Onderzoek Veteran Tapes Morele complexiteit in herinneringen van veteranen IPNV 14-11-2009 Ellen Hijmans, Radboud Universiteit Nijmegen e.hijmans@maw.ru.nl

Impressies van een onderzoeker Wie ben ik? Sociaal-wetenschappelijke benadering Secundaire analyse Recht doen aan ervaringen: herkenbaarheid Onderwerp: morele dilemma’s, waardenconflicten, moeilijke keuzes

Waarom moraal? Keuzesituaties rond (gereguleerde) uitoefening van geweld. Mogelijkheid tot beschermen en tot nemen/bedreigen van leven. Geweld en gevaar Basis van het militaire beroep: leiding geven, inschatten situaties, protocollen, kiezen uit ongewenste neveneffecten, verantwoordelijkheid, zelf nadenken en beslissen. Militairen zijn tegelijk personen

Moraal als alledaags verschijnsel Het ‘goede’ doen: idealen van de missie en de dagelijkse realiteit (+ eigen doelen) Meer dan (laten) leven of do(o)d(en) Emotie als begin van moreel oordelen waar maken mensen zich druk om? Wat deugt (niet)? Wat raakt mensen?

Complexiteit: mens - militair Bronnen van ethisch handelen: persoonlijk geweten, overtuigingen (politiek/religie) Militaire ethiek: beroepsethiek beroep in beroep gedragscodes uitvoeren van politieke wil

Voorbeelden uit het materiaal In Bosnië kun je waardering hebben voor Mladic als militair, terwijl je hem als mens een oorlogsmisdadiger vindt. Als dienstplichtig soldaat kun je een bevel weigeren als je meent de escalatie van een conflict te kunnen voorkomen, en de verantwoordelijkheid kunt nemen.

Als mens ben je geschokt omdat je een onwaarheid moet vertellen aan de pers, maar als militair heb je er begrip voor, vanwege het politieke draagvlak. En als arts voel je je genegeerd na 30 uur opereren en vechten voor de levens van gewonde manschappen. Moraal heeft vele gezichten

morele complexiteit in interviews Handelen zelf A C uitvoering trots, schaamte Positie: militair persoon diplomatie confrontatie B D anderen

Nogmaals: mens – militair Verantwoordelijkheid voelen Zorg Opoffering Kameraadschap Samenwerking Gelijkwaardigheid & respect Verantwoordelijk zijn Leiderschap, respect Discipline, gehoorzaamheid Moed Eer Mentale en fysieke kracht

conclusie De combinatie mens-militair is tegelijk een moeilijkheid en oplossing. Menselijkheid biedt tegenwicht. Grote fouten tegen ‘het menselijke’ richten schade aan Helpen en contact locale bevolking maakt zinvol

Betekenis van dit onderzoek Een van de in totaal 7 verschillende analyses van 25 interviews Doel van het project vooral wetenschappelijk: (her)gebruik van interviews stimuleren Er verschijnt een boek met alle bijdragen Voor veteranen: meer bekendheid geven aan hun ervaringen en het VI archief