Ouderbegeleiding bij roldifferentiatie 2006-2010 Ervaringen en onderzoeksresultaten Gé Haans & Marieke de Greef

Ervaringen Naar ouders Naar kinderen Naar pleegouders Naar pleegzorgwerkers

Ouders Ouders meer in beeld

Ouderbegeleiding is een zorgaanspraak van de ouder Ouders Ouderbegeleiding is een zorgaanspraak van de ouder

Het doel is verdragen in plaats van accepteren Ouders Het doel is verdragen in plaats van accepteren

Ouders Ouderbegeleidende positie innemen en aansluiten bij de beleving van de ouder

De samenwerkingsrelatie centraal stellen Ouders De samenwerkingsrelatie centraal stellen

Ouders De zaak Liza

Kenmerken van een kwalitatief goede samenwerkingsrelatie tussen ouders en pleegouders (Maureau 2008) Wederzijds respect Stabiele bezoekregeling Contact en informatieuitwisseling Zich welkom voelen Erkenning van ouderschap

De ouder op afstand bestaat niet Ouders De ouder op afstand bestaat niet

De continuïteit en bestaanszekerheid van kinderen is toegenomen Pleegkind De continuïteit en bestaanszekerheid van kinderen is toegenomen

Motherhood constellation Pleegkind Motherhood constellation (Stern, 1998)

Separation and Loss Index Pleegkind Separation and Loss Index (Coffino, 2009)

Er is een rangorde tussen ouderschap en pleegouderschap

De pleegzorgwerker is een systeemwerker Pleegzorgwerkers De pleegzorgwerker is een systeemwerker

Ouderbegeleiding bij roldifferentiatie: Effectonderzoek 8-11-2007 Ouderbegeleiding bij roldifferentiatie: Effectonderzoek Marieke de Greef MSc Gé Haans Prof. J. M. A. M. Janssens Dit jaar heeft niet alleen in het teken gestaan van de herziening en de heruitgave van het methodiekboek ‘ouderbegeleiding bij roldifferentiatie’, maar daarnaast hebben Gé, Jan Janssens (Radboud Universiteit) en ik ook onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de hulpvorm gebaseerd op deze methodiek. Stichting Oosterpoort

Effectonderzoek Aanleiding Methode Resultaten Conclusie Aanbevelingen 8-11-2007 Effectonderzoek Aanleiding Methode Resultaten Conclusie Aanbevelingen Graag wil ik het onderzoek met jullie bespreken door kort in te gaan op de aanleiding van het onderzoek en de manier waarop we het onderzoek hebben opgezet en uitgevoerd, om vervolgens door te gaan naar de belangrijkste bevindingen en conclusies. Gezien de tijd wil ik me vooral richten op de aspecten die van belang zijn voor de werkzaamheden binnen de pleegzorgpraktijk. Indien er interesse bestaat om het gehele artikel te lezen dat naar aanleiding van dit onderzoek zal verschijnen, kun je je naam en e-mail adres achterlaten, me een mail sturen of me later vandaag nog even aanspreken. Mochten er tijdens de verdere presentatie vragen of opmerkingen zijn, schroom dan niet om ze in te brengen Stichting Oosterpoort

Aanleiding ‘Evidence based’ cultuur 8-11-2007 Aanleiding ‘Evidence based’ cultuur Relevantie voor pleegzorgaanbieders Zoals waarschijnlijk bij jullie bekend is het –in het kader van subsidieverlening– noodzakelijk om op basis van onderzoeksgegevens te kunnen stellen dat een behandeling of vorm van hulpverlening ‘bewezen effectief is’. Het huidige onderzoek zet een stap in die richting, waarmee ook pleegzorginstellingen een middel wordt gegeven om in te zetten voor de ontwikkeling of het behoud van ouderbegeleiding bij roldifferentiatie als onderdeel van het hulpverleningsaanbod. Stichting Oosterpoort

Methode 99 langdurige pleegzorgplaatsingen 8-11-2007 Methode 99 langdurige pleegzorgplaatsingen Experimentele groep (58) vs. controlegroep (41) Vergelijkbaarheid groepen Vragenlijsten: pleegzorgwerkers, pleegouders en ouders Thema’s Voor dit onderzoek hebben we –waarvoor dank– gebruik kunnen maken van gegevens met betrekking tot 99 langdurige pleegzorgplaatsingen. Deze plaatsingen duurden gemiddeld zo’n 4 jaar en kinderen in deze gezinnen waren gemiddeld 9 jaar oud. In het onderzoek hebben we gebruik gemaakt van een zgn. experimentele groep (pleegzorgzaken van Oosterpoort waarin ouderbegeleiding werd gegeven) en de controlegroep (pleegzorgzaken van Rubicon waarin geen ouderbegeleiding werd gegeven omdat die hulpverleningsvorm niet werd geboden binnen Rubicon). Een controlegroep is erg belangrijk omdat je door gegevens van deze groep te vergelijken met de experimentele groep, kunt uitsluiten dat eventuele effecten veroorzaakt zijn door andere aspecten dan de hulpverlening zelf, bijvoorbeeld de duur van de plaatsing. Beide groepen verschilden niet met betrekking tot factoren zoals de duur van de plaatsing, leeftijd van het kind, maatregel, het bestaan van een bezoekregeling, etc. De groepen verschilden echter wel in het percentage bestandsgezinnen (groter in controlegroep), de mate waarin er sprake is geweest van tnh-trajecten (meer in experimentele groep), en tot slot: mate waarin ouders de pleeggezinplaatsing al bij voorbaat accepteerden: 0% vs. 17%. In het onderzoek hebben zowel pleegzorgwerkers, pleegouders en ouders vragenlijsten ingevuld, die betrekking hadden op thema’s zoals verliesverwerking, vormgeven nieuwe ouderrol, verdragen plaatsing, relatie ouder-kind-pleegouders, loyaliteit, en gedrag van het kind. Stichting Oosterpoort

Resultaten Pleegzorgwerkers 8-11-2007 Resultaten Pleegzorgwerkers Verliesverwerking Vormgeven ouderrol Verdragen plaatsing Relatie ouder-kind Loyaliteit Gevoelens kind Gedrag kind Houding pleegouders Uit rapportages van pleegzorgwerkers blijkt dat, in vergelijking met zaken waarin geen ouderbegeleiding werd gegeven dat: ouders emoties rondom plaatsing beter een plek kunnen geven Vormgeven nieuwe ouderrol ouders zien in dat ze nog steeds belangrijk zijn voor hun kind ouders voelen zich meer de ouder van hun kind Verdragen plaatsing Relatie ouder-kind: ouders voelen zich meer betrokken bij opvoeding kind Loyaliteit: ouders laten merken het belangrijk te vinden dat kind het goed heeft in pg kind ervaart meer instemming van ouders om in pg te wonen Mate waarin kind zich op plek voelt wat minder sterk verbeterd Gedrag kind wat minder sterk verbeterd TREND Pleegouders in controlegroep scoren hoger wat betreft vermogen om ouders te laten merken dat zij het belangrijk vinden dat ouders meedenken over kind. TREND Stichting Oosterpoort

Resultaten Pleegouders 8-11-2007 Resultaten Pleegouders Loyaliteit Gevoelens kind Relatie ouder-kind Relatie ouders-pleegouders Gedrag kind De resultaten op basis van rapportages door pleegouders zijn anders dan de resultaten op basis van informatie zoals gegeven door pleegzorgwerkers. Over het algemeen: minder sterke effecten. Loyaliteit: ouders laten merken het belangrijk te vinden dat kind het goed heeft in pg – kind ervaart instemming van ouders om in pg te wonen. Pleegouders uit de experimentele groep zijn meer gegroeid in hun mogelijkheden om ouders bij kind te betrekken dan dat pleegouders uit de controlegroep dat doen. Band ouder-kind, gedrag kind en kwaliteit van contacten tussen ouder en pleegouders is minder sterk gegroeid TREND Houding pleegouders Stichting Oosterpoort

Resultaten Ouders Verliesverwerking Vormgeven ouderrol 8-11-2007 Resultaten Ouders Verliesverwerking Vormgeven ouderrol Houding pleegouders ouders zijn niet minde boos of verdrietig over de plaatsing, maar kunnen deze emoties wel beter een plek geven. Vormgeven ouderrol: ouders zien door ouderbegeleiding in dat zij nog steeds belangrijk zijn voor hun kind, ook al woont hij/zij niet meer bij ouders thuis. Ouders uit de groep met ouderbegeleiding beoordelen de vaardigheden van po om ouder te laten merken dat zij het belangrijk vinden dat ouders meedenken als meer verbeterd in de experimentele dan in de controlegroep. band tussen ouders en kind is minder sterk verbeterd in groep met ouderbegeleiding dan in groep zonder ouderbegeleiding. NOEMEN: ROL PO IN PROCES OUDER: verliesverwerking, vormgeven ouderrol, verdragen plaatsing, loyaliteit, relatie ouder-kind, samenwerking ouders-pleegouders. Verliesverwerking Relatie ouder-kind Stichting Oosterpoort

Conclusies Pleegzorgwerkers & ouders Pleegouders 8-11-2007 Mijns inziens zijn de resultaten van dit onderzoek in de volgende plaatjes weer te geven: volgens ouders en pleegzorgwerkers is het van belang om ouders hulpverlening te bieden in hun proces van roldifferentiatie en verliesverwerking, omdat dit zowel ouders en kinderen vooruit helpt. Pleegouders lijken soms wat minder te beseffen dat pleegzorg niet alleen betekent dat een pleegkind bij hen komt wonen, maar dat daarnaast de rol van ouders aanzienlijk blijft en dat het hierbij van belang is om ouders als ouders te erkennen. Stichting Oosterpoort

Aanbevelingen Langdurig inzetten ouderbegeleiding 8-11-2007 Aanbevelingen Langdurig inzetten ouderbegeleiding Ouders betrekken en erkennen Werving, selectie en begeleiding pleegouders Vervolgonderzoek Op basis van deze conclusies kunnen we stellen dat het van belang is om –in geval van perspectiefbiedende pleegzorgplaatsingen- ouderbegeleiding in te zetten. Uit dit onderzoek en op basis van ervaringen (hier niet weergegeven) is bovendien gebleken dat het een langdurig proces is: vandaar is de langdurige inzet van ouderbegeleiding aan te bevelen. Essentieel voor het verwerkings- en acceptatieproces van ouders en de daarmee samenhangende kwaliteit van de relatie tussen ouders en kinderen en ouders en pleegouders, is dat ouders door zowel (pleeg)ouderbegeleiders en andere hulpverleners, maar vooral door pleegouders worden betrokken bij hun kind en dat hun rol als ouder wordt erkend. Gezien het belang van de mogelijkheden van pleegouders om ouders een plek te geven in het leven van hun kind is het essentieel om in de voorbereiding en selectie van de pleegouders (STAP) nog meer aandacht te besteden aan dit thema, en om –indien aanwezig- de module samenwerken met ouder verplicht te stellen voor pleegouders. Voor pleegzorgwerkers is het daarnaast van belang om in hun werk met pleegouders duidelijk te maken dat niet alleen het proces van de ouder, en diens relatie met het kind, maar zeker ook de samenwerking tussen ouders en pleegouders belang heeft bij het betrekken en erkennen van ouders. En tot slot (niet alleen in het kader van de werkverschaffing) zou ik graag zien dat er meer onderzoek wordt gedaan naar deze hulpverleningsvorm. Want, hoewel we veel zaken hebben kunnen betrekken bij het onderzoek, we gebruik hebben gemaakt van een experimentele en controlegroep en we informatie hebben van ouders, pleegouders, en pleegzorgwerkers, zou het goed zijn als we ipv een retrospectieve studie kunnen werken met een voor- en nameting. Hierbij zou ik dan –naast thema’s die ook in de huidige vragenlijst naar voren zijn gekomen- gebruik maken van vragenlijsten mbt gedrag van het kind (CBCL) en gedrags- en interactie observaties, om ook hierop zicht te krijgen. Stichting Oosterpoort

8-11-2007 Mijn ‘take home message’ van vandaag is dan ook dat het –voor ouders, pleegkinderen en pleegouders- van groot belang is dat pleegouders in hun hart niet alleen ruimte hebben voor een pleegkind, maar dat het daarnaast essentieel is dat er in dat hart ook tegelijkertijd ruimte is voor de ouders van deze kinderen. Stichting Oosterpoort

Gé Haans: g.haans@oosterpoort.org Marieke de Greef: mariekedegreef@gmail.com