Grootschalige ketencommunicatie als uitdaging Jan Grijpink Dag van de Keteninformatisering 2014

Allerlei soorten ketens en ketensamenwerking Maatschappelijke ketens Eenvoudige keten: alleen feedforward Complexe keten: ff + feedback Logistieke ketens (transport van goederen) Gekoppelde informatiesystemen Informatiestromen (gegevens) 2

Belang van ketendenken Maatschappelijke ketens worden steeds belangrijker door: voortschrijdende specialisatie toenemende onderlinge afhankelijkheden hogere maatschappelijke eisen toenemende interactie en samenwerking Een maatschappelijke keten is een moeilijk terrein door: geen overkoepelend gezag gemeenschappelijke belangen vaak beperkt en onduidelijk irrationaliteit en onvoorspelbaarheid troef het dominant ketenprobleem is de ‘baas’ in de keten! Daarom: probleemgericht informatiseren met een grootschalige context als referentiekader

‘Keten’ en ‘ketensamenwerking’ Samenwerking tussen grote aantallen organisaties en professionals: geen hiërarchische verhouding steeds wisselende combinaties, afhankelijk van het geval streven naar een maatschappelijk product (veiligheid, gezondheid, welzijn) daarbij in de wielen gereden door een dominant ketenprobleem 4

Niveauvergissing In de informatiekunde ontlenen we inzichten vaak aan kleinschalige situaties (organisatie) en passen die klakkeloos toe op grootschalige situaties (keten). We maken dan een niveauvergissing, want inzichten zijn niveaugebonden! 5

Keteninzicht Een grootschalige kijk toont andere aspecten en risico’s dan een kleinschalige! Voorbeeld: een oplichter gebruikt andermans naam (alias): kleinschalig: niet erg, het gaat om het daderschapsbewijs grootschalig: wel erg: een onschuldige krijgt een strafblad en alle strafbladen worden onbetrouwbaar! 6

Keteninzicht Grootschalige stelsels werken in de praktijk anders dan kleinschalige! Voorbeelden: nationale patiëntdossier EPD, biome-trische visa, EU-uitwisseling van strafvonnissen

Keteninzicht Ketenpartijen kijken vanuit de eigen organisatie naar ketens: zo overschatten ze kansen en onderschatten ze problemen en risico’s. Dat leidt tot uit de hand lopende ICT-projecten.

Ketenvisie Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit Dominant ketenprobleem Informatiseren op twee niveaus

Irrationaliteit van de ketenomgeving Bij: onduidelijke, tegenstrijdige of instabiele doelstellingen onduidelijkheid over de goede aanpak onduidelijkheid over wie betrokken zijn Is er alleen een toevallig verband tussen: (1) problemen (2) oplossingen (3) deelnemers (4) beslissituaties Wel ingeperkt door: - sociale context: gewoonten,etc.; - sociale structuur: formele verhoudingen, e.d.; - belang van een beslissing: hoe belangrijker hoe meer deelnemers

1. Irrationaliteit: onbeheersbaarheid en onvoorspelbaarheid Voor een grote oplossing is ieder draagvlak te klein; geleidelijkheid is uitgangspunt 2. Niet bemoeien met interne aangelegenheden: a. eerst informatiseren, dan reorganiseren; b. infrastructuur: hoe ‘kaler’, hoe beter; c. geen dwang, wel drang of belonen. 3. Het probleem is de baas in de keten 4. Crisis creëert verandering

2. Dominant ketenprobleem Een probleem dat overal in de keten voelbaar is, en dat geen van de partijen op eigen kracht kan oplossen. Alleen goede samenwerking kan voorkómen, dat stelselmatig falen de keten als geheel in opspraak brengt. Een gecoördineerde aanpak moet het hebben van het krachtenveld dat een dominant ketenprobleem oproept. Elke keten heeft zijn eigen ketenspecifieke dominante ketenprobleem! 12

Criteria voor dominante ketenproblemen Wel: Levensgevaar Incidenten met ernstige gevolgen Risico op herhaling Risico op escalatie Publieke verontwaardiging Schade voor imago van de keten Internationale politieke druk

Criteria voor dominante ketenproblemen Niet (in het algemeen): Efficiency Kosten Baten Doelmatigheid Informatievoorziening Wet- en regelgeving

Het dominante ketenprobleem bepaalt de keten! wat is de gemeenschappelijke ketenopgave welke ketenpartner heeft welke invloed welke communicatie is kritisch welke keteninformatiesystemen zijn nodig

3. Twee analyseniveaus om communicatie van administratie te scheiden collectieve proces is irrationeel Communicatie keten-niveau individuele ketenpartners handelen rationeel Registratie en beheer van gegevens grondvlak van een keten Legenda: verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregisters bronregister keteninformatiesysteem 16

Keteninformatisering voor de verslavingszorg grondvlak van de keten keten-niveau grondvlak van de keten Patiënt bekend en is de juiste persoon! Coördinator is dr X LCMR-nr medisch dossier patiënt- admini- stratie laatste contact LCMR- chipkaart verwijzing coördinerende instantie/arts arts kaartnummer en biometrisch template behandelingsadvies verslavingszorg-keten

Keteninformatisering voor rampenbestrijding ketenniveau GIS met verwijs index coördinaten objecten en verwijzingen waarschuwing Register van objecten met bijzondere risico’s en hun coördinaten abonnement Toezichthouders en inspecties signalering bijzondere risico’s spoedadvies alarm mobiele commandopost meldkamer Grondvlak van de keten

preventie van uitkeringsfraude door gedetineerden signalering uitkerings- instantie insluitings- verwijzing uitkerings- verwijzing nummer- conversie BSN SKDB-nr verwijzingen verwijzingen TULP >400 uitkerings- instanties Verwijsindex Verwijsindex > 90 detentie- inrichtingen hit sociale zekerheid strafrechtketen

Bestrijding ongewenst verblijf vreemdeling risico ongewenst verwijzing strafzaken CRV verwijzing nummer- conversie of/met vingerafdruk vergelijking SKDB-nr CRV-nr Eigen admini-stratie verwijzingen verwijzingen Eigen admini-stratie Ketenpartij Ketenpartij BVV SKDB Vreemdelingenketen strafrechtketen hit

Keteninformatisering: signaleringen signalering is ingebed in werkproces, geen extra handwerk kritische informatie wordt gebracht, niet gehaald op moment en plaats van beslissing of handeling, vervlochten in het werkproces via kale informatie-infrastructuur gegevens na gebruik weggegooid geen keurslijf voor ontvanger

Keteninformatisering: andere oplossingen! betere ketenprestaties door stroomlijning van informatie-uitwisseling (bijvoorbeeld minder fouten) privacybevordering door compartimentering (tussen ketens) sommige informatieproblemen binnen en tussen ketens zijn anders niet op te lossen (je weet niet waar de informatie zich bevindt)

Keteninformatisering voor grootschalige commnunicatie Gaat uit van irrationele besluitvorming op ketenniveau Ketensamenwerking rond het krachtenveld van een dominant ketenprobleem Grootschaligheid en onoverzichtelijk: informatiesturing stap voor stap informatiseren ketencommunicatie uitsluitend gericht op het dominante ketenprobleem kale informatie-infrastructuur: meer privacy ondanks grootschalige informatie-uitwisseling Scheidt registratie/administratie van communicatie: ketenniveau als apart communicatieniveau Waakt tegen niveauvergissingen door ketenspelers

Toetsingskader

Toetsingskader Ketenprojecten Doelprofiel Doelstelling Noodzaak Samenwerkingsprofiel Organisatienetwerk Haalbaarheid Coördinatieprofiel Proces Noodzaak Informatieprofiel Gegevensuitwisseling Noodzaak

Voorbeeld Haalbaarheid

2. Samenwerkingsprofiel Haalbaarheid

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan Onder-steuning Uitvoering Beleid

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan Onder-steuning Uitvoering Beleid A C B D E

Verschillen tussen keteninformatisering communicatie keten gemeenschappelijke informatie ‘kale’ informatie-infrastructuur klassieke automatisering registratie eigen organisatie eigen informatie eigen toepassing met alle inhoudelijke gegevens

Einde