De actieve aarde Blok 3

Leerdoelen van dit blok De student kan landschapsvormende werking van endogene krachten beschrijven en verklaren De student kan de landschapsvormende werkingen van exogene krachten beschrijven en verklaren De student kan natuurrampen beschrijven en verklaren en maatregelen noemen om de schade te beperken De student kan verbanden leggen tussen de plaattektoniek, hooggebergte en endogene verschijnselen op de wereldkaart

Endogeen Exogeen

Opbouw van de aarde Binnenkern: IJzer en Nikkel  vast Buitenkern: vloeibaar Aardmantel: vast gesteente Korst: hard gesteente Oceanische platen Continentale platen

Aardplaten

Divergent, convergent, transformerend

Convergent: oceanisch en continentaal

Convergent: continentaal en continentaal

Convergent: oceanisch en oceanisch

Divergent: oceanisch

Divergent: continentaal

Transvergerend

Pangea http://geology.wwu.edu/dept/faculty/hirschd/courses/2012/fall/101/lectures/media /Lecture02/18_Pangaea.swf Opdracht the ring of fire, geef zelf op de wereldkaart aan waar je veel aardbevingen verwacht en waar gebergte is ontstaan en waar veel vulkanen zijn

Ring of fire

Vijf woorden Verwering (Verwering houdt in dat rotsen door weersomstandigheden (zon, regen en ijs) kunnen veranderen. Door verwering wordt een gebergte poreuzer en kan erosie gemakkelijker plaatsvinden) Erosie (Erosie is het losmaken en transporteren van gesteente ) Transport Sedimentatie (Sedimentatie is een gevolg van verwering en erosie) Bodemerosie (Bodemerosie is een exogene kracht die door de mens is veroorzaakt. Bodemerosie ontstaat wanneer er veel bomen, zelfs bossen, worden gekapt. Bij een fikse regenbui kunnen dan grote stukken grond weggespoeld worden)

Verwering

Erosie

Erosie

Erosie

Fjorden

Bodemerosie

Hoe kunnen we bodemerosie tegengaan? Zorgen dat er bomen en planten blijven groeien en er geen grote kale vlaktes ontstaan. Op berghellingen terrasjes maken en dammetjes bouwen langs de hoogtelijnen om het water en de grond vast te houden. Een voorbeeld hiervan zijn de rijstvelden in Indonesië (sawahs). Op berghellingen opvangbekkens plaatsen waarin het water opgevangen kan worden.

Sedimentatie

Transport Door de zee (maritieme afzettingen) Door de wind (eolische afzettingen) Door de rivieren (Fluviatiele afzettingen) Door ijs (glaciale afzettingen)

Volgorde van afzetting Grind, klei, zand?

natuurRampen…

Vulkaanuitbarstingen levert vruchtbare grond op

Stratovulkaan en schildvulkaan Stratovulkaan bij convergerende platen Schildvulkaan bij divergerende platen

De meeste vulkanen liggen op breuklijnen van tektonische platen De meeste vulkanen liggen op breuklijnen van tektonische platen. Maar er zijn ook vulkanen die niet op een breuklijn liggen, maar juist midden op een plaat. Deze plekken noemen we hotspots. Hotspots ontstaan op plekken waar hete, stromende magma de aardkorst van onder af laat smelten. De aardkorst wordt op deze plek dunner en kwetsbaar, waardoor magma zich een weg naar boven kan werken en zich verzamelt in een magmakamer. Wanneer de druk in de magmakamer te hoog wordt, volgt een uitbarsting en ontstaat na stolling een berg, een vulkaan. Bevindt een hotspot zich midden op zee, dan vormt zich daar een vulkanisch eiland. Hawaii is bijvoorbeeld ontstaan uit een hotspot. Hotspots

Geiser Geisers zijn een zeldzaam verschijnsel. Ze ontstaan in actieve vulkanische gebieden en komen maar op enkele plekken op aarde voor. Een geiser is een warmwaterbron waaruit met enige regelmaat water en stoom ontsnappen. Dat komt omdat oppervlaktewater op deze plek in contact komt met door magma verhit gesteente. Het water gaat hierdoor koken en borrelen. Als de druk in de geiser te hoog wordt, spuit het water via een nauwe pijp metershoog de lucht in.

Aardbeving

Tsunami

2004 & 2011

Orkaan versus tornado

Gebergten Plooiingsgebergte Vulkanisch gebergte