Antwoorden op de voedsel-, Gemeente Borger-Odoorn, 8 december 2014

Inhoud Hoe gaan we de wereld voeden? Waarom werkt de vrije markt niet in de landbouw? Europees en internationaal handels-, en landbouwbeleid Analyse: gevolgen voor markten en hulpbronnen Milieuproblemen die samenhangen met landbouw Wat is ‘echt duurzaam’? Alternatieven en voordelen er van Strategie: belemmeringen Strategie: kansen en mogelijke activiteiten gemeente Borger – Odoorn, bedrijven en burgers

Hoe gaan we de wereld voeden? Groeiende vraag naar voedsel en biomassa FAO: 50 tot 70% meer voedsel nodig in 2050 Overbevolking of overconsumptie van luxe producten? 12,3 miljard (Science) of 2-3 miljard mensen in 2100? Industrieel en grootschalig of agro-ecologisch? Via de wereldmarkt of zelfvoorzienende regio’s?

Waarom werkt de vrije-markt-theorie niet in de landbouw? Overheidstaak: voorziening basisbehoeften Aanbodsinelasticiteit (weer, groeitijd, specialisatie) Vraaginelasticiteit Niet alle kosten geïnternaliseerd in de prijs Ongelijke normen tussen landen Grote concentratie bedrijven, zandloper-model  Boeren en consumenten weinig invloed op prijs

Europese en internationaal handels- en landbouwbeleid EU Gemeenschappelijk Landbouw Beleid sinds 1957: gegarandeerde prijzen, stimuleren productie Hoge EU prijzen vergeleken met lage wereldmarkt- prijzen: importheffingen en exportsubsidies Jaren 80: overschotten aangepakt via quotering Jaren 90: op weg naar WTO (1995) deal US en EU: Van kostendekkende prijzen naar lage prijzen en inkomenssubsidies; dumping wordt ‘gelegaliseerd’ Afbraak van supply management en bescherming Alleen WTO-verdragen kunnen met sancties worden afgedwongen, slechts voedselveiligheid geaccepteerd Nieuwe bedreiging TTIP: EU – VS vrijhandelsverdrag

Analyse – gevolgen markten Productie onder de kostprijs in landbouw door verstoring van lokale en nationale markten: Kaalslag onder kleine boeren en familiebedrijven B.v. Indonesië, Filippijnen, Kenia netto-voedselimporteur +exporteur tropische producten Multinationals en grootgrondbezitters profiteren Afrika verliest concurrentie op gebied van industrie en landbouw Consumenten in stad lijken te profiteren van lagere voedselprijzen - maar: gestopte boeren vertrekken naar de stad, concurrentie met aanwezige arbeiders Migratie naar het Westen: mensenhandel, concurrentie met arbeiders, rechts-extremistische sentimenten Europa niet zelfvoorzienend in plantaardig eiwit en - olie

Analyse – gevolgen milieu en hulpbronnen Op vrije wereldmarkt: Koopkracht westerse autorijders en vleeseters wint van voedselzekerheid in ontwikkelingslanden Door grote gerichtheid op export via mono-culturen; nadelige effecten voor bestaanszekerheid inheemse volkeren en kleine boeren en voortbestaan dieren en planten Land grab 227 miljoen hectare sinds 2001 Mogelijke conflicten over oprakende natuurlijke hulpbronnen

Vervolg milieuproblemen rond landbouw Peak oil in relatie tot hoge afhankelijkheid van olie Klimaatverandering oorzaken door landbouw 44-57%: natuurvernietiging (18%), onduurzame landbouw-methoden (15%), verwerking, verpakking en transport (20%) afbraak organische stof (4%) maar vooral ook gevolgen voor de landbouw: te hoge temperatuur, droogtes, overstromingen, oprakend gletsjerwater, verzilting Bodemdegradatie, land uit productie voor andere functies Oprakende mineralen, met name fosfaat Waterschaarste

Wat is ‘echt duurzaam’? Brundtland: huidige productie en consumptie mogen geen negatieve effecten hebben op de basisbehoeften van andere mensen en toekomstige generaties Criteria binnen voedselzekerheid: Geen uitputting van natuurlijke hulpbronnen en geen vervuiling; Sluitende kringlopen van nutriënten en zoet water; Onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen; Preventie van klimaatverandering; Geen directe of indirecte land use change (ILUC); Recht op voedsel krijgt prioriteit boven andere doeleinden: veevoer, vezels, biobrandstoffen, biobased products); Soorteigen gedrag dieren waarborgen.

Alternatieven (1) Bindende internationale milieu- en sociale verdragen? -> Vervangen door Public Private Partnerships sinds o.a. 2002 Milieustandaarden in vrijhandelsverdragen Internationaal belasten van milieu-uitputting en -vervuiling Afschaffen subsidies fossiele brandstoffen – aanleg infrastructuur Maatschappelijk verantwoord ondernemen, ‘duurzame import’ Vrijwillige afspraken door multinationals met enkele maatschappelijke organisaties (WNF, Solidaridad) in RTRS, RSPO en IDH Gebrekkige consultatie plaatselijke milieugroepen, inheemse volkeren en kleine boeren Geen aandacht voor mondiale voetafdruk, kringlopen, GHG, Geen aandacht verdringingseffecten – Indirect Land Use Change Zeer beperkt aandacht: voedselzekerheid en werkgelegenheid Haalt de prioriteit van maatschappelijke organisaties af van effectieve oplossingen, green washing

Alternatieven (2) Alternative Trade Mandate: Voedselsoevereiniteit Stop nieuwe vrijhandelsverdragen zoals TTIP, EPA’s Meer regionale zelfvoorziening in voedsel, veevoer, energie, hout, textiel door een drastische hervorming van FTA’s Hervorming van het Europese handels- en landbouwbeleid: Verhogen van importheffingen en productiebeheersing Verhogen van voorraden om onstabiele prijzen te voorkomen Gegarandeerde stabiele prijzen aan boer in plaats van gesubsidieerde export en inkoop onder de kostprijs door handel en industrie Betalen voor groene diensten, beheer van natuur en landschap, ecologische voedsel- en duurzame energieopwekking, verhogen organische stofgehalte

Alternatieven (3) Alternative Trade Mandate vervolg: Mededingingswetgeving: aanpakken marktmacht handel en industrie Europese biobrandstoffenrichtlijn stoppen Afschaffen tariefescalatie bewerkte tropische producten Internalisering alle milieu-, dierenwelzijns- en sociale kosten in consumentenprijs Voorstel hier toe (nog niet in uitgewerkt in ATM): Importheffing, voorkomt oneerlijke concurrentie import Verhoging van Europese milieu- en dierenwelzijnseisen Europese ecotaksen op fossiele brandstoffen en vervuilende stoffen, verlaging belasting op arbeid 1. Importheffing + 2. hogere normen +3. ecotaks  Internalisering

Voordelen Kostendekkende prijzen aan boer Consument betaald eerlijke prijs, van 15% naar 15,9% GLB: € 25 – 35 miljard bespaard Maar behouden voor het platteland en effectiever gebruikt binnen ecologische landbouw en duurzame energieopwekking Leefbaarheid platteland en verhogen werkgelegenheid MKB Enabling environment voor duurzame bedrijven Ontwikkelingslanden krijgen markten en natuurlijke hulpbronnen terug, voor eigen voedselproductie Energiezekerheid Food sovereignty cools down the planet: 50 – 75% minder uitstoot en opslag van broeikasgassen, door geregionaliseerde, ecologische landbouw Kringlopen gesloten, i.v.m. fosfaattekort

Strategie: Belemmeringen Internationale concurrentie als uitgangspunt – anti- protectionisme Economische groei en BBP belangrijker dan voorziening van basisbehoeften nu en in toekomst Beperken consumptie rijkste landen blijft taboe, afschuiven problemen naar de armsten onder retoriek van win-win Technologische oplossingen in plaats van politieke aanpak van structurele oorzaken Grote invloed multinationals op beleid - geen tegenmacht MKB Vakbonden te weinig oog voor milieu, basisvoorzieningen op lange termijn Subsidies aan kritisch maatschappelijke organisaties beperkt – subsidies aan Initiatief Duurzame Handel omhoog

Strategie – Kansen voor gemeente, bedrijven en burgers (1) Borger-Odoorn: Naast Cittaslow ook Transition Town (Transitie gemeente) i.v.m. peak oil / circulaire economie Gentech-vrije gemeente Schaliegas-vrije gemeente Klimaat: Divest-campaign (350.org), pensioenfondsen voor o.a. ambtenaren Beschikbaar stellen land voor zelfvoorzienende landbouw Verbinding zoeken met inspirerende voorbeelden in de praktijk: Inspirerende bedrijven: HempFlax, Gulpener Bier Community Supported Agriculture, directe verkoop boeren Streekproducten, Oregional, Willem & Drees

Strategie – Kansen voor gemeente, bedrijven en burgers (2) Samenwerkingsverbanden – mogelijke partners ander beleid: Boeren: Nl’se Melkveehouders Vakbond, Nl’se Akkerbouw Vakbond, Platform Aarde Boer Consument, Via Campesina Midden en Klein Bedrijf; eigen stem binnen de SER wegens vaak andere belangen dan VNO-NCW Vakbonden, zoals binnen de TTIP-campagne Milieu-, ontwikkelings-, en consumentenorganisaties, o.a. Milieudefensie, Slowfood Nederland

Bedankt voor uw aandacht! Meer informatie: Alternative Trade Mandate: www.alternativetrademandate.org NL’se tekst: www.alternativetrademandate.org/wp-content/ uploads/2014/02/Time_for_a_new_vision-NL-PRINT.pdf Platform Aarde Boer Consument: www.aardeboerconsument.nl Feiten of Fabels, 7 claims over TTIP: http://somo.nl/publications-nl/Publication_4085-nl Werkgroep Voedselrechtvaardigheid: www.foodjustice.eu Website Voedsel Anders (conferentie 21-22 februari 2014) www.voedselanders.nl Boek 'Wereldvoedsel – Pleidooi voor een rechtvaardige en ecologische voedsel-voorziening‘: www.uitgeverijrepubliek.nl (2011 – 2013 2e druk) www.guusgeurts.nl en guusgeurts@yahoo.com Bedankt voor uw aandacht!