oudste vaak meeste verantwoordelijkheid, bijv. naar broertjes/zusjes enigste: volle lading stress en spanningen. Kan zich niet uitleven in spel met brusjes Temperament/lagere competentie: stressbestendigheid: onregelmatig slaap-waakritme, onregelmatig voedingspatroon, gevoelig voor veranderingen. Vraagt grote tolerantie van de ouder, vaak is dit heel moeilijk op te brengen voor een ouder met problemen Neiging tot parentificatie: de ouderrol op zich nemen, speelt vooral bij de oudste. Kennis van ziekte: hoe minder het kind weet, hoe meer zijn eigen fantasie de vragen zal beantwoorden. Die is vaak irreëler en bedreigender dan de werkelijkheid, en vaak gepaard met schuldgevoel. Door inzicht in ziekte kan een kind reëele verwachtingen krijgen naar de eigen mogelijkheden en die van de ouder. Ontspanning: te veel in gezinssituatie, draaglast hoger dan draagkracht.

Risicofactoren bij de ouder Lange duur van de stoornis Ernstige problematiek, die angstige, negatieve ervaringen oproepen Verslechterd functioneren in de ouderrol Problemen van moeder Gebruik van alcohol of drugs tijdens de zwangerschap en borstvoeding Infectieziekten Lars Problematiek: voortdurende minder ernstige problematiek is een groter risico dan ernstige, kortdurende problematiek. Ouderrol: kinderen krijgen minder aandacht, zorg en ruimte. Het opvoeden valt de ouder zwaar. Moeder: problemen bij moeder hebben grotere impact dan bij vader. ivm meestal spilfunctie in het gezin. Na gebruik van alcohol tijdens borstvoeding: baby drinkt minder baby heeft verstoord slaap-waakpatroon melkproductie kan afnemen

Risicofactoren in het gezin Negatieve communicatiestijl Instabiele gezinsomstandigheden Eén-oudergezin of zwakke ouderrol van de gezonde partner Regels van rigiditeit, ontkenning en isolatie Lars Aard van ouder-kind interactie: evt. negatieve communicatiestijl (aankweken schuldgevoelens, uitgesproken persoonlijke afwijzing van het kind) Instabiele gezinsomstandigheden: conflicten tussen ouders, scheiding ouder-kind (opname, uithuisplaatsing), wisselende partners, financiële problemen, problemen met justitie. Gesloten gezin: weinig invloed van buitenaf mogelijk, emotioneel sterk verbonden en weinig individuele autonomie.

Risicofactoren in de omgeving Visie van de hulpverlenende instantie Ontbreken van sociaal netwerk Stigma op verslavingsproblematiek Lars Visie hulpverleners: cliëntgericht en weinig zicht op de kinderen, een negatief beeld van middelengebruik in het algemeen, beeld van verslaafde ouder is automatisch slechte ouder etc. Ontbreken sociaal netwerk: weinig contact met de buurt en familie. Door verslaving haken veel mensen af. Juist informatie en steun zijn belangrijke beschermende factoren.

Beschermende factoren Goede ouder-kindrelatie Goede ondersteuning van de andere ouder Aanwezigheid van ondersteunend netwerk (o.a. Peuterspeelzaal, grootouders) Hoge competentie en sociale redzaamheid van het kind. Bescherming tegen inname alcohol en drugs tijdens zwangerschap en borstvoeding. Bescherming tegen infectieziekten. Deze zijn beïnvloedbaar! Lars

Kenmerkend voor gezinnen met verslavingsproblematiek 3 regels: Regel van rigiditeit Regel van ontkenning Regel van isolatie Elma

Foetaal alcohol syndroom FAS Neurologische afwijkingen verstandelijke handicap autistisch gedrag ADHD overgevoelig licht, geluid Slechter: zuigreflex kauwen spiercoördinatie sociaal functioneren Vertraagde groei Gezichtsafwijkingen Lars

Baby met FAS Filmpje Lars www.fasstichting.nl

Neonataal abstinentie syndroom NAS o.a. Wiegedood Lager geboortegewicht Ernstige ontwenningsverschijnselen vroegtijdige geboorte Elma

Welke signalen kunnen duiden op psychiatrische of verslavingsproblematiek? Kind Ouder Gezin Omgeving Elma

Signalen kind in te delen in leeftijdsgroepen naar gelang je doelgroep vertraagde ontwikkeling / regressie psychosomatische klachten angst abnormaal intensief of weinig contact met de ouder nauwelijks of geen vrienden, oppervlakkig contact Problemen op school of juist heel aangepast gedrag Elma

Signalen kind Stereotype rollenpatronen Parentificatie negatief beeld van zichzelf en anderen Deel uitmaken van delinquente peergroep Risicovol alcohol- of drugsgebruik signalen van (seksuele) mishandeling en verwaarlozing

Signalen ouders Wijze van contact maken met school, hulpverlening, consultatiebureau etc. Sociaal wenselijke antwoorden Wijze van contact maken met kind Andere psychische stoornis Lichamelijke signalen Elma Lichamelijke signalen: Trillende handen Slechter verzorgd uiterlijk Onrust, zweten Moe, suf ongewoon slaappatroon

Signalen gezin Negatieve ouder-kind interactie Vooral bestraffende discipline Instabiele gezinsomstandigheden Parentificatie door zwakke ouderrol 3 gezinsregels: rigiditeit, ontkenning & isolatie Elma

Signalen omgeving Financiële problemen Gebrekkig huishouden Ontbreken van adequaat sociaal netwerk Aanwezigheid attributen gebruik. Elma

Conclusie: Altijd attent zijn op mogelijke psychiatrische problemen of verslaving Elma

Omgang met kind en ouders Niet veroordelend naar kind en ouders Signaleren van (verergering van) problemen Regelmatig aandacht geven aan het kind een kort gesprekje, even de juf of meester helpen, een wandelingetje maken Gesprek met kind en/of ouders Gesprek met kind Regelmatig vragen hoe het gaat en doorvragen. Proberen te helpen/ondersteunen Open houding: ook deze ouders willen meestal het beste voor hun kind. Door hun problematiek is dat voor hen echter moeilijker om dit ook te bieden. Het idee van bij iemand terecht kunnen is al een enorme steun voor een kind Gesprek met kind/ouders: voorlichtingsmateriaal. U hoeft niet alles op te lossen, wel belangrijk om de situatie bespreekbaar te maken duidelijk zijn wat u kan doen Geen beloftes die u niet waar kunt maken

Omgang met de signalen Verzamel meerdere signalen (peuterspeelzaal, broers/zussen). Bespreek het op open wijze met ouders en zo mogelijk kind. Wees bewust van eigen belemmeringen Wees deskundig mbt KVO-problematiek Bespreek het kind in een casusbespreking (bijv. ZAT) Speel in op de risico- én beschermende factoren Consultatie en verwijzing hulpverlening IrisZorg, GGZ, Thuiszorg, Bureau Jeugdzorg, AMK Verzamel: o.a. door extra contact met leerkracht (op tijd, thuis spelen, contact school/ouders, gegeten, verzorging bij terugval)

Beschikbaar aanbod IrisZorg Kindergroep (8-12 jaar) Arnhem Aansluiten bij KOPP-KVO-groepen van regionale GGZ. Aandachtsfunctionaris KVO Websites drankjewel.nl, drankjewelpro.nl, KopOpOuders.nl Deskundigheidsbevordering, advies en informatie intermediairen & voorlichtingen Vrouw en kindproject Systeembehandeling individuele behandeling aan verslaafde ouder(s) Aansluiten bij KOPP-KVO-groepen: formeel geregeld met GGZ Nijmegen via afd. KVO, rest nog niet. De Gelderse Roos heeft ook volwassenengroep. Elma

Gezamenlijk aanbod De Gelderse Roos en IrisZorg Kindergroep “De Club” Doelgroep: Kinderen (8-12 jaar) met een vader of moeder die psychiatrische en/of verslavingsproblemen heeft. Doelstelling: Kinderen leren begrijpen wat er met hun ouder aan de hand is en dat zij op hun eigen manier hiermee leren omgaan. Door: Psycho-educatie en lotgenotencontact Praktisch: Twee keer per jaar, 8 wekelijkse bijeenkomsten en 2 ouderbijeenkomsten. Aanmelding via afd. Preventie De Gelderse Roos Thema’s zijn o.a. herkennen en uiten van gevoelens, sociale vaardigheden, steun Totale aanbod: kennismakingsgesprek ouder(s) en kind, 8 wekelijkse bijeenkomsten voor het kind, 2 ouderbijeenkomsten, afsluitend gesprek met ouder(s) en kind. Elma

Aandachtsgebied KVO Doelgroep: Gezinnen met kinderen (0-18 jaar) waar een van de ouders middelenproblematiek heeft. Zwangere vrouwen met middelenproblematiek Doelstelling: Gezinsfunctioneren minimaal op basisniveau. Draagkracht, kennis en vaardigheden van gezinsleden bevorderen en de draaglast verminderen. Door: Creëren ondersteunend netwerk rondom gezin. Individueel begeleiden van een gezin d.m.v gesprekken, zonodig huisbezoeken. Kortdurend aanbod (max. 5 gesprekken) Elma

Begeleid wonen ouder & kind Elma

Wat kunt u als professional doen? Afhankelijk van de aard van professie (huisarts, docent etc.) en..... samenwerking! Lijst eigen belemmeringen in laten vullen.

KVO: e.vos@iriszorg.nl Preventie: l.driel@iriszorg.nl Vragen? KVO: e.vos@iriszorg.nl Preventie: l.driel@iriszorg.nl