Armoedebarometer 2012 Jill Coene An Van Haarlem Danielle Dierckx In opdracht van Decenniumdoelen 2017

Armoede in cijfers Kinderen geboren in een kansarm gezin verdubbeld tot 8,6% op tien jaar tijd Kwalijke evolutie van omvang van armoede Kwalijke evolutie qua ontwikkeling van vaardigheden bij kinderen van vandaag Kwalijk falen van beleid en samenleving

1. Gezondheid 0-meting Nu Betaalbaarheid 0,4% (boven armoedegrens) 3,9% (onder armoedegrens) 1,5% 4,4% Subjectieve gezondheid 4,4% (boven armoedegrens) 13,3% (onder armoedegrens) 5,8% 11,1% Levensverwachting laaggeschoold vrouw (B) 34,7 jaar (lager onderwijs) 44,7 jaar (hoger onderwijs) 36,3 jaar 47,1 jaar Betaalbaarheid van gezondheidszorgen gaat achteruit voor iedereen 29,2% van eenoudergezinnen stelt zorg uit (algemeen: 13,6%) De kloof in gezondheidsgevoel verkleint Door verslechterd gevoel boven de armoedegrens Lagergeschoolden leven minder lang in goede gezondheid Verschil lager en hoger onderwijs voor vrouwen: toename van ongelijkheid van -10j naar -10,8j Kans dat baby sterft bij geboorte of tijdens het eerste levensjaar: status quo Moeder met diploma lager secundair onderwijs: 1,9 keer zo groot dan met universitair diploma

1. Gezondheid Persoonlijke aandeel in ziektekosten: Maximumfactuur: Gestegen: €526 (2003) -> €586 (2007) Hoger dan in buurlanden: B: 19%, D: 13,7%, NL: 6,2%, F: 6,9% Maximumfactuur: Vooral voor chronisch zieken Te weinig effectief voor zwakke inkomensgroepen en psychiatrische patiënten Onderconsumptie: de drempel tot gezondheidszorgen blijft bestaan OMNIO-statuut: Slechts 40% van de potentiële gebruikers bereikt Automatische rechtentoekenning vereist, idem voor derdebetalersregeling Vlaamse zorgverzekering 59% gaat naar mensen met verhoogde tegemoetkoming €130 is te weinig voor de zware zorgbehoevenden

2. Arbeid 0-meting Nu Schoolverlaters na 1 j nog werkloos 12,9% 14,6% Werkloosheidsgraad jongeren 12,5% 15,6% Jobloze gezinnen 9,2% 8,3% Situatie van jongeren is problematisch: gebrek aan toekomstperspectief, zij missen hun start Minder huishoudens waar niemand werkt (terug stijging tegenover vorig jaar) Werkende armen: jaarlijkse schommeling tussen 3% en 4% Onderbenutting van kinderopvang door kinderen uit kansarm gezin (21% versus 65,7%) 4

2. Arbeid Degressiviteit van werkloosheidsuitkeringen verhoogt armoede Gezinshoofden en alleenstaanden gaan erop achteruit Vooral voor alleenstaanden en eenoudergezinnen, zonder 2e inkomen Tekort aan jobs voor laaggeschoolden en kansen voor jongeren Vraagtekens bij het verlengen van de wachttijd voor jongeren Risico op ‘Duitse’ situatie waar meer activering leidt tot meer werkende armen 5 miljoen Duitsers leven van een mini-job, d.i. deeltijdse arbeid voor max. €400 (belastingsvrij, maar geeft geen recht op sociale zekerheid) 5

3. Inkomen 0-meting Nu Subjectieve armoede 11,7% 14,1% Geen grote aankopen mogelijk 11,8% 14,9% Armoederisico bij personen van vreemde herkomst (B) / Marokkaans: 54% Turks: 33% Oost-Europees: 36% Cijfers over grote aankopen, subjectieve armoede en schuldenlast bewijzen dat meer mensen minder financiële buffers hebben De inkomenssituatie van personen van buitenlandse herkomst is zeer slecht: opleiding, tewerkstelling, huisvesting, e.a. zorgen mee voor problemen Onderbescherming is reëel: rechten worden niet door iedereen opgenomen 6

3. Inkomen Uitkeringen verhogen en welvaartsvast maken: niemand is er tegen, maar niemand drukt het door Langdurig werklozen: uitkering ligt 14% (alleenstaande) tot 35% (koppel met 2 kinderen) onder de armoedegrens Leefloon: uitkering ligt 19% (alleenstaande ouders) tot 36% (koppel met 2 kinderen) onder de armoedegrens Optrekken = gedurende 10 jaar 125 miljoen euro besteden Non- take up van sociale rechten: 24% van leefloners heeft er geen recht op Tussen 57% en 76% heeft er wel recht op, maar neemt het niet op 7

4. Wonen 0-meting Nu Kinderen in woning van slechte kwaliteit 25,4% 26,1% Wachtlijsten sociale woningen 91.418 personen 95.953 personen Energieproblemen 53.645 klanten sociale leverancier elektriciteit 77.324 Betaalbaarheid ook hier een probleem: huursubsidies nodig Te veel woningen van slechte kwaliteit of gebrek aan comfort Energiefacturen zijn onhoudbaar : stijging van 44% meer klanten bij de sociale leverancier voor gas en elektriciteit Eigendomsverwerving moeilijker voor de zwaksten: evolutie van prijzen van goedkoopste woningen (2005-2009) + 51% ; de duurste woningen: + 23% 8

4. Wonen Beleid dient vooral eigenaars: + 80% van middelen van woonbeleid Systeem van huursubsidies: tussen 17% en 21% van huurders zou in aanmerking komen (kost 150 miljoen euro = 10% van fiscale voordelen voor eigenaars) => 1/5e van huurders zou uit armoede geraken Bewonersbegeleiding op maat door sociale verhuurkantoren verhoogt kwaliteit van het wonen Sociale woningen 9

5. Onderwijs 0-meting Nu Ongekwalificeerde uitstroom 10% 9,6% +2 j schoolachterstand 1,51% (lager onderwijs) 6,44% (secundair onderwijs) 1,71% 6,61% Betaalbaarheid verbetert; maximumfactuur in lager onderwijs blijkt te werken Financiële problemen blijven in secundair onderwijs Afbouw van activiteiten extra muros moet worden vermeden (bv. via ruimtelijke criteria in financiering als ligging van school t.o.v. infrastructuur) Meer aandacht van kansengroepen blijft noodzakelijk, o.a. in bereik van levenslang leren Sociaal-economische mix is belangrijk 10

6. Samenleven 0-meting Nu Geen week vakantie kunnen veroorloven 14,5% 18,2% Deelname aan verenigingsleven 20% 27,7% Internetverbinding te duur 5,3% 3,2% Sociale netwerken verder stimuleren via verenigingsleven, ook specifieke, categoriale initiatieven voor bv. maatschappelijk, kwetsbare jongeren Aanbod van buitenhuisactiviteiten financieel haalbaar maken Continuïteit verzekeren in proeftuinen met kwetsbare jongeren 11

De Oplossing 1. Het leven (selectief) goedkoper maken Inperking prijzen van bv. energiefactuur Kwaliteitscontrole op (isolatie van) huurhuizen Maximumfacturen in alle domeinen … 2. De inkomens verhogen (en herverdelen) Uitkeringen optrekken tot minimum de armoedegrens Uitkeringen niet beperken in de tijd Jobs voor jongeren en laaggeschoolden 12