Seks en medicatie Jelle A. Troelstra, psychiater Van der Hoevenkliniek Utrecht 13 juni NIFP Zeist

Seksuele gedachten, seksueel gedrag Belangrijke biologische factoren bij de behandeling van zedendelinquenten Testosteron Serotonine Dopamine

Seksuele gedachten, seksueel gedrag Belangrijke biologische factoren bij de behandeling van zedendelinquenten Testosteron Serotonine Dopamine Prolactine

Seksuele gedachten, seksueel gedrag Belangrijke biologische factoren bij de behandeling van zedendelinquenten Testosteron Serotonine SSRI antidepressiva Dopamine Antipsychotica Prolactine vele Antipsychotica

DSM: Seksuele disfunctie door een middel Een significante seksuele disfunctie, die duidelijk lijden of relatieproblemen veroorzaakt, overheerst het beeld. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de seksuele disfunctie eerder is toe te schrijven aan het gebruik van een middel zoals blijkt uit ofwel (1) of (2): De symptomen van criterium A ontstaan tijdens, of binnen een maand na een intoxicatie door een middel Het gebruik van geneesmiddelen heeft een oorzakelijk verband met de stoornis C. De stoornis is niet eerder toe te schrijven aan een seksuele disfunctie die niet door een middel is veroorzaakt.

Veroorzaakt door: 292.89 Opioide 292.89 Sedativum, hypnoticum of anxiolyticum 292.89 Ander middel

Specificeer indien: Met gestoord verlangen Met gestoorde opwinding Met gestoord orgasme Met seksuele pijn

Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel

Opiaten: Heroine, Methadon Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Opiaten: Heroine, Methadon Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel

HIV medicatie protease-remmers : nelfinavir, saquinavir, rionavir, indinavir Bij onbehandelde HIV ook veel seksuele disfuncties door neuropathie en testosterontekort Mn veel erectieproblemen

Specificeer indien: Met gestoord verlangen Met gestoorde opwinding Met gestoord orgasme Met seksuele pijn

Wat gebeurt er in ons bij confrontatie met seksuele prikkels? prolactine Fysiologische veranderingen dopamine Affectieve reactie (liking) testosteron Motivatie (wanting) Actiegeneigdheid actie

Heb je last van bijwerkingen? Antipsychotica Heb je last van bijwerkingen? 10 % zegt seksuele bijwerkingen te hebben

% Seksuele disfunctie na 6 weken antipsychotica m/v m Libido Orgasme Erectie Ejaculatie Risperdal 50 46 39 40 Haldol etc. 36 16 28 20 Leponex 16 7 8 18 Zyprexa 16 3 20 7 Seroquel 14 4 11 13 Abilify evt verbetering / Placebo nivo

% Seksuele disfunctie na 6 weken antipsychotica Libido Orgasme Erectie Ejaculatie Risperdal 50 46 39 40 Haldol etc. 36 16 28 20 Leponex 16 7 8 18 Zyprexa 16 3 20 7 Seroquel 14 4 11 13 236 Abilify evt verbetering / Placebo nivo Prolactine 1100 738 223 401 Kegtering e.a.

Seksuele disfuncties in de algemene bevolking: 10-15 % Seksuele disfuncties bij patienten met een depressie: 70% verminderd seksueel verlangen verminderde opwinding verminderde gevoeligheid van de genitalia erectiestoornissen vertraagde ejaculatie orgasmestoornissen

Seksuele disfunctie bij antidepressivagebruik Anafranil 90 % Cipramil 73 % Seroxat 71 % Efexor 68 % Prozac 58 % Remeron 24 % Aurorix 4% Wellbutrin Pacebonivo / juist verbetering

Wat te doen bij seksuele disfunctie bij antidepressiva gebruik ? Overleg met psychiater/ huisarts van patiënt: Wachten Dosisverlaging Veranderen van antidepressivum bv. Remeron=mirtazapine bv Zyban=Wellbutrin=bupropion Toevoegen van bv. Viagra=silfadenil

Wat gebeurt er in ons bij confrontatie met seksuele prikkels? prolactine Fysiologische veranderingen dopamine Affectieve reactie (liking) testosteron Motivatie (wanting) Actiegeneigdheid actie

Driftopvatting: We hebben seks omdat we zin hebben. Aanvulling vanuit motivatietheorie: Motivatie = resultaat van samenspel tussen gevoeligheid van het responssysteem en prikkels die in de omgeving aanwezig zijn. Zin = resultaat van confrontatie met seksuele prikkels of in gedachten voorgestelde prikkels. = resultaat van affectieve reactie op bepaalde prikkels = Liking

Zin = resultaat van confrontatie met seksuele prikkels Zin = resultaat van confrontatie met seksuele prikkels of in gedachten voorgestelde prikkels. = resultaat van affectieve reactie op bepaalde prikkels = Liking ____________________________________________________Testosteron afhankelijk Zin gaat gepaard met : seksuele opwindingsverschijnselen.

Seksuele opwindingsverschijnselen gaan gepaard met Dopamine productie resulteert in geneigdheid tot actie (= Wanting)

Geneigdheid tot actie = Wanting __________________________________________ Signaleert beschikbaarheid van een beloning Leidt tot: Activiteit om de beloning te krijgen Ervaring van hunkeren

Geneigdheid tot actie = Wanting Kan tot uiting komen in daadwerkelijk seksueel gedrag.

Kan tot uiting komen in daadwerkelijk seksueel gedrag. Wij worden niet alleen gestuurd door neigingen Maar ook door : Nadenken : Beoordelen Dit gebeurt in de voorste hersenschors

Seksuele prikkel activeert emotionele circuit Voorste hersenschors kan proberen emotionele circuit af te remmen.

MAAR: de trits: Prikkel Opwinding Geneigdheid Gedrag is sterk geautomatiseerd en kan heel snel verlopen

Hoe sterker dit in gang gezet is en hoe meer lichamelijke opwinding er al is hoe moeilijker dit is af te remmen.

Seksuele fantasieen Seksueel gedrag

Waneer medicatie ? Met name bij: Relatie tussen delictgedrag en: Parafilie (bv pedoseksualiteit) en / of * Hyperseksualiteit

Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel

Androcur, effect is dosisafhankelijk Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel

Decapeptyl 3,25 mg i.m. per maand (Gonadotrofine RH Agonist) Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel

Androcur = cyproteronacetaat 50- 300 mg per dag of 300 mg (-600 mg) per injectie per 14 dagen Bijwerkingen: Borstvergroting ( = o.a. Progestagene werking) Gewichstoename, metabool syndroom Gevoel van zwakte Osteoporose (Hiertegen geef je Fosamax 70 mg/week en calcium/vit D) Depressieve klachten Je geen echte man meer voelen

of 300 mg (-600 mg) per injectie per 14 dagen Androcur 50- 300 mg per dag of 300 mg (-600 mg) per injectie per 14 dagen Verlies van seksuele functies is te titreren door dosisafhankelijk effect Niet-delinquent seksueel gedrag blijft zo soms mogelijk

triptoreline 3,25 mg per injectie per maand = (Decapeptyl, Salvacyl(per 3 mnd)) Bijwerkingen: Dezelfde als bij Androcur Meer kans op osteoporose Minder kans op borstvorming Plus: Zweetaanvallen De eerste twee weken vd behandeling is er juist een toename van de testosteronspiegel (Je kunt tijdelijk Androcur bijgeven)

triptoreline 3,25 mg per injectie per maand (Decapeptyl, Salvacyl(per 3 mnd)) Verlies van seksuele functies vrijwel volledig bij de meeste patienten. Een standaarddosering, grote betrouwbaarheid. Als Androcur onvoldoende werkt werkt Decapeptyl vrijwel altijd.

SSRI en/of antipsychoticum Behandel algoritme medicamenteuze behandeling indien psychotherapie alleen onvoldoende sterk (verwacht) resultaat geeft Milde parafiele fantasieën/hyperseksualiteit zonder hands-on delict SSRI en/of antipsychoticum Met name bij verschijnselen van depressie, angst of obsessief-compulsieve verschijnselen Bij eveneens aanwezige impulscontrole problemen: Een antipsychoticum toevoegen Bij autisme spectrum stoornis bij voorkeur Risperdal 1 tot 2 mg Dit geld in het bijzonder als de impulscontrole problemen zich uiten in een grote seksuele actiegeneigdheid. Overige psychiatrische problematiek adequaat behandelen. Parafiele fantasieën/hyperseksualiteit met minder dan 3 slachtoffers waarbij bovendien geen penetratie heeft plaatsgevonden. Bij de deviante fantasieën is er geen seksueel sadisme. Bij onvoldoende effect (4-6 wk) SSRI + 50 mg Androcur Bij onvoldoende effect 100-300 mg Androcur Eventueel in combinatie met een SSRI Parafiele fantasieën/hyperseksualiteit met meer dan 2 slachtoffers, soms penetratie. Milde seksueel sadistische fantasieen. Bij (angst voor) bijwerkingen van Androcur Laag recidiverisico Bij onvoldoende effect Bij twijfels over therapietrouw 300 -600 mg Androcur i.m. per twee weken Eventueel in combinatie met een SSRI Matig recidiverisico Hoog recidiverisico Bij onvoldoende effect LHRH agonist (Decapeptyl of Salvacyl of Lucrin) Eventueel in combinatie met een SSRI Seksueel sadisme: met slachtoffers Of Bewijs van stalkgedrag met sadistische, moordzuchtige en/of martelneiging Bij onvoldoende effect Bij neiging tot misbruik van androgenen LHRH agonist (Decapeptyl of Lucrin) gecombineerd met Androcur i.m.

Waar ben ik ? : Home > Traumatologie > Aandoeningen > Osteoporose Inleiding Wat is osteoporose (ofwel botontkalking) Osteoporose betekent letterlijk poreus bot. Het is een aandoening die bestaat uit het verdwijnen van de kalk uit het bot en de achteruitgang van het botweefsel zelf. Daardoor wordt het bot zwakker en zullen eerder breuken optreden. Op onderstaande foto ziet u links normaal, gezond bot. Rechts op de foto ziet u door osteoporose aangetast bot. Enkele feiten uit de Verenigde Staten:

Nu: op naar de borrel hiernaast !!

Dank voor uw aandacht! jtroelstra@hoevenkliniek.nl