De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515 - 1649

Reformatie en Contrareformatie Tijdvak van ontdekkers en hervormers (H5) Tijdvak van regenten en vorsten (H6)

Gunstig klimaat voor godsdienstige hervormingen: In de 15e eeuw was het humanisme al ontstaan : Erasmus Lof der Zotheid ……de mensen werden kritischer en zelfbewuster Wantoestanden in de kerk Angst voor het hiernamaals Boekdrukkunst

Wantoestanden in de kerk Pausen hadden geen gezag: desinteresse en bandeloos leven Wantoestanden in de kloosters : in het klooster om de verkeerde redenen Verkoop van aflaten Enorm vertoon van pracht en praal : hoge belastingen om alles te bekostigen

14e en 15e eeuw geestelijke onrust Door regelmatig terugkerende oorlogen, hongersnood en pestepidemieën leefden de mensen met een voortdurende angst voor de dood en – misschien meer nog – voor de hel.

Heksensabbat

Schilder Tenniers - sabbat

Kortom……… De 14e en 15e eeuw was een periode van grote geestelijke onrust De kerk stond machteloos tegenover deze onrust doordat ze door het morele verval steeds minder gezag kreeg Door het humanisme (+ boekdrukkunst) werden de mensen steeds kritischer… ..en dus was de tijdrijp voor godsdienstige hervormingen

De grote hervormers Luther Calvijn

Luther (1483-1546) Wilde de katholieke kerk van binnenuit hervormen Kritiek mag, opstand niet Verzette zich tegen handel in aflaten (Luther clip) Genade zaak van God; kun je niet verdienen Tussenkomst heiligen en geestelijkheid dus ook niet nodig 31 oktober 1517: stellingen te Wittenberg 1521:Rijksdag te Worms Excommunicatie en banvloek door paus Bescherming keurvorst van Saksen 1521: Luther vertaalde het Nieuwe Testament in het Duits……mensen hadden priesters niet meer nodig om bijbel te lezen Palmer 71

Luther zoekt en krijgt steun van Duitse vorsten Dit leidt tot de Vrede van Augsburg (1555)

Calvijn (1509-1564) Predestinatie Strenger, minder compromissen Streven naar een eigen staat Strakke organisatie van de kerk sober

Sankt Peterskirche Wenen

Interieur in Barok-stijl

St. Bavo-kerk Haarlem 1673

Sober interieur

Engeland 1534 Hendrik VIII wil scheiden van Catharina van Aragon Paus geeft geen toestemming Katholieke kerk wordt Anglicaanse kerk (= protestant)

Contrareformatie Hervormingen vanuit de katholieke kerk 1545-1563: Concilie van Trente Misstanden in de kerk aanpakken Betere opleiding priesters Versterking positie paus Latijn enige taal eredienst

Zielenvisserij 1614 - Adriaen van de Venne

Opdrachten 1a. Erasmus zette de eerste stap naar de reformatie. Maak dit adhv een voorbeeld duidelijk. b. Waarom bleef Erasmus trouw aan de RK-kerk? 2. Waarom vonden vorsten de ideeën van Luther aantrekkelijker dan die van Calvijn? 3. Verplaats je in de persoon van Karel V. Welk oordeel zou hebben gehad over: - de inquisitie - Calvijn - de Contrareformatie - het Edict van Nantes