Je ziet het pas als je het gelooft Ouderenmishandeling Je ziet het pas als je het gelooft 24 juni 2014 te Amersfoort Door: Colin Goudappel Nederlandse Vereniging Fysiotherapie in de Geriatrie 1

Kennisquiz Film Wat is ouderenmishandeling Meldcode

Kennisquiz Er wordt een vraag of stelling voorgelegd. Deze is waar of niet waar. 3

Mevrouw is dementerend, ze loopt vaak weg. Haar man sluit haar op in de woonkamer, want hij is bang dat ze verdwaald. Is dit ouderenmishandeling? 4

Waar Dit wordt ontspoorde zorg genoemd en dat is een vorm van ouderenmishandeling. Maar dit wordt ook wel mis-behandeling genoemd. 5

Ouderenmishandeling is komt de laatste 15 jaar meer in de publiciteit. Klopt dit? 6

Waar Ja, door de vergrijzing van de samenleving, doordat ouderen langer thuis wonen en doordat mantelzorgers werk en zorg voor ouders en kinderen combineren met een baan, komt ontspoorde zorg mogelijk vaker voor. 7

45% van de autochtone ouderen wordt mishandeld. Waar of niet waar? 8

Niet waar Dit gaat over huiselijk geweld in het algemeen. Ouderenmishandeling wordt geschat op 1 op de 20 ouderen 2008: 662 melding 2009: 656 meldingen 2010: 855 meldingen Stijging van 30% Bron LPBO 9

Partners zijn de grootste groep, die zich schuldig maken aan ouderenmishandeling. Waar of niet waar? 10

Niet waar (Ex-)partner 33% Kinderen en kleinkinderen 52% Kennissen/buren 8% Overige familieleden 7% Vrijwilligers 0.2 % Beroepskrachten 2% 11

Psychische mishandeling onder ouderen komt het meeste voor. 12

Waar Vormen van ouderenmishandeling Psychisch: treiteren, vernederen, dreigen, vals beschuldigen, beledigen (69%) Lichamelijk: slaan, schoppen, vastbinden, te veel of te weinig medicijnen geven (38%) Uitbuiting/Misbruik: afpersen, ontvreemden van geld of goederen, misbruik van goed gelovigheid, valse beloftes (39%) 13

Seksueel misbruik: betasten van het lichaam en verkrachting (2%) Schending van rechten: vastbinden, inperking van privacy en zelfbeschikking, post achterhouden, bezoek weren (9%) Verwaarlozing: ondervoeding, uitdroging, slechte hygiëne, negeren van behoefte aan aandacht, liefde en ondersteuning (5%) Seksueel misbruik: betasten van het lichaam en verkrachting (2%) 14

Mevrouw is ervan overtuigd dat haar man terminaal is Mevrouw is ervan overtuigd dat haar man terminaal is. Om zijn lijden te verminderen geeft ze hem medicijnen en mag hij geen omgang hebben met familie. Is hier sprake van ouderenmishandeling

Waar Er is sprake van ontspoorde mantelzorg.

Ontspoorde zorg komt vaker voor dan opzettelijke mishandeling. Waar of niet waar? 17

Niet waar Ontspoorde zorg (17%) Opzettelijke mishandeling (46%) 18

Wat staat in de goede volgorde? In kaart brengen van signalen Collegiale toetsing Gesprek Wegen van geweld Beslissen hulp organiseren of verwijzen In kaart brengen van signalen Gesprek Wegen van geweld Collegiale toetsing Beslissen hulp organiseren of verwijzen 19

Stappenplan voor het handelen bij een vermoeden van huiselijk geweld gesprek Stap 4 Wegen van het geweld Stap 1 In kaart brengen van signalen Stap 5 Beslissen hulp organiseren melden Stap 2 Collegiale toetsing 20

Melden van huiselijk geweld is voor iedere beroepskracht verplicht Melden van huiselijk geweld is voor iedere beroepskracht verplicht. Waar of niet waar. 21

Niet waar Je hebt de plicht om te werken aan de hand van de stappen van de meldcode. Je bent niet verplicht om te melden bij het SHG.

Wat is ouderenmishandeling Al het handelen of nalaten van handelen, van al degene die in een persoonlijke, professionele relatie met de oudere (65+) staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijk en/of psychische en/ of materiele schade lijdt, dan wel vermoedelijk lijden zal zijn en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke dan wel volledige afhankelijkheid. ( Comijs 1998) Bron:LPBO 23

Landelijke ontwikkelingen Vergrijzing in Europa Ouderen blijven langer thuis wonen Mantelzorgers combineren zorgtaken met een baan en opvoeding eigen kinderen Nieuwe bezuinigingen 24

Beeldvorming Beeldvorming in de samenleving als voedingsbodem voor ouderenmishandeling Ouderen als (financiële) last voor de samenleving Negatieve invloed op ouderen, minder zelfvertrouwen en laag zelfbeeld Bron LPBO 25

Cijfers 1 op de 20 ouderen (5,5 %) Schatting jaarlijks 200.000 ouderen 2007: 366 meldingen 2012: 1027 meldingen Vrouwen zijn vaker slachtoffer (70 %) 30.000 per jaar: financiële uitbuiting Bron LPBO Meldingen komen van: SHG’s, consultatienetwerken, meldpunten ouderenmishandeling en meldpunten zorg en overlast. 50% van de meldingen komen van beroepskrachten, 12% van de ouderen, 10% familie. 28% onbekend. Slachtoffers voornamelijk vrouw en grootste groep alleenwonend 26

Film

Wie zijn de plegers (Ex-)partner 33% Kinderen en kleinkinderen 52% Kennissen/buren 8% Overige familieleden 7% Vrijwilligers 0.2 % Beroepskrachten 2% 28

Verschijningsvormen

Vormen ouderenmishandeling Psychisch: treiteren, vernederen, dreigen, vals beschuldigen, beledigen (69%) Lichamelijk: slaan, schoppen, vastbinden, te veel of te weinig medicijnen geven (38%) Uitbuiting/Misbruik: afpersen, ontvreemden van geld of goederen, misbruik van goed gelovigheid, valse beloftes (39%) 30

Vormen ouderenmishandeling Schending van rechten: vastbinden, inperking van privacy en zelfbeschikking, post achterhouden, bezoek weren (9%) Verwaarlozing: ondervoeding, uitdroging, slechte hygiëne, negeren van behoefte aan aandacht, liefde en ondersteuning (5%) Seksueel misbruik: betasten van het lichaam en verkrachting (2%) 31

Risicofactoren oudere Afhankelijkheid Sociaal isolement Loyaliteitsgevoelens t.o.v. pleger Geweld normaal vinden Ingrijpende gebeurtenissen; verhuizing, verlies partner 32

Risicofactoren pleger Overbelasting Psychische gesteldheid b.v verslaving of psychiatrische problemen Lichamelijke ziekte; b.v dementie Afhankelijkheid b.v. voor huisvesting en inkomen 33

Voorbeelden: Langdurig partner / relatie geweld Financiële uitbuiting Opzettelijke mishandeling (46%) Het opzettelijk toebrengen van pijn of lichamelijk letsel door handelen of nalaten van handelen. Bewust misbruik maken van afhankelijke positie van oudere Voorbeelden: Langdurig partner / relatie geweld Financiële uitbuiting 34

Ontspoorde zorg (17%) Mantelzorg die door overbelasting de grens van goede zorg overschrijdt door zorg achterwege te laten of door het vertonen van stressgedrag. Onmacht, onkunde, isolement Misbehandeling 35

Mantelzorgers: 3,5 miljoen Nederlanders verlenen mantelzorg 1 op de 10 mantelzorgers maakt zich schuldig aan fysiek geweld en 1 op 3 aan verbaal geweld 220.000 mantelzorgers raken overbelast Gezondheidsmonitor van GGD, CBS, RIVM. Bron: Pot, A.M.v. Dyck, e.a (1996)

Mantelzorgers ontsporen door: Mantelzorger zijn tegen wil en dank Uitputting, frustratie, geen erkenning Overschrijding van grenzen Tegenwerking of agressie oudere Andere machtsverhoudingen 37

Signalen van ouderenmishandeling Onsamenhangende verklaringen Onverschilligheid/schreeuwen en schelden Verdwijnen van spullen/lege koelkast Depressieve en angstige indruk Buiten de deur houden van hulpverleners Etc, etc Zie lijst signalen van ouderenmishandeling 38

Beschermende factoren Weerbaarheid en eigen regie Informatie en kennis Ondersteuning bij overbelasting Klimaat waarin knelpunten en zorgen bespreekbaar zijn Scholing personeel

Dilemma’s bij signaleren Persoonlijke dilemma: emoties, onmacht, opvattingen, angst, boosheid, onzekerheid Organisatorische dilemma’s: taakopvatting, er zijn geen duidelijke afspraken, ontbreken van consultatie Culturele of godsdienstige dilemma’s: wel/niet rekening houden met opvattingen in andere culturen 40

Basismodel meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Stappenplan voor het handelen bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling 41

De Wet meldcode huiselijk geweld Doel van de wet: kwaliteit van handelen van professionals bij het signaleren van huiselijk geweld verbeteren Organisaties zijn verplicht om over een meldcode te beschikken Organisaties zijn verplicht om gebruik en kennis erover te bevorderen 42

Meldrecht - meldplicht Meldrecht: Wettelijk het recht hebben om melding te doen bij SHG en gegevens over te dragen. Is van toepassing voor de meldcode. Meldplicht: Wanneer een medewerker het vermoeden heeft dat een collega zich schuldig maakt aan mishandeling, moet hij/zij dit melden bij leidinggevende en het bestuur. 43

Stappenplan voor het handelen bij een vermoeden van huiselijk geweld gesprek Stap 4 Wegen van het geweld Stap 1 In kaart brengen van signalen Stap 5 Beslissen hulp organiseren melden Stap 2 Collegiale toetsing 44

Wat kunt u vanuit uw functie doen Melden bij aandachtsfunctionaris in uw organisatie Signalen bespreken met andere collega’s Steunpunt Huiselijk Geweld Bespreken met oudere en gezinsleden (indien van toepassing binnen uw functie) 45

Bespreken van ouderenmishandeling Bespreek zorgen en neem het woord “mishandeling” niet in de mond Luisteren, samenvatten, doorvragen en ondersteunen Laat uw OMA thuis: OMA staat voor: Opvattingen Meningen Adviezen 46

Steunpunt huiselijk geweld Informatie en Advies geven. Doorverwijzing. Face to face gesprekken. Voorlichting. 24*7 bereikbaar, 0900-126 26 26

Het stopt pas als u het meldt! Ouderenmishandeling Het stopt pas als u het meldt! 48