Kinderen in de behandelkamer Hechting en trauma Kinderen in de behandelkamer Symposium NtVP 16 oktober 2013 N. Schlattmann Klinisch psycholoog Kinder- en jeugd psychotherapeut De Bascule, Amsterdam

Gehechtheid bij kinderen

Gehechtheid bij kinderen Wat is gehechtheid? Hechtingsproblematiek bij kinderen Behandelvormen voor kinderen met hechtingsproblematiek Behandelvormen voor kinderen met PTSS klachten Hoe ziet trauma behandeling eruit bij een kind met hechtingsproblematiek?

Gehechtheid bij kinderen Wat is gehechtheid? De neiging om nabijheid en contact te zoeken met een vertrouwd iemand in tijden van angst, spanning, vermoeidheid, ziekte of verdriet ten einde bescherming te krijgen.

Gehechtheid bij kinderen Gehechtheidsgedrag: Het gedrag waarmee een baby, kind, volwassene nabijheid/contact zoekt of probeert te behouden met de gehechtheidsfiguur zowel non-verbaal als verbaal Gehechtheidsrelatie: Relatie waarbinnen steun en contact geboden wordt door verzorger en ontvangen wordt door het kind

Gehechtheid bij kinderen Harry Harlow (1905-1981), aapjes zonder moeder, wat hebben ze nodig? Voeding of geborgenheid? John Bowlby (1907-1990), gehechtheidstheorie Mary Ainsworth (1913-1999), strange situation Tronic : still face experiment (1978)

Gehechtheid bij kinderen Still face experiment

Gehechtheid bij kinderen Veilige gehechtheid Het kind zoekt actief troost als het bang of overstuur is, het verwacht dat de ouder beschikbaar is De opvoeder reageert responsief en koesterend Het kind is dan meestal snel weer gerustgesteld en klaar om de omgeving opnieuw te exploreren.

Gehechtheid bij kinderen Cirkel van veiligheid Ouder gaat in op behoeften van kind Voor mij moet je op me letten me helpen plezier delen veilige basis Mijn exploratie ondersteunen veilige haven Voor mij moet je Voor mij moet je Mij welkom heten als ik me tot je wend Schuengel © Cooper, hoffman, Marvin & Powell, 1999

Gehechtheid bij kinderen Afwerend / Ambivalent 9% Vermijdend 15% Veilig 61% Gedesorganiseerd 15% Van IJzendoorn, Schuengel, Bakermans-Kranenburg (1999). Development and Psychopathology

Gehechtheid bij kinderen Strange situation

Gehechtheid bij kinderen Hechtingstijl mishandelde kinderen Cyr, Bakermans-Kranenburg & IJzendoorn: Attachment security and disorganization in maltreating and high-risk families: a series of meta-analyses; Dev Psychopathology 2010 Veilig 14% Vermijdend & Afwerend / Ambivalent 45% Onveilig 86% Gedesorganiseerd 55%

Gehechtheid bij kinderen Cirkel van desorganisatie Ik heb je nodig maar je bent zo angstig of beangstigend dat ik bij niemand terecht kan en ik niet weet wat ik moet doen. Schuengel © Cooper, hoffman, Marvin & Powell, 1999

Gehechtheid bij kinderen De overdracht van gehechtheid tussen generaties vroege gehechtheidservaringen van de ouder  representatie van de gehechtheid gedrag als opvoeder gehechtheidservaringen van het kind

Gehechtheid bij kinderen Reactieve hechtingsstoornis DSM-IV, één stoornis, twee subtypen Inhibited/emotioneel teruggetrokken Disinhibited/willekeurig sociaal DSM-5, onderscheid tussen twee stoornissen Reactive attachment disorder Disinhibited social engagement disorder

Gehechtheid bij kinderen Reactive attachment disorder Gehechtheidsgedrag sterk verstoord en ongepast voor de leeftijd Zoekt geen troost tijdens stress en reageert niet of zelden op aangeboden troost Problemen met emotie-regulatie Geen sprake van Autism Spectrum Disorder Reactief; pathogene zorg is oorzaak Kind heeft ontwikkelingsleeftijd van >9 maanden Stoornis evident voor leeftijd 5 jaar

Gehechtheid bij kinderen Disinhibited social engagement disorder Gedragspatroon waarbij kind met onvoldoende terughoudendheid vreemde volwassenen benadert en/of de bereidheid om met onbekende volwassenen mee te gaan zonder instemming van de ouder/verzorger Gedrag niet beperkt tot impulsiviteit (ADHD) Reactief; pathogene zorg is oorzaak Kind heeft ontwikkelingsleeftijd van >9 maanden

Gehechtheid bij kinderen en volwassenen Autonoom Gereserveerd Gepreoccupeerd Veilig Vermijdend Afwerend / Ambivalent Gedesorganiseerd / Onverwerkt

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek Wat heeft een kind met hechtingsproblematiek nodig om zich veiliger te kunnen gaan hechten? Wat heeft een “gewoon” kind nodig van opvoeders?

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek De vijf basis vaardigheden voor het ouderschap (Alice van der Pas): Veiligheid bieden Verzorgen Zicht houden op het kind Verwachtingen overbrengen Grenzen stellen

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek Wat heeft een kind met hechtingsproblematiek extra nodig? Veiligheid Responsiviteit Sensitiviteit Kalm brein Reflectie Consistentie, routines, rituelen (RRR)

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek Signs of safety Oudertrainingen Ouder-kind psychotherapie Kinder psychotherapie

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek Oudertrainingen: PCIT, Parent Child Interaction Therapy VIPP, (Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting) VIPP-SD VIPP-R Basic Trust

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek Ouder-kind psychotherapie CPP Theraplay

Behandelvormen bij hechtingsproblematiek Kind gerichte behandelingen Kinder psychotherapie (MBKT) Speltherapie (Differentiatie therapie en Fase therapie) Slapende honden (stabilisatie), MASTR Langere PRAC van TG-CGT

Traumabehandelingen bij kinderen EMDR TG-CGT (Cohen en Mannarino; Write Junior; Horizon; STEPS)

Behandeling van getraumatiseerde kinderen met hechtingsproblematiek Uitdagingen voor de therapeut: Creativiteit Geduld Doorzettingsvermogen Flexibiliteit Sensitiviteit

Behandeling van getraumatiseerde kinderen met hechtingsproblematiek Wat is het verschil met de behandeling van getraumatiseerde kinderen die veilig gehecht zijn? Meer ondersteuning van ouders nodig (sensitiviteit, responsiviteit, ghosts) Langer stabilisatiefase nodig Meer psychoeducatie nodig (metaforen) Voorwerk, invoegen via spel (3e persoon) Controle behoefte (routine vinden die werkt/past) Meer tijd nodig voor emotieherkenning, differentiatie, regulatie en expressie Meer hulp nodig om eigen levensverhaal te maken (words and pictures)

Hechting en trauma Verder lezen: VIPP: Promoting Positive Parenting, (2008), F. Juffer, M.J. Bakermans-Kranenburg, M.H. van Ijzendoorn, Lawrence Erlbaum Associates, New York TG-CGT: Behandeling van trauma bij kinderen en adolescenten, J. Cohen, e.a. Writejunior, S. Lucassen, e.a. Mentaliseren in de kindertherapie, J. Verheugt-Pleiter e.a. CCP: Psychotherapy with infants and young children, reaparing the effects of stress and trauma. A. Lieberman, e.a. Behandeling van hechtingsproblemen. A. Thoomes-Vreugenhil. Bohn Stafleu van Loghum, 2006 Slapende honden, A. Struik. Behandeling van gedragsproblemen, R. Greenwald. Werkboek ontspanning voor kinderen, L. Shapiro Denk goed, voel je goed, P. Stallard Vrienden, zie www.kenniscentrum-kjp.nl Theraplay, gehechthied tussen ouders en kinderen versteviigen door spel, P. Booth en A. Jernberg. PCIT: Tijdschrift voor kinder en jeugdpsychotherapie, 2007 (4) en 2012 (4), F. Coelman en W. Heiner. Signs of Safety, Tijdschrift voor kinder en jeugdspsychoteapie, 2008-3 MTFC-P, Tijdschrift voor kinder en jeugdpsychotheapie, 2009-2 http://www.rechtspraak.nl/organisatie/publicaties-en-brochures/researchmemoranda/documents/researchmemorandum20106_beslissingen-over-kinderen-in-problematische-opvoedingssituaties.pdf www.semmie.net www.basictrust.com www.silverkit.nl: Tim en het wonder EMDR