spellingvaardigheid van droom naar daad 1

Het is de vraag … ‘Het is (...) de vraag of niet betere instrumenten dan de huidige ontwikkeld moeten en kunnen worden.’ Frans Daems e.a.: Letters en punten, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Context  Eindtermen en leerplannen in dezelfde lijn:  spellingkennis: geen concrete beschrijving te beheersen onderwerpen;  spellingvaardigheid: niet opzichzelfstaand, deelvaardigheid schrijven;  spellingattitude: bereidheid om taal, indeling, spelling, handschrift en lay-out te verzorgen,  leerlingen worden verondersteld de spelling(regels) te kennen en te beheersen;  leerlingen zijn bereid en in staat transfer te maken naar eigen werk. 3 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Context 'De methodes gaan ervan uit dat de spellingregels verworven zijn, en dat er enkel nog herhaling nodig is.' Nederlandse Taalunie: ‘Ze kunnen niet meer spellen.’ Kan de Taalunie er wat aan doen?, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Context  Methodes:  functionele integratie: schrijfopdrachten, onderwerpen taalbeschouwing;  aanvullend: sporadisch afzonderlijke oefeningen (herhaling, remediëring). +  Ruim aanbod extra materiaal … (herhaling, remediëring) 5 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Context  Maar:  tijdsdruk,  aanpak,  materiaal,  kost,  opvolging,  … 6 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Context  Moet en kan er inderdaad ander (en beter) materiaal ontwikkeld worden?  Hoe kan dat er uitzien? 7 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Van droom … ‘Samengevat geloof ik dat spellingonderwijs zowat het moeilijkste onderwijs is van allemaal. Niet enkel moet je gelijktijdig werken aan kennis, vaardigheden en attitudes (taalzorg: de reflex om eigen teksten consequent na te lezen), je moet er ook verschillende onderwijsstijlen tegenaan gooien (inductief, deductief, probleemoplossend, docerend, differentiërend...), krachtige leeromgevingen hanteren (situaties creëren waarin correct taalgebruik zich van nature opdringt) en verschillende evaluatievormen toepassen waarmee je zo veel mogelijk reflectie op eigen taalgebruik stimuleert. Het is wachten op een aanpak die alle voorgaande overtreft. Ik daag alle vakdidactici en materiaalontwikkelaars uit daar mee over na te denken.’ Jan T’Sas (lerarenopleider): 'Ze kunnen niet meer spellen.' Kan de Taalunie er wat aan doen?, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Van droom …  Doelstelling, rekening houdend met differentiatie:  op het niveau van de leerling (individu of groep)  een krachtige leeromgeving creëren  die maximale leerwinst helpt realiseren  op vlak van kennis, vaardigheid en attittude,  met aandacht voor reflectie  en mogelijkheid tot evaluatie...  om uiteindelijk de transfer naar het eigen schrijven te kunnen maken. 9 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

… naar daad! Uitgangspunt: differentiatie Differentiatie impliceert …  … een inhoudelijke leerlijn spelling!  … aandacht voor verschillende leerstijlen!  … individuele opvolging!  … aandacht voor verschillende onderwerpen! 10 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Inhoudelijke leerlijn spelling?  Kader?  ‘Een specifieke, aan het niveau in het voortgezet (= secundair) onderwijs gekoppelde, inventarisatie van de vereiste aanvullende spellingkennis en -prestaties ontbreekt.  ‘Er bestaan diverse streefwoordenlijsten voor verschillende leeftijdsgroepen, maar er is geen algemeen aanvaarde Nederlandse woordenlijst waarin per woord is gemarkeerd tot welke spellingcategorie het behoort en op welk niveau de spelling ervan beheerst moet worden. (...) Als zo’n lijst digitaal beschikbaar was, zouden auteurs van lesmethoden en toetsen, en zelfs individuele onderwijsgevenden, woorden met kenmerken als klankzuiver, open eindlettergreep, homofoon kunnen selecteren als oefen- en toetsmateriaal.’ Nederlandse Taalunie: ‘Ze kunnen niet meer spellen.’ Kan de Taalunie er wat aan doen?, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Inhoudelijke leerlijn spelling?  ‘Een cumulatieve opbouw van spelling- en interpunctie-items geven de leerplannen vrijwel niet aan; we zien wat dat betreft ook geen echte inhoudelijke verschillen tussen eerste, tweede en derde graad. De lijn die de leerplannen voorleggen is veeleer een concentrische: herhaling met verdieping. (...) Er is nood aan het ontwerpen van betere leerlijnen voor spelling en interpunctie, gegoten in een concentrische opbouw. Daarnaast is er vraag naar 'goede', creatieve, effectieve spellingoefeningen met een sterke, functionele link met schrijven.’ Frans Daems e.a.: Letters en punten, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Inhoudelijke leerlijn spelling?  Combinatie van en wisselwerking tussen: 1 inventarisatie en inhoudelijke analyse van relevante spellingonderwerpen 13 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

14 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Inhoudelijke leerlijn spelling?  Combinatie van en wisselwerking tussen: 1 inventarisatie en inhoudelijke analyse van relevante spellingonderwerpen 2 kader met niveau ‘verondersteld’ door eindtermen en daarop geënte leerplannen voor de verschillende koepels, graden en richtingen 3 woordenlijst in verlengde van inhoudelijke leerlijn  Een woord wordt gekoppeld aan een of meer spellingonderwerpen, waarbij er voor elk van die onderwerpen gekeken wordt naar zowel het inhoudelijke niveau van de theorie als de relevantie daarvan i.f.v. eindtermen en leerplandoelstellingen. 15 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Verschillende onderwerpen?  Aansluiten bij leefwereld  Aansluiten bij leerwereld 16 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Verschillende stijlen?  Kader?  ‘ Een expliciet geformuleerde, algemeen aanvaarde spellingdidactiek lijkt te ontbreken. Ook een algemeen aanvaard begrippenapparaat ontbreekt. (...) In methodes wordt het belang van didactiek en de bekwaamheid van docenten (...) sterk benadrukt.’ Nederlandse Taalunie: ‘Ze kunnen niet meer spellen.’ Kan de Taalunie er wat aan doen?, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Verschillende stijlen?  Leerstrategieën  Spellingstrategieën:  directe (of schrijfmotorische) strategie;  indirecte strategieën: fonologische (of auditieve) strategie; visuele (of woordbeeld)strategie; regelstrategie; analogiestrategie; hulpstrategie. Cf. Jan Uyttendaele: Spellingonderwijs: tijd voor een andere aanpak?, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Verschillende stijlen?  ‘Het spellingonderwijs maakt gebruik van specifieke spellingstrategieën (klank-, geheugen- en regelstrategie) en van hulpstrategieën, maar het wordt in het midden gelaten hoe iemand voor het schrijven van een concreet woord moet uitmaken welke strategie daarvoor te kiezen.’  ‘Veel onderzoek wijst erop dat een speller spontaan op een geheugenstrategie (hele woorden en analogieën) een beroep doet en veel minder op regelstrategieën. Het is bekend dat leerlingen geregeld fouten schrijven ondanks het feit dat ze de regel perfect kennen. Dat moeten de opstellers van oefenmateriaal of toetsen goed in het oog houden. Het oefen- of toetsmateriaal wordt vaak ontworpen in termen van de klassieke spellingcategorieën, maar die zeggen niet waar het in het hoofd van de spellende leerling fout gaat, zoals we zien in bijvoorbeeld ik wordt, maanen, onmiddelijk.’ Frans Daems e.a.: Letters en punten, Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Voorbeeld  Mogelijke aandachtspunten voor oefenvorm met systematische, geïntegreerde aanpak in meerdere fases:  activeren van zowel werk- als langetermijngeheugen;  belang van auditieve;  contextrijk;  actief hele context of woord produceren;  feedback: reflectie, spellingstrategieën, link naar theorie/hulpmiddelen;  visuele inprenting;  motorisch vastzetten. 20 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Individuele opvolging?  Reflectie:  feedback: specifiek, zowel negatief als positief.  Evaluatie en rapportering  Leertraject:  gestuurd (selectie);  automatisch (adaptiviteit). 21 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Een voorbeeld ter inspiratie … 22 Spellingvaardigheid: van droom naar daad

Een verhaal dat vervolgd wordt …  Vragen of interesse om mee na te denken of te schrijven?  23 Spellingvaardigheid: van droom naar daad