De schaduwzijde van een wonderboon Soja doorgelicht De schaduwzijde van een wonderboon Briefing sessie Tweede Kamerleden Den Haag, 23 mei 2007 De Nederlandse Sojacoalitie:

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? In deze presentatie komen de volgende punten aan de orde: Wat is soja? Impacts van de sojaproductie in Zuid-Amerika; Hoe zit de sojaketen in elkaar? Relatie met Nederland en Europa; Wat moet er gebeuren?

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Wat is soja? De sojaboon (Glycine max): een eenjarige peulvrucht (18% olie, 38% eiwit, 25% koolhydraten); belangrijkste productiegebieden: Zuid-Amerika (45%); de Verenigde Staten (38%); China (8%). Oorspronkelijk komt soja uit Noord-China Na WOII ontwikkelde de VS zich tot de grootste sojaproducent Vanaf 1960 is de productie in Zuid-Amerika toegenomen om aan de vraag vanuit Europa en Azie te voldoen Na een explosieve groei in de laatste 10 jaar komt 45% van de soja uit Zuid-Amerika en ruim eenderde uit de VS. China en de rest van de wereld zijn goed voor 8 resp. 9 %.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Soja wordt gebruikt in drie sectoren De veeteelt sector – meer dan twee derde van de soja wordt wereldwijd gebruikt als veevoer-ingrediënt voor miljoenen varkens kippen vissen koeien

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? De food-sector - sojaolie en –eiwitten worden verwerkt in eetbare producten: Foto’s © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? De non-food-sector – soja wordt ook gebruikt in industriële producten: Foto’s © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Waarom soja? De belangrijkste oorzaken van de explosieve groei van de sojaproductie in Zuid-Amerika de afgelopen 3 decennia zijn: Handelsafspraken tussen de EU en de VS over een nultarief op soja en beperking van subsidies voor eigen oliezadenproductie; Agrarisch export model in Zuid-Amerikaanse landen om buitenlandse schulden af te lossen - mede onder druk van de Wereldbank en het IMF; Sterke toename van de vraag naar goedkoop eiwitrijk veevoer door de stijgende vleesconsumptie (ook in China en India); Toenemende vraag naar biobrandstof o.a. op basis van soja (en andere commodities zoals palmolie en suikerriet). - Steeds meer soja naar China en India – minder regulatie – risico = meer negatieve impact in productielanden - Voedsel vs. brandstof – vraag neemt toe: soja als biobrandstof (of andere commodities zoals suikerriet en palmolie: vergelijkbare problemen in productielanden)

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Impacts van sojaproductie De lokale effecten van de sojaproductie in Zuid-Amerika zijn onder te verdelen in: impacts tijdens de ontginning: gedwongen onteigening (sociaal-economisch) ontbossing (ecologisch) slavernij (sociaal) gevolgen tijdens de productie: vervuiling en erosie (ecologisch) werkloosheid en migratie (sociaal-economisch) honger (sociaal-economisch) genetische modificatie (sociaal-economisch)

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Gedwongen onteigening De eerste stap in de sojaproductie is het verkrijgen van land om soja op te verbouwen: lokale bevolking heeft vaak geen formele landrechten en krijgt geen of een zeer lage vergoeding voor land; bedreigingen en ge- weld door ingehuurde knokploegen komen veel voor. Een ander voorbeeld is gegeven in de case-studie die voor deze bijeenkomst verspreid is. De eerste stap in de sojaproductie is het verkrijgen van land om soja op te verbouwen. De lokale boeren en indianen hebben vaak geen formele landrechten voor het land waarop ze al generaties lang gewassen verbouwen en het bos waar ze jagen en vruchten uit halen. lokale boeren en indianen hebben vaak geen formele landrechten voor het land waarop ze al generaties lang gewassen verbouwen en het bos waar ze jagen en vruchten uit halen. Speculanten en grootgrondbezitters maken misbruik van deze situatie door de kleine boeren van hun land te zetten tegen een zeer lage vergoeding (vaak minder dan 10$ per ha).\ bedreigingen en geweld door ingehuurde knokploegen komen veel voor om de lokale bevolking te dwingen de lage vergoeding te accepteren Rond Santarem hebben tussen 2000 en 2003 bijna 600 families hun land veelal onder enige vorm van dwang verkocht aan plantagehouders. Sommige lokale gemeenschappen zijn met meer dan 70% afgenomen in omvang. In Paragominas is de situatie nog extremer. 85% van de bevolking van Colônia Uraim heeft haar land verkocht aan sojaboeren die recentelijk uit Zuid-Bazilië immigreerden. Bron foto: Conflitos no Campo 2002, Comissão Pastoral da Terra, Brazilia, 2003, pp79 Foto © CPT (2002)

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Gedwongen onteigening Onteigende boer in Piauí, Brazilië Ik had 122 hectare land ... ... maar geen officieel document. Dus ik kon geen kant op... Mijn land ligt hier, aan beide kanten ingesloten door de nieuwe eigenaar. Maar ik heb mijn geld nog steeds niet gezien. Toen de vorige eigenaar zijn land verkocht ... ... heeft de nieuwe eigenaar me uitgekocht. Voor mijn land zou hij 4.400 real betalen (ongeveer € 12 per ha). Videomateriaal: © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Ontbossing Om aan de stijgende vraag naar soja te voldoen is veel landbouwgrond nodig. Hierdoor wordt in Zuid-Amerika veel bos en savanne gekapt. Deze uitbreiding gaat grotendeels ten koste van de rijke en diverse natuurlijke vegetatie: regenwoud en savanne (cerrado). De afgelopen jaren is er in Zuid-Amerika gemiddeld 3,5 miljoen ha (zo groot als heel Nederland!) per jaar aan sojavelden bij gekomen. In 2006 besloeg het Zuid-Amerikaanse soja-areaal 41 miljoen ha, ofwel 12 keer Nederland. Uitbreiding soja 2000-2006: 3,5 miljoen ha per jaar; Zuid-Amerika (2006): 41 miljoen ha (12 keer Nederland); Infrastructuur (wegen, havens) bevordert ontbossing door andere sectoren (houtkap, veeteelt). © Solidaridad

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? De correntão-techniek wordt veel gebruikt voor ontbossing: … om plaats te maken voor soja voor Europa en Azië. twee enorme bulldozers trekken een dikke stalen ketting tussen zich in over het land. Alle vegetatie wordt letterlijk neergemaaid … en de gevolgen voor de aanwezige flora en fauna zijn desastreus. Op deze manier verdwijnen grote oppervlakten bos en savanne … Videomateriaal: Dahl TV (Keuringsdienst van Waarde)

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Alleen al in de Braziliaanse deelstaat Mato Grosso vonden in 2004 32.000 illegale bosbranden plaats. Deze hopen schroothout worden vervolgens in brand gestoken. Als de bulldozers hun werk gedaan hebben en het bos vernietigd hebben ... Soja afkomstig van dit illegaal ontboste land komt ook op de Nederlandse markt terecht. ... schuiven ze de resten bijeen op langwerpige hopen. Videomateriaal: Greenpeace

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Slavernij Voor het weghalen van de resten natuurlijke vegetatie na ontbossing en brand zijn veel arbeiders nodig. slechte omstandigheden; minder dan het minimumloon (schuldslavernij); onderzoek Reporter Brasil / ILO: per 2007 staan er 10 sojabedrijven op de zwarte lijst. Bron: Reporter Brasil en ILO. De 100 meldingen hebben in 2004/05 geleid tot 8 plaatsingen op de zwarte lijst van MTE (braz. Min. Arbeid). Er zitten er meer in de pijplijn: per 2007 staan er 10 sojabedrijven op de zwarte lijst (Bron: Reporter Brasil Lista Suja do Trabalho Escravo : www.reporterbrasil.com.br) Andere voorbeelden: Twee sojaproducenten, eigenaren van de fazendas Cosmos en Ribeirão die leveren aan Bunge, hebben van het Braziliaanse Ministerie van Arbeid wegens slavernijpraktijken een boete gekregen. Beide bedrijven worden vervolgd door het openbaar ministerie. De slaven van de fazenda Cosmos moesten 7 dagen per week, 10 uur per dag zwaar werk verrichten. Hun huisvestiging was mensonterend en basisbehoeften zoals voedsel en kleding werden tegen woekerprijzen ingehouden op het loon, waardoor de slaven schulden kregen bij de fazendas. Ook andere gevallen van dergelijke ‘schuldslavernij’ zijn bekend. Twee in Brazilië bevrijdde slaven: links Francisco, 74 jaar; rechts slaaf van fazenda Nossa Senhora Aparecida Foto’s © Reporter Brasil

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Impacts van sojaproductie De lokale effecten van de sojaproductie in Zuid-Amerika zijn onder te verdelen in: impacts tijdens de ontginning: gedwongen onteigening (sociaal-economisch) ontbossing (ecologisch) slavernij (sociaal) gevolgen tijdens de productie: vervuiling en erosie (ecologisch) werkloosheid en migratie (sociaal-economisch) honger (sociaal-economisch) genetische modificatie (sociaal-economisch)

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Vervuiling Bij de sojateelt worden grote hoeveelheden landbouwgif en kunstmest ingezet. Gevolgen hiervan zijn: gezondheidsschade bij werknemers en omwonenden; schade aan omringende natuur en gewassen door gebruik van sproeivliegtuigen; vervuiling van lucht, bodem en water; vergiftiging van het waterleven. -Veel ernstige vergiftigingen van omwonenden regelmatig met dodelijke afloop (verwijzen naar case Silvino) -De agro-chemicaliën hopen zich op in vissen, wat de visstand en de gezondheid van de vissersgemeenschappen in gevaar brengt. Foto © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Erosie Ontbossing en daarop volgende aanplant van soja leidt tot verdroging en erosie. Bodems verliezen hun vruchtbaarheid; Rivieren, stuwmeren en wetlands slibben dicht; In de Cerrado gaat voor elke kilo soja tot 10 kilo bodem verloren door erosie. -Volgens de VN horen vervuiling en erosie door de sojateelt tot de belangrijkste bedreigingen voor de Pantanal, het grootste en meest soortenrijke zoetwatermoeras ter wereld dat op de werelderfgoedlijst van de VN staat. -Door de combinatie van ontbossing, erosie en vervuiling is herstel van de oorspronkelijke flora en fauna op verlaten sojavelden een zeer langzaam – zo niet onmogelijk – proces is. Voor elke kilo soja gaat tot 10 kilo bodem verloren. Bron: soja doorgelicht (WWF geciteerd in Almanaque Brasil Socioambiental, 2005, Insituto Socioambiental,Sao Paolo, November, 2004, p.106.) (Natuurlijke ecosystemen zoals bos en savanne houden water vast in de vegetatie en bodem. Het weghalen van de vegetatie verstoort dit evenwicht en bevordert erosie, waardoor bodems hun vruchtbaarheid verliezen en rivieren en wetlands benedenstrooms dichtslibben.) Videomateriaal: Manfred van Eyk

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Werkloosheid en migratie Traditionele landbouw: 40 arbeiders per 200 ha; Grootschalige sojaproductie: één arbeider per 200 ha - vaak een externe arbeidskracht; Migratie naar steden en natuurgebieden. Waar grootschalige sojaproductie zijn intrede doet neemt de werkgelegenheid drastisch af. Terwijl voor traditionele landbouw 40 arbeiders per 200 ha nodig zijn, behoeft soja- productie slechts één arbeider per 200 ha door de vergaande mechanisering (en die ene arbeider is vaak een externe arbeidskracht omdat de lokale arbeiders veelal ongeschoolde boeren zijn). Videomateriaal: © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Honger Verlies landbouwgrond voor (lokale) voedselproductie; Meer eenzijdige voeding. Door het verlies van landbouwgrond en toegang tot het bos of de savanne heeft de lokale bevolking minder mogelijkheden om zelf voedsel te verbouwen. Mogelijkheden voor jacht en visvangst nemen ook af. Hierdoor wordt de voeding eenzijdiger en lijden steeds meer mensen honger. Foto afkomstig uit video Hambre de Soja © ICARO producciones

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Genetische modificatie 60% van de soja is zogenaamde RoundUp Ready (RR) soja. Deze soja is bestand tegen de herbicide glyphosaat. Door koppelverkoop van zaaigoed en bestrijdingsmiddelen worden boeren nog afhankelijker van multinationals als Monsanto; Door resistentie van onkruiden neemt de hoeveelheid gebruikte bestrijdingsmiddelen toe in plaats van af; Maakt verdere schaalvergroting gemakkelijker; verlies van biologische diversiteit en bodemvruchtbaarheid worden versterkt.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? De sojaketen ZUID-AMERIKA Percentages noemen tijdens presenteren: 18% soja-olie, 72% sojameel (2%??): of ‘het merendeel van de soja komt als sojameel in veevoer terecht.’ Figuur © Solidaridad

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? De sojaketen: een zandloper-structuur veel sojaproducenten veel sojaproducenten een paar handels-maatschappijen een paar handels-maatschappijen weinig verwerkers (industrie) weinig veevoeder- verwerkers Food & non-food Veeteelt relatief weinig boeren weinig vlees/zuivel verwerkers heel weinig retailers heel weinig retailers zeer veel consumenten zeer veel consumenten Figuur © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? De sojaketen: een zandloper-structuur veel sojaproducenten zeer veel consumenten een paar handels-maatschappijen heel weinig retailers weinig verwerkers (industrie) veel sojaproducenten een paar handels-maatschappijen weinig veevoeder- producenten veel veehouders Veeteelt Food & non-food weinig vlees/zuivel verwerkers Implicaties van de zandloperstructuur: machtsconcentratie (paar spelers beheersen de keten) heel weinig retailers zeer veel consumenten Figuur © AIDEnvironment

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Financiering van de sojasector Voorfinanciering door multinationals; Multinationale handelsbedrijven lenen bij private banken; Grote Nederlandse banken en FMO financieren sojabedrijven; Rabobank steeds meer betrokken bij directe financiering boeren. Sojaboeren ontvangen voorfinanciering (zaad, kunstmest, bestrijdingsmiddelen) van handelsbedrijven (Bunge, Cargill etc.) Ook private banken (waaronder NLse banken zoals de Rabobank) investeren steeds meer in de sojasector. Zo worden bijvoorbeeld goedkope buitenlandse leningen verstrekt aan grote sojaboeren om land, kunstmest en zaad te kopen.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Relatie met Nederland en Europa - Soja en Europa Soja-export Zuid-Amerika (05/06): 83 miljoen ton Soja-import EU (05/06): 38 miljoen ton Percentage EU soja uit LA (05/06): 89%

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Soja en Nederland Nederland is de op één na grootste importeur van soja. Nederlandse soja import (05/06): 9,2 miljoen ton Nederlandse consumptie (05/06): 3,1 miljoen ton 59% komt uit Brazilië; 25% komt uit Argentinië; 10% komt uit Paraguay en Uruguay; 9% komt uit de VS; 3% komt uit andere landen. De zeeschepen met soja uit Zuid-Amerika komen binnen in de grote havens van Europa, waaronder Amsterdam en Rotterdam. In de havens staan grote crushers (in Amsterdam van Cargill, in Rotterdam van ADM), vanwaar de soja-schroot en soja-olie naar de verwerkende industrieën gaan.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Soja en de Nederlandse intensieve veehouderij Sterk afhankelijkheid van goedkope soja als eiwitbron in het veevoer (met name voor varkens en pluimvee); Meer dan 1 miljoen hectare landbouwgrond voor veevoer-sojateelt (waarvan bijna 2/3 in Brazilië); Nederland: ernstige mestoverschotten, Zuid-Amerika: kunstmest om tekorten aan te vullen; Sterkste bijdrage aan het broeikaseffect en de uitstoot van vervuilende stoffen als ammoniak van alle veevoer- grondstoffen. De Nederlandse veehouderij (met name varkens en pluimvee) is sterk afhankelijk van goedkope soja als eiwitbron in het veevoer. De teelt van soja voor onze veehouderij neemt meer dan 1 miljoen hectare landbouwgrond in beslag (waarvan bijna 2/3 in Brazilië). Terwijl Nederland kampt met een ernstig mestoverschot moeten in Zuid-Amerika de tekorten worden aangevuld met kunstmest. Van alle veevoergrondstoffen draagt soja het sterkst bij aan het broeikaseffect en de uistoot van vervuilende stoffen als ammoniak. Foto © Milieudefensie

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? “We importeren voer, exporteren varkens en houden de rommel hier. Dat systeem is vastgelopen.” Cees Veerman, ex-minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (oktober 2003)

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Etikettering genetisch gemodificeerde soja (GMO-soja) GMO etiketteringsplicht in de EU; Geldt niet voor dierlijke producten; Geen vrije keus voor consumenten, terwijl meer dan 90% van de Europeanen wil weten of er GMO in hun voedsel zit. In de EU bestaat een etiketteringspicht voor gentech producten (bijvoorbeeld gentech sojaolie) Dit geldt niet voor producten van dieren die met gentech soja zijn gevoerd (vlees, zuivel en eieren) Het recht van consumenten om te weten hoe hun voedsel is geproduceerd wordt hierdoor geschonden. Veel EU-burgers willen geen GG-producten consumeren. Terwijl retailers in Europa moeten vermelden of een product GG-soja bevat, is dit niet nodig voor vlees afkomstig van dieren die gevoed zijn met GG-soja. Veel GG-soja wordt dan ook verwerkt in veevoer voor de Europese veeteelt, en indirect gegeten door onwetende burgers.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Wat moet er gebeuren? In producerende landen: Soja-expansie alleen op braakliggende gronden; Herstel van (rivier)bossen en ecologische corridors; Minder pesticiden en kunstmest te gebruiken; Respecteren van landrechten; Landhervorming doorvoeren; Beter handhaven van arbeids- en milieuwetgeving; Betere inning en herverdeling van belastingen.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Wat moet er gebeuren? In consumerende landen: Consument: Bewust kiezen voor duurzaam product; Lagere vleesconsumptie; Bedrijfsleven: Etikettering van vlees en zuivelproducten; Duurzaamheidscriteria toepassen bij inkoop; Overheid: Criteria duurzame import; Dialoog met productielanden; Regelgeving etikettering; Stimuleren van Europese alternatieven.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Lopende initiatieven (Zuid-Amerika) Braziliaanse maatschappelijke organisaties hebben minimumcriteria ontwikkeld voor inkopers van soja; Cotrimaio exporteert duurzaam geproduceerde GMO-vrije soja uit de gezinslandbouw; IMCOPA en Caramuru bieden sinds 2006 soja aan die gecertificeerd is volgens de ‘Basel criteria’ – genoeg voor de Nederlandse markt;

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Lopende initiatieven (Zuid-Amerika) In de Roundtable on Responsible Soy overleggen spelers in de keten om te komen tot criteria voor verantwoorde productie van soja; Braziliaanse soja-exporteurs hebben toegezegd geen soja uit het Amazonewoud meer af te nemen; Rabobank Brasil heeft een ‘socio-environmental’ policy; Moratorium ontbossing Atlantisch Regenwoud Paraguay.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Lopende initiatieven (Europa) Melkveehouders van Campina schakelen geleidelijk over op verantwoord geproduceerde soja; Positieve eerste gesprekken met Nederlandse kip- en eibedrijven; Ondersteuning van de Roundtable on Responsible Soy door Europese overheden, brancheverenigingen en bedrijven; Overige initiatieven: McDonalds, Keurslagers. Het lijkt me goed om nog te wachten met het noemen van Kwetters in de presentatie. Hoewel de gesprekken voorspoedig verlopen en de intentie er ligt, is het nog niet 100% rond met de veevoeder leveranciers en het lijkt me daarom niet verstandig om dit al naar buiten te brengen voordat er een definitieve afspraak ligt. Wat jullie wel kunnen vermelden is dat we op het moment met een traject rond kip- en eibedrijven bezig zijn en dat de eerste gesprekken positief zijn verlopen, zonder daar verder namen bij te noemen. Ik probeer er de 23e ook bij te zijn namens Fairfood. Vriendelijke groet, Jan-Pieter Daems

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Handelingsperspectieven Criteria voor duurzame import Op langere termijn: alle geïmporteerde soja moet voldoen aan criteria welke momenteel worden ontwikkeld door de Round Table for Responsible Soy (vgl. Motie RSPO). Nederland steunt dit proces, maar maatschappelijke organisaties in de regio zijn kritisch en de uitkomst van het proces is hoogst onzeker. Zo snel mogelijk: een tijdelijk importverbod voor soja afkomstig uit pas ontgonnen bossen en natuurgebieden, en waarbij slavenarbeid is gebruikt (D’66 motie); voorrang aan import van soja geproduceerd volgens de zgn. Basel criteria. Conclusie: Er is vooruitgang, maar te weinig en niet snel genoeg. Overheid moet verantwoordelijkheid op zich nemen om zaken beter te reguleren, om negatieve impacts van Nederlands handelen in producerende landen te verminderen en te voorkomen. Drie concrete handelingsperspectieven:

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Handelingsperspectieven Overleg met Latijns-Amerikaanse overheden Aandringen op: verduurzaming van productiemethoden; respect voor nationale en internationale wet- en regelgeving op het terrein van arbeid en milieu (en toezien op naleving); Landhervorming. Steun aan capaciteitsopbouw op het terrein van: duurzaam landgebruik; behoud van biodiversiteit en beschermde gebieden; vergroten van lokale voedselzekerheid; empowerment van (inheemse) bevolkingsgroepen en landlozen. Conclusie: Er is vooruitgang, maar te weinig en niet snel genoeg. Overheid moet verantwoordelijkheid op zich nemen om zaken beter te reguleren, om negatieve impacts van Nederlands handelen in producerende landen te verminderen en te voorkomen.

Impacts soja- productie Relatie met Nederland & EU Wat is soja? Impacts soja- productie De soja-keten Relatie met Nederland & EU Wat moet er gebeuren ? Handelingsperspectieven Stimuleren van alternatieven Vervangen van niet-duurzame import soja door in Nederland / Europa geproduceerde alternatieve eiwithoudende gewassen (koolzaad, soja, klaver, etc.); productie van deze gewassen stimuleren; Hervorming van de intensieve veehouderij en vermindering van vleesconsumptie; Verplichte etikettering van vlees en zuivel om geïnformeerde keuze door consument mogelijk te maken. Conclusie: Er is vooruitgang, maar te weinig en niet snel genoeg. Overheid moet verantwoordelijkheid op zich nemen om zaken beter te reguleren, om negatieve impacts van Nederlands handelen in producerende landen te verminderen en te voorkomen.

Soja doorgelicht De schaduwzijde van een wonderboon De Nederlandse Sojacoalitie Soja doorgelicht De schaduwzijde van een wonderboon Meer informatie? Secretariaat Nederlandse Sojacoalitie Both ENDS Contactpersoon: Annelieke Douma Telefoon: 020 623 0823 Email: ad@bothends.org www.bothends.org © AIDEnvironment, mei 2007 – Matthijs Schuring / Jan Maarten Dros Met dank aan Frente de Defesa de Amazonia / Edilberto Sena, Funáguas / Judson Barros en Caritas / CPT Belém voor research en Dahl TV, Greenpeace, Mensen in Nood / Cordaid, ReporterBrasil, ICARO Producciones (video Hambre de Soja), Milieudefensie en Manfred van Eyk (video Het Groene Goud) voor beeldmateriaal.