De rijkdom van Chris Argyris: inspiratie tot leren ALLEGRO – 30 september 2014 Organisationeel leren: relevanter dan ooit Eerbetoon aan Chris Argyris De rijkdom van Chris Argyris: inspiratie tot leren Styn Grieten Frank Lambrechts

Programma voorstel 09.30 Contacting: wie ben ik? wat hoop ik vandaag samen met anderen te realiseren 09.45 De rijkdom van Chris Argyris: inspiratie tot leren 10.15 Verkennen en verdiepen in kleine groep            11.00 Pauze 11.15 Terugkoppeling en proces verkennen van de kleine groep                                                                        12.30 Aan tafel                                                                                                                                                  13.45 Hoe collectief leren stimuleren als adviseur, leidinggevende?                                                                        14.30 Eigen interventie ervaringen                                                                                                                      15.15 Pauze                                                                                                                                             15.30 Open Space                                                                                                                                             17.00 Afronden

De rijkdom van Chris Argyris: inspiratie tot leren ALLEGRO – 30 september 2014 Organisationeel leren: relevanter dan ooit Eerbetoon aan Chris Argyris De rijkdom van Chris Argyris: inspiratie tot leren Styn Grieten Frank Lambrechts

De kern van Argyris’ Organisationeel Leren Scherp benoemen van observeerbare kenmerken van kwaliteit van interactie en relatie (model I/II) “Owning up”: je eigen aandeel op tafel durven leggen als belangrijke procesversneller als de context er klaar voor is. Dit ook stimuleren bij anderen Ontwikkelen van bruikbare, actionable knowledge

Argyris’ action theory (1974; 1980) Mensen hanteren een impliciete theorie bij de manier waarop ze daadwerkelijk handelen. Hierbinnen onderscheiden we Doe-theorie (theory-in-use): Theorie die werkelijke perceptie en gedrag bepaalt Bevatten assumpties over zelf, anderen en omgeving Af te leiden uit wat we werkelijk doen Praat-theorie (espoused theory): Theorie die je verkondigt via ‘woorden’ die zogenaamd uitdrukken wat we doen, hoe we onszelf, de anderen en de omgeving zeggen te zien Bevat datgene wat we anderen willen doen geloven Af te leiden uit wat we zeggen te doen Congruentie DOE- en PRAATTHEORIE  effectiviteit

Action theory Doe-theorie (theorie die bepaalt wat we werkelijk doen en ervaren): drie processen

Ladder of inference “theories” Cf. Van Moer oefening

Gebruikelijke doe-theorie van mensen in organisaties: “model I” Action theory Gebruikelijke doe-theorie van mensen in organisaties: “model I” Gericht op beheersing en vermijden van kritiek & onzekerheid Defensief patroon van beschermen van zichzelf en anderen onder mom van ‘voorzichtig’, ‘respectvol’, ‘oppassen wat je zegt’ Door ‘distancing’ creëren mensen afstand tussen zichzelf en het probleem Probleem is iets abstracts, iets van iemand anders, iets wat buiten hun verantwoordelijkheid valt Alternatieve doe-theorie: “model II” Door Argyris ontwikkeld in training & consulting

Model I en model II Model I: eenzijdige interactie Model II: 2-zijdige interactie Observeer- bare kenmerken * Vaag & algemeen ° Ongeïllustreerd * Indirecte en retorische vragen om te controleren ° Moeilijk te toetsen * Vermijden van toetsen ° Absolute termen * Of-Of termen ° Autoriteit * Men-boodschappen * Specifiek en concreet ° Geïllustreerd * Open vragen om informatie te verkrijgen ° Toetsen, hier-en-nu * Nodigt uit tot toetsen ° Hier en nu * En-En termen ° Verantwoordelijkheid * Ik-boodschappen Logica/ opvattingen (governing variables, assumptions) “Controleer” “Win en verlies niet” “Bereik meegaandheid” “Wees rationeel, vermijd gevoelens “Controle als gedeelde taak” “Win-win benadering “Vrije geïnformeerde keuze en interne betrokkenheid” “Gevoelens zijn ook data”

Model I en model II Model I: eenzijdige interactie Model II: 2-zijdige interactie Strategie (action strategy) * Vermijden info te zoeken ° Eenzijdige taakdefinitie ° Vermijden om negatieve gevoelens bij anderen op te wekken: bescherm jezelf & anderen save face * Wederzijds toetsen van info ° Tweezijdige taakdefinitie ° Confrontatie is mogelijk Gevolgen voor organisatie (consequences) Defensieve relaties (afschermen) Fouten blijven verborgen (want worden bestrafd) Miscommunicatie, escalatie Self fulfilling prophecies SINGLE LOOP LEARNING Leergeöriënteerd, open confrontatie Fouten kunnen ontdekt w (fouten zijn leerkansen) Effectiviteit, betrokkenheid DOUBLE LOOP LEARNING

Twee soorten ‘leren’ Single-loop leren Double-loop leren Fouten detecteren/corrigeren teneinde huidige toestand te bewaren Geen reflectie of onderzoek dat een herkadering van de situatie toelaat Past bij eenvoudige problemen en uitdagingen Double-loop leren Aan de oppervlakte brengen en uitdagen van diepgewortelde assumpties en normen Reflectie en onderzoek kunnen leiden tot een herformulering van de situatie Past bij complexe problemen (cf. huidige organisatiecontext, organisatieverandering)

Metafoor van de thermostaat Twee soorten ‘leren’ Single-loop leren Bijsturen of corrigeren binnen gegeven logica Detectie en correctie van fouten Bijv. iemand bestraffen die fout maakt; faalangsttraining; strikt-technische kijk op mislukte produktinnovatie, ... Double-loop leren Dieper leren, leren beter te leren Bijsturen zelf is onderwerp van bijsturen Bijv. op zoek gaan naar reden achter een fout; aftoetsen waar faalangst ontstaat; dialoog alle stakeholders bij innovatie Metafoor van de thermostaat

onderzoeken achterliggende logica/assumpties Action theory & leren Single loop Double loop onderzoeken achterliggende logica/assumpties

Uitdagingen vanuit de theorie van Argyris Schein: beperkingen van ‘het bespreekbaar maken van gevoelens en achterliggende assumpties van handelen’ Het doorbreekt de natuurlijke sociale orde waar men elkaar in elkaars waarde wil laten (mutual face saving) Maar als je een context kan scheppen waarin dit als ‘normaal’ gezien wordt  erg lerend bezig als systeem Schein focust zelf op ‘humble inquiry’ waarin opschorten van het eigen oordeel centraal staat om te kunnen inschatten hoe “het meest helpend te zijn”

In conversation with Schein… “My problem with the Chris Argyris’ methodology, the two column idea, is that it’s very mechanical. For some people that is awkward. I for one can’t write it out that way. I would invent things; I wouldn’t necessarily be telling what I really feel. The second problem is that Argyris makes the assumption that we can and will state our unconscious assumptions. However, it is a problem that if I really, really told you what I think, I might be disrupting the social order.” “Following Argyris’ approach, that what is really on my mind would go into the left column. For example “I think you are a real jerk, I don’t know how you got in this position in the first place.” Well, I just can’t say that, it’s just not allowed in society. Chris is always fighting this uphill battle. He wants things to be more explicit but often this goes against the rule-driven nature of communication. However, once a group has learned to do what Chris suggests, it is very effective but it is a lot of upfront investment to get to that point.” (Lambrechts, Bouwen, Grieten, Huybrechts & Schein, 2011)

Uitdagingen vanuit de theorie van Argyris Schein: Zelfonderzoek en reflectie staat centraal teneinde goed te kunnen luisteren en in te leven in de wereld van de andere om die andere zoveel mogelijk in zijn waarde te laten om te beslissen als helper hoe het best te helpen

Vergelijking Argyris vs. Schein Chris Argyris Edgar H. Schein Open, tweezijdige, concrete, toetsbare communicatie als universele kern tot leren Communicatie is contextueel en wordt gedreven door culturele regels die bepalen waarover men open kan zijn Owning up en het op tafel leggen van je eigen aandeel, de moed de waarheid te zeggen Humbe inquiry en het opschorten van je eigen oordeel om wederzijds begrip op te bouwen om verder te gaan Zelfonderzoek en reflectie om de achterliggende assumpties (bij zelf en ander) bespreekbaar te maken Zelfonderzoek en reflectie om goed te kunnen luisteren en in te leven in de wereld van de ander Model II als alternatieve en aan te leren “way to go” om het hoofd te bieden aan defensieve reacties, ‘spelletjes’, gebrek aan eerlijkheid (cf. model I) en dit in complexe contexten die model II vereisen Humble inquiry om te beslissen hoe best te helpen en samen verder te gaan. Aandacht hebben voor de context en regel-gedreven natuur van interactie. Is er voldoende psychologische veiligheid voor model II ?

Bedenkingen vanuit relationeel perspectief Argyris’ taal richt zich sterk tot de academische gemeenschap “theory-in-use, model I&II, action-theory, mental models, single & double loop, action strategy” Peter Senge ‘vertaalde’ zijn ideëen naar praktijk Argyris geeft slechts ‘ingrediënten’ voor organisationeel leren en zegt weinig over de condities en contextfactoren die dit mogelijk maken of tegenwerken (zie eigen onderzoek Zorg & Consult) Wat met machtsverschillen? Politiek geladen gesprekken? Wat met (ongeschreven) communicatieregels? Kan je (moet je) tegen je baas altijd zeggen wat je echt denkt? Regels van beleefdheid?

Bedenkingen vanuit relationeel perspectief Argyris’ trainingssessies met managers Hij wordt geconfronteerd met ‘weerstand’ wanneer hij managers wijst op hun model I gedrag en hen model II aanleert Zijn uitleg: Die weerstand is defensief gedrag van de managers Onze uitleg: Argyris stelt zich hier zelf (model I) op als alwetende expert die zijn assumpties niet toetst Doetheorie en praattheorie?

Empirisch onderzoek in Zorg en Consult: wat leren we over Model I en II? (p167-170) Tweezijdige (model II) relationele praktijken werken slechts optimaal wanneer bepaalde voorwaarden of contextfactoren vervuld zijn (zie ook groepservaringsleren) Context van elkaar respecteren en willen voorthelpen Er is een aanvaarde “leerruimte” (gecreëerd) waar assumpties bevraagd en onderzocht kunnen worden Er is een koppeling en integratie met werkcontext 20

Uitdagingen vanuit de theorie van Argyris GRPI-model van Fry: relationele aspecten komen pas na het afbakenen van doelen, rollen en procedures Het bespreken van de relatie/interactie wordt niet altijd door ieder gezien als gezamenlijke vooruitgang of ambitie van de groep

Verkennen en verdiepen in kleine groep Hoe zie je deze thema’s/inzichten/ideeën aan het werk in je eigen praktijkcontext? Probeer zo concreet mogelijke praktijksituaties voor de geest te halen en vertel je verhaal: - Wat was het doel, de context, wie was betrokken, wat werd er gedaan door wie en hoe? - Wat was je eigen aandeel in het gebeuren? Wat deden anderen? - Wat ontstond er dan precies? Hoe voelde het? Was het bruikbaar? Was er sprake van “samen vooruitgaan” of juist “samen achteruit gaan”, was er sprake van collectief leren en hoe merkte je dat dan… - Wat maakte dit mogelijk? Werkwijze: eerst individueel (5’), dan in kleine groepen van vier proberen elkaars verhalen scherp te krijgen (40’)