Interculturele verhoudingen op school: levensbeschouwing als case Ides Nicaise (KU Leuven - HIVA / PPW) Goedroen Juchtmans (KU Leuven – HIVA / IKKS)

Cultuur als oorzaak van de onderwijskloof: taboe? Cultuur-deficit theorie: verwant met theorie van armoedecultuur (Oscar Lewis). Armoede wordt doorgegeven van generatie op generatie door een eigen cultuur van armen (migranten?) die traditionalistisch is en afwijzend staat t.a.v. onderwijs Bilaterale acculturatietheorie (Piontkowski e.a.; Bourhis e.a.): geen deficit in deze of gene cultuur, maar wrijvingen tussen culturen zijn oorzaak van beperkt profijt van onderwijs bij minderheidsgroepen.

Gevoelige punten in acculturatie (Van Craen e.a. 2007) taal: 48.3% v.d. Turkse, and 26.1% v.d. Marokkaanse volwassenen gebruiken ‘zelden of nooit’ geschreven Nederlands  historische gevoeligheid van Vlamingen omtrent Nederlandse taal => ‘Nederlands eerst’ beleid in Vlaamse scholen religie: 25.1% v.d. Vlamingen voelen zich (overtuigd) Christen  89.1% v.d. Turken en 88.3% v.d. Marokkanen voelen zich (overtuigd) moslim => verzuilde ‘katholieke’ en ‘neutrale’ scholen

Gevoelige punten in acculturatie (Van Craen e.a. 2007) hoofddoek: 18.3% Vlamingen  78.4% Turken en 82.2% Marokkanen vinden dat scholen de hoofddoek moeten toelaten => meeste Vlaamse scholen verbieden de hoofddoek gender rollen: 76% Vlamingen  42.6% Turken and 58.1% Marokkanen onderschrijven moderne genderrollen => orientatie van migrantenmeisjes in SO

Houdingen van migranten Dimensie 1 (culturele identiteit) Vindt men het belangrijk om zijn eigen culturele identiteit te behouden ? Ja Neen Ja INTEGRATIE ASSIMILATIE Wenst men interactie met de dominante cultuur? Dimensie 2 (contact) MARGINALISATIE ANOMIE INDIVIDUALlISME SEPARATIE Neen

Houdingen v. autochtonen Ja Neen Dimensie 1 (cult. Identiteit) Aanvaardt men dat migranten hun eigen culturele identiteit behouden ? Dimensie 2 (contact) Vindt men interactie met de allochtone cultuur zinvol ? INTEGRATIE ASSIMILATIE SEGREGATIE UITSLUITING INDIVIDUALlISME

INTERACTIEF ACCULTURATIEMODEL Cultuur- problematisch Contact- problematisch Conflictueel Consensueel ? INTE- GRATIE ASSIMI- LATIE SEPA- RATIE MARGINAL- ISATIE INDIVI- DUALISME SEGRE- GATIE UITSLUITING Consensueel Cultuur- roblematisch AUTOCHTONE GEMEENSCHAP MIGRANTENGEMEENSCHAP Opmerking: kan verschillen naargelang herkomstland en vestigingsplaats, sociale afkomst, omvang minderheid, tijdsperspectief…

Gevolgen voor schoolloopbanen participatie (vóórschools, voorbij leerplicht) mate van integratie: segregatie (concentratiescholen) relaties school – thuismilieu welbevinden / gedragsproblemen (conflictgedrag, anomie…) studie-oriëntering oriënteringsadvies van scholen (BLO, b-stroom, BSO…) genderverschillen (bv. meisjes in b-stroom, in hogescholen) dit alles werkt cumulatief in op / met studieresultaten

Maatregelen voor culturele integratie Kenmerken Verschillend per doelgroep? Aan beide zijden werken kant van leerling / milieu kant van school / systeem Afbouwen van verborgen discriminaties godsdienst(beleving) taal respect voor cultuurverschillen Aandacht voor de beleving van jongeren / ouders Voorbeelden Sociale mix bevorderen recht op inschrijving quota-systemen GOK-financiering magneetscholen Participatie bevorderen verplicht kleuteronderwijs Meer intercultureel onderwijs Meertalig onderwijs ICO schoolopbouwwerk

Boek 'Kleur in mijn klas' - Toegankelijk boek gebaseerd op interviews in 5 lagere scholen over het thema levensbeschouwelijke diversiteit, met focus op wisselwerking school-thuis - Kinderen als kroongetuigen - Uitgangspunt boek: in een superdiverse klas- een school context wordt werken aan de kwaliteit van de interacties tussen leerkracht/school en leerlingen/ouders cruciaal 27-11-2014 10

Toepassing model Piontkowski - Verbreding model (kinderen-volwassenen ipv migranten - leden gastland) - Mee te nemen: kinderen hebben minder macht om de interactie te sturen dan leerkrachten en andere volwassenen (ook ouders), tegelijk kunnen kinderen ook eigen interactiekeuzes maken (agency) - De acculturatiehouding van beide groepen staat niet vast 27-11-2014 11

Basishouding kinderen: integratie - staan positief tegenover rituelen die school organiseert en het vak levensbeschouwing, ook als deze rituelen en het vak LB niet overeenkomen met wat ze thuis aan levensbeschouwelijke opvoeding hebben meegekregen. - leerkrachten / school kunnen deze houding versterken: resultaat is een harmonische interactie-uitkomst 27-11-2014 12

Acculturatiehouding in beweging: enkele cases Contactproblematische relatie: case van de moslimmeisjes en hun islamleraar / gemeenschap Cultuurproblematische relatie: case van het kruisje slaan Wat als het verlangen om de eigen levensbeschouwelijke cultuur op school te beleven niet beantwoordt wordt? Case kerststal / islamles 27-11-2014 13

Conclusies ter reflectie - Integratiehouding drukt wens van kinderen uit om de verschillende werelden waarin ze leven met elkaar te verbinden. Wie daar naar kijkt, kan ontdekken welke interactiekeuzes kinderen maken. - Aan shift in acculturatiehouding gaat vaak een niet bediscussieerbare assimilatie- of segregatiehouding van volwassenen vooraf, gevolg is polarisering / wij-zij-denken / meer nadruk op levensbeschouwelijke opvoeding thuis - Hoe basishouding leerlingen versterken als school? Vraagt openheid / waarderende aanwezigheid / inlevingsvermogen 27-11-2014 14