Platform slimme netten VREG Gemeenschappelijk werkgroep Netbeheer en Decentrale Productie & Marktwerking en Consumenten 8 november 2010 8.11.2010

Agenda Verenigen van EU doelstellingen Stapsgewijze aanpak Randvoorwaarden: Vraag = Aanbod End-to-end Toegepaste methodologie Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen Rol leverancier in smart grid Besluit Discussiedocument VREG: Rollen in smart metering 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen Energie- levering Vrije marktwerking Security of supply Duurzame Ontwikkeling 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen: Vrije marktwerking Correctere facturatie: Afrekeningen op werkelijke meterstanden (geen schattingen) Keuze klant: voorschot of maandelijkse afrekening? Klant bepaalt facturatie-ritme en datum Vlotte Verhuizing: Op basis van meterstanden op de effectieve verhuisdatum Automatische uitlezing op afstand (geen manuele meteropname meer) Vlottere dienstverlening zonder complexe verhuisformulieren Geen discussies meer tussen eigenaar, oude en nieuwe bewoner en leveranciers Snelle uit- en inschakeling van de levering in geval van leegstand 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen: Vrije marktwerking Vlotte afhandeling van een leverancierswissel Geen discussie over meterstanden Omdat er geen meterkaartjes meer zijn kan het proces sneller verlopen Aanbod van innovatieve producten Producten op maat van de klant (bvb uithuis werkende mensen) Commercieel aanbod van prepayment-mogelijkheid Betere budgetcontrole Flexibele en eenvoudige pre-payment (zonder kaart; niet langer gebonden aan een oplaadpunt ) Door opvolging van verbruik kan de klant geholpen worden zijn budget te beheren (bvb per sms, email,...) Flexibele vermogensbegrenzing Fraudebestrijding 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen Vrije marktwerking Energie- levering Duurzame Ontwikkeling Security of supply 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen: Vrije marktwerking en duurzame ontwikkeling Op maat gemaakte prijsschema’s Consumptie aanmoedigen bij overaanbod van groenestroom productie (wind en zon) Consumptie ontmoedigen bij een tekort aan elektriciteit Aanbod van flexibele timeframes Zonder conflicten tussen energielevering en –distributie Ondersteuning voor nieuwe ontwikkelingen Elektrische wagens 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen Duurzame ontwikkeling Energie Monitoring Informatie naar de klant toe over zijn verbruik (wat) Vorm van de informatie (hoeveel, niveau van detail, wanneer) Welk informatiekanaal (website, display, …) Energie-efficiëntiemaatregelen Financiering van investeringen in energie-efficiënte maatregelen (energy performance contract) Peak shaving & peak management (zie volgende slide) 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen Duurzame ontwikkeling Peak Shaving & Peak Management peak management W W decentral production capacity peak shaving kWh kWh t t

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen Vrije marktwerking Energie- levering Duurzame Ontwikkeling Security of supply 8.11.2010

1. Verenigen van drie EU-doelstellingen: duurzame ontwikkeling en security of supply Locale productie Duurzame valorisatie van de locale productie Belang van de voorspelbaarheid Demand Side Management Valorisatie van de flexibiliteit van de klant (domotica, warmtepomp, EV, ) Optimaal gebruik van groene stroomproductie (wind en zon) en locale productie. 8.11.2010

2. Stapsgewijze aanpak 2020? 2016? 2014? Start uitrol Energie Service Demand Response Microgrid management Energy management (Plug-in) elektrische voertuigen Energie Controle Instellen energie- efficiëntie Verschuiven verbruik prijssignalen flexibele timeframes Real-time invloed Energie Inzicht Creëren energie gevoeligheid Verschuiven verbruik prijssignalen vaste timeframes Energie Bewustzijn Klant informeren over energiegebruik Smart Meters ter ondersteuning van huidige marktprocessen 2020? 2016? 2014? Start uitrol 8.11.2010

3. Randvoorwaarden vraag = aanbod Randvoorwaarde 1: Injectie en afname moeten gelijk zijn vraag = aanbod Boete in hoofde van de evenwichtsverantwoordelijke op kwartierbasis Elektriciteit kan slechts in zeer beperkte mate worden opgeslagen Randvoorwaarde 2: De processen dienen end-to-end te worden bekeken 8.11.2010

Vraag = aanbod met meerdere leveranciers/evenwichtsverantwoordelijken Switches Volumes Centraal Clearing House Toegangs- register Meet- waarden- TNB/DNB Matching EAN1 EAN8 EAN2 EAN7 EAN3 EAN1; Electrabel EAN2; Nuon EAN3; Luminus EAN4; Essent … EAN4 EAN5 EAN6 meetgegevens Jaarlijks opgenomen afnemers Continu opgenomen afnemers

Vraag = aanbod Statistische allocatie Alle afnemers beschouwd als één grote verbruiker gelijk aan de infeed. 8.11.2010

Vraag = aanbod Een klant met een PV installatie… Gealloceerde 15min volumes niet gelijk aan werkelijke afname  grote residues. 8.11.2010

Vraag = aanbod …en een warmtepomp Sterke impact seizoen en weer. SLP’s zijn niet meer representatief. 8.11.2010

Vraag = aanbod …en Demand Side Management (DSM) Een statistische benadering wordt onmogelijk. Forecasting wordt zeer moeilijk. 8.11.2010

Vraag = aanbod Bruto productie en bruto consumptie: meten = weten Bruto productie meting is nodig voor: De toekenning van GSC en WKC; Verkoop van de geproduceerde energie; Balancing (van de productie portefeuille); … Bruto consumptie meting is nodig voor: Het meten van de gerealiseerde energie besparingen; De minimum levering van groene stroom (quota); Een transparente facturatie; De SODV; Forecasting en balancing van de klanten portefeuille (voorspelbaarheid); Netto uitwisseling met het net is nodig voor: Combineerbaarheid van de opslag; De toekenning van garanties van oorsprong; 8.11.2010

Vraag = aanbod Conclusie randvoorwaarde 1: injectie=afname Vandaag is de vraag voorspelbaar waardoor een statistische benadering mogelijk is MAAR: naar de toekomst toe, komt die voorspelbaarheid in gedrang door de toenemende decentrale productie; het feit dat anders wordt omgegaan met energie (bvb warmtepompen, WKK,...) de nieuwe ontwikkelingen (bvb elektrische wagens, ...) waardoor elke afnemer een geïndividualiseerd afnameprofiel zal hebben Daarnaast zullen we meer en meer geconfronteerd worden met een niet moduleerbaar en intermitterend aanbod van energie (wind- en zonne-energie), waarop de afname dient afgestemd te worden = > Nieuwe tools zijn noodzakelijk voor de evenwichtsverantwoordelijke zodat hij in staat is om de injectie en de afname op elkaar af te stemmen 8.11.2010

End-to-end: Volledige waardeketting Gegevens beschikbaar vandaag: Metering, Allocatie, EAV, EMV, SLP,… Statistische gegevens Waardeketting van de leverancier Aanbod Kost Bevoorrading Nominatie Facturatie Prijs Balancing Boekhouding INPUT Bij de overstap naar Smart Metering dient deze volledige ketting ondersteund te worden De granulariteit van de gegevens over de volledige ketting dient gelijk te zijn 8.11.2010

End-to-end Customised Pricing Aankoop energie: factuur obv allocatie Nominatie/settlement/sourcing: basis allocatie (15’) Leverancier Verkoop energie: factuur obv meteropnames meteropname/aggregatie per timeframe allocatie per timeframe met SLP & EAV per timeframe Eerste mogelijke stap n.a.v. invoering smart meters: = >dag indelen in vaste timeframes van toepassing voor de volledige markt Leverancier: het aanbod van een product met een specifieke prijs/timeframe Klant: keuze voor de formule die het best aansluit bij zijn verbruikspatroon Informatie nodig voor een correcte facturatie/nominatie/sourcing:

End-to-end Dynamic Pricing Leverancier Aankoop energie: factuur obv allocatie Nominatie/settlement/sourcing: basis allocatie (15’) Verkoop energie: factuur obv meteropnames Verdere mogelijke stappen n.a.v. invoering smart meters: = > Leverancier bepaalt zelf zijn timeframes en kan deze dynamisch aanpassen Leverancier: het aanbod van een product met een specifieke prijs/timeframe + het aanschakelen van interne circuits wanneer prijs daalt onder een bepaald niveau Klant: keuze voor een formule die het best aansluit bij zijn verbruikspatroon reken houdend met afschakelbare toestellen 15’ waarden om verbruik te bepalen per timeframe Real time allocatie 15’ waarden Informatie nodig voor een correcte facturatie/nominatie/sourcing:

End-to-end Flexibiliteit nodig voor de timeframes 50€: Sell PV Energy 40€: Stop washing machine 0€: EV charging consumption production Night Tariff Night Tariff 8.11.2010

End-to-end Conclusie randvoorwaarde 2: end-to-end Het is noodzakelijk dat de processen end-to-end worden bekeken met aandacht voor alle schakels in de de waardeketting De granulariteit (timeframes)van de gegevens dient dezelfde te zijn op niveau van de aankoop van energie (allocatie) als op niveau van de facturatie (metering) 8.11.2010

4. Toegepaste methodologie Energie- levering Vrije marktwerking Security of supply Duurzame Ontwikkeling Facturatie Energie monitoring Demand side management Locale productie Customized pricing Verhuizing Wanbetaling Doelstelling Toepassing Zie verder Datamodel Zie verder System vereisten 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Facturatie en energie monitoring Toepassing Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Facturatie Facturatieverbruik op maandbasis Ingeval de bedragen worden gecommuniceerd op maandbasis dient dit gespreid te worden over een maand zodanig dat de leverancier zijn facturatie kan spreiden. Ook ingeval van switch/verhuis dienen volumes en bedragen gecommuniceerd te worden tot en met het switch-ogenblik. Het al of niet spreiden van maandgegevens moet een keuzemogelijkheid zijn voor de leverancier. Ad hoc meteropname Energie Monitoring Lokale poort/display Per seconde zicht op het ogenblikkelijk vermogen en het gecumuleerd verbruik per timeframe Een lokale poort op de smart meter om de gegevens uit te wisselen met een externe module (ter ondersteuning van lokale applicaties) 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Demand side management en locale productie Toepassing Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Demand side management Dynamische timeframes gestuurd door de leverancier - 15'/1h waarden op ogenblikkelijke basis - gevalideerde waarden op dagbasis - gevalideerde gridfeebedragen op dagbasis - Allocatiebereking o.b.v. 15'/1h waarden - 15' / 1h waarden - Bilaterale communicatie en interactiviteit tussen de meter (+ aansturen interne circuits - domotica) en de leverancier Locale productie Portfolio beheer De leverancier moet ad hoc op de hoogte zijn van: -alle locale productie (dus ook PV) op de aansluitpunten - de geinstalleerde capaciteit Meting productie en consumptie afzonderlijk Forecasting Dagelijks een geaggregeerde waarde per kwartier voor de portfolio (van de voorgaande dag) 15' /1h waarden Allocatie, reconciliatie en onbalans setllement - Een allocatie en reconcilliatie gebaseerd op reële waarden i.p.v. schattingen. - Het settlement proces met Elia moet gebaseerd zijn op reële gegevens i.p.v. schattingen - Timing voor ontvangst van de gegevens hangt af van de timings van de allocatie en reconcilliatie processen (nu maandelijks, op termijn dagelijks) 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Customised Pricing Toepassing Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Customized pricing vaste timeframes   ofwel bepaald op niveau van de markt Facturatie: - gevalideerde verbruiken per timeframe op dag- of maandbasis - gevalideerde gridfee per timeframe op dag- of maandbasis Settlement: Allocatie dient te gebeuren op basis van de timeframes op marktniveau. De set van timeframes kan afhankelijk zijn van dag, week, maand, seizoen. 15' /1h waarden of geagreggeerde waarden o.b.v. de markttimeframes ofwel bepaald door de leverancier Facturatie mogelijkheid 1: idem voorgaande op basis van keuze tussen vooraf vastgelegde timeframes (leverancier zal gewenste timeframes communiceren aan de DNB via een update van de masterdata) - Facturatie mogelijkheid 2: Leverancier doet zelf de nodige aggregaties, in dit scenario dient hij te beschikken over 15'/1h waarden en gevalideerde dagwaarden + gevalideerde gridfeebedragen op dagbasis. De set van timeframes kan afhankelijk zijn van dag, week, maand, seizoen. Settlement: Allocatie obv 15'/1h waarden 15' /1h waarden 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Verhuizing (1) Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Verhuizing Klant meldt verhuis aan leverancier (billing partij)   Contact met de klant over zijn oud adres (of ontvangst verhuisformulier) Identificatie Toegangspunt; Identificatie Meter; Verhuisdatum (verhuismelding op voorhand, op moment zelf, in het verleden); Meterstand op verhuisdatum; Facturatie Adres; Andere contactgegevens klant; ad hoc, online toegang tot meterstand en historiek meterstanden contact met de klant over nieuw adres (of ontvangst verhuisformulier) Overdracht van levering (optioneel) Identificatie Toegangspunt; Identificatie Meter; Verhuisdatum (verhuismelding op voorhand, op moment zelf, in het verleden); Meterstand op verhuisdatum; Facturatie Adressen oude en nieuwe klant; Andere contactgegevens klanten; 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Verhuizing (2) Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Verhuizing Stopzetting levering op oud adres De klant desactiveert zelf via de leverancier tijdens het klantencontact; Praktisch?: via code, SMS, telefoon, Internet, … - Online op afstand uitschakelbare aansluiting; - Directe verificatie en registratie van de stopzetting van de levering in het toegangsregister Start levering op nieuw adres De klant activeert zelf via de leverancier tijdens klantencontact; Praktisch?: via code, SMS, telefoon, Internet, … - Online op afstand inschakelbare aansluiting; - Directe verificatie en registratie van de start van de levering in het toegangsregister 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Wanbetaling (1) Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Wanbetaling - residentieel Activeren en desactiveren prepayment Update masterdata bij activatie en desactivatie (ad hoc) - Prepaid functie beschikbaar - Prepaid functie van op afstand kunnen aan- en uitschakelen - Display op meter om aan te geven wanneer de prepaid functie is geactiveerd Opladen van de prepaid register Ontvangst van de gegevens van oplading en betaling (ad hoc) Situatie 1: gemiddeld tarief -Signaal naar de meter met het opgeladen bedrag en het aantal KWH -Display toont het resterend aantal KWH Situatie 2: commercieel tarief - Signaal naar de meter met het opgeladen bedrag, tarief en het aantal KWH Display toont resterend aantal KWH en het resterend bedrag 8.11.2010

5. Functionaliteiten voor slimme meters vertrekkende van de gewenste toepassingen: Wanbetaling (2) Detail Nodige data (door leverancier) Functionaliteiten Smart Metering systeem Wanbetaling - residentieel Noodkrediet - Melding indien limiet noodkrediet werd bereikt - Update masterdata op moment meter wordt begrensd (ad hoc) - Sein en melding op de display wanneer de limiet van het noodkrediet werd bereikt - Automatisch begrenzen van het vermogen wanneer het noodkrediet op is - Display toont aan dat meter begrensd is - Bidirectionele communicatie naar de leverancier Facturatie 15' /1h waarden of geagreggeerde dagwaarden o.b.v .de markttimeframes 15' /1h waarden of geagreggeerde dagwaarden o.b.v. de markttimeframes Wanbetaling - niet-residentieel   Aan- en afschakelen van de meter van op afstand (ad hoc) 8.11.2010

5. Rol van de leverancier De leverancier is zowel betrokken bij smart grid als smart supply De leverancier zorgt ervoor dat er afname is van de energie opgewekt via de intermitterende energiebronnen (wind, zon,...) Een Smart grid heeft een impact op de uitvoering van de rol van de evenwichtsverantwoordelijke en omgekeerd De leverancier zorgt voor het benutten van een smart grid (door het ondersteunen van een verbeterde marktwerking, facturatie, producten, verhuis, ...). =>De rol van de evenwichtsverantwoordelijke/leverancier inzake het beheer van het intelligent netwerk is even groot als de deze van de netbeheerder zelf! 8.11.2010

5. Rol van de leverancier in de omkering van de waardeketen? Leveranciers/ Evenwichts Verantwoordelijke X Leveranciers/ Evenwichts Verantwoordelijke Y TNB/DNB ? ? 8.11.2010

6. Besluit Smart metering en smart grids zijn een tool om de doelstellingen te realiseren. De leverancier/evenwichtsverantwoordelijke speelt een cruciale rol in het succes van smart grids: = > geen smart grids zonder smart supply! Een end-to-end benadering is noodzakelijk. Segmentering en stapsgewijze aanpak alsook een lange termijn visie is aangewezen. Een transitieperiode dient te worden voorzien. Respect voor rollen en verantwoordelijkheden. 8.11.2010

6. Discussiedocument VREG: Rollen in de markt Alle data via de dataverzamelplaats dienen ter ondersteuning van de marktprocessen (facturatie en balancing proces). Gevalideerd of niet: nader te bepalen (vb gas on line: leveranciers beschikken vandaag al over de ongevalideerde gegevens) De gereguleerde dataverzamelplaats: enkel toegankelijk voor de marktpartijen van de sector en de overheid Alle informatieve data (via P1): toegankelijk voor alle commerciële partijen binnen hun contractuele afspraken met de betrokken klant Vragen over het model: Quid de mogelijkheid van een prive-dataverzamelplaats? Centraal toegangsregister geaggregeerd over DNB’s: wat wordt bedoeld? Waarom wordt er een onderscheid gemaakt tussen gevalideerde en niet-gevalideerde meetgegevens? Wat houdt de validatie in in het kader van een smart metering context? Zou de tekening kunnen worden vereenvoudigd naar het model in Nederland? 8.11.2010

7. Discussiedocument VREG: Suggestie tot vereenvoudigde voorstelling: Rollen in de markt 8.11.2010