Communicatie met de (oudere) patiënt It takes two to tango Julia van Weert Kliniek voor Kanker Symposium “Samenwerking naar een hoger plan” Tilburg, 23 september 2014

Recall (correct herinneren van informatie) https://www.youtube.com/watch?v=zG2DVoRP86g

Waarom is recall belangrijk? * meer tevredenheid (Kessels, 2003) * betere zelfmanagement (Galloway e.a., 1977; Mossman e.a., 1999) * betere therapietrouw (Cameron, 1996; Linn e.a., 2013) * betere kwaliteit van leven (Maguire, 1999) * betere gezondheid (Flocke & Stange, 2004; Henry e.a., 2008; Schillinger e.a., 2003)

Een paar cijfers Een derde van de patiënten blijft na het consult met vragen zitten 30% wijt dit aan tijdgebrek in het consult 21% is door de spanning vergeten vragen te stellen 19% heeft de informatie niet goed begrepen 30 – 80% van de informatie wordt niet onthouden

Nog enkele cijfers 33% te weinig informatie over ziekte 31% te weinig informatie over behandeling 47% te weinig informatie over te verwachten effecten 55% te weinig informatie over bijwerkingen 80% te weinig informatie over nazorg (Husson, 2013)

Goede communicatie = Patiëntgericht = Samenwerking met de patiënt

Informatie-vermijder Ken uw patiënt Vechter? Informatie-zoeker Vluchter? Informatie-vermijder

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelfmanagement, herstel) 9

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelfmanagement, herstel) 10

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelfmanagement, herstel) 11

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelfmanagement, herstel) 12

Waarom het vaak mis gaat angst/tobben onzekerheid schroom eigen ideeën niet durven onderbreken Hij/zij heeft het al zo druk Daar heeft hij/zij allemaal geen tijd voor Straks vindt hij/zij dat ik zeur Misschien is het wel een domme vraag Ik wil geen ‘psychosociaal geval’ lijken

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelfmanagement, herstel) 14

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelfmanagement, herstel) 15

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie en steun Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelgmanagement, herstel) 16

Ouder worden en cognitie Working Memory Long-term memory Speed of Processing Door achteruitgang van geheugen en snelheid van informatieverwerking komt informatie bij ouderen waarschijnlijk minder goed over dan bij jongeren Park et al., 2003

Compensatie door ouderen? (levens)ervaring (Brown & Park, 2002) beter in staat emoties te reguleren (Mather & Carstensen, 2005)

Literatuur: recall van informatie (onthouden en reproduceren) Positief effect op recall: Duidelijke informatie Actief participerende patiënt Gespreksonderwerpenlijst + aandacht

Informatie tijdens medische consulten met patiënten met kanker Gedetailleerd Emotionele lading Complex Moeilijk te reproduceren

Recall (<65 t.o.v. > 65 jaar); consult oncoloog (n=260) Jansen et al., JCO, 2008

Wat voorspelt recall? Recall (%) wordt beïnvloed door: leeftijd (leeftijd  recall ) hoeveelheid informatie (meer  recall ) prognose (prognose  recall ) praten over prognose (meer  recall ) Jansen et al., JCO, 2008

Video-observaties voorlichting over chemotherapie (N = 214 patiënten > 65; 10 ziekenhuizen) Recall-vragenlijst afgezet tegen werkelijk verstrekte informatie Kwaliteit van de communicatie 67 items; 4-punts Likert scale

Inhoud gesprek: Gemiddeld div. zkh.: 82.2 items (Jansen e.a., Gerontologist, 2008) 24

22,3% recall Wat wordt er onthouden? 30,5 6,8 (Jansen et al, Gerontologist, 2008)

Behoeften van de patiënt = cognitieve behoefte = emotionele behoefte need to know and understand need to feel known and understood

Kankergerelateerde informatiebehoeften % (zeer) belangrijk (mean score > 2,5) Score hoger dan 0,5 is indicatie voor verbetering (van Weert et al., PEC, 2013) 27

Kankergerelateerde informatiebehoeften % (zeer) belangrijk / aan de orde geweest (mean score > 2,5) Score hoger dan 0,5 is indicatie voor verbetering (van Weert et al., PEC, 2013) 28

Algemene communicatiebehoeften % (zeer) belangrijk (mean score > 2,5) Score hoger dan 0,5 is indicatie voor verbetering (van Weert et al., PEC, 2013) 29

Algemene communicatiebehoeften % (zeer) belangrijk / aan de orde geweest (mean score > 2,5) Score hoger dan 0,5 is indicatie voor verbetering (van Weert et al., PEC, 2013) 30

Chemotherapie: Wat weet u er van? Vragenlijst ingevuld door ruim 3000 chemotherapiepatiënten en niet-chemotherapie patiënten Zie chemotherapie.nl (rapport Bolle e.a., 2012) Hoe meer onvervulde informatie- en communicatiebehoeften hoe minder kennis! (Bolle et al., 2012)

Onvervulde informatie- en communicatiebehoeften patiënten (n=960) Meest onvervuld: Informatie over de gevolgen voor dagelijks leven Aandacht voor naasten Realistische verwachtingen Ouderen (> 65) Affectieve communicatie (nog) belangrijker dan jongeren Ontevredener over Affectieve communicatie dan jongeren (Bolle et al., 2012)

Vragen en signalen van patiënten 14,9 6,4 (Jansen et al, PEC, 2010)

Signalen van patiënten Vraag om informatie: ‘behoefte aan informatie’ Emotioneel signaal: ‘behoefte aan emotionele steun of advies’ ‘Ik weet echt niet veel over alle verschillende behandelingen’ ‘Gaat mijn haar uitvallen?’ ‘Ik hoopte eigenlijk…nou ja..’ ‘Ik ben bang…’

Reacties op emotionele signalen Aanmoedigend doorvragen ‘minimale’ aanmoediging erkennen negeren Remmend

Effect van reactie zorgverlener Hoe meer emotionele signalen worden ‘genegeerd’, hoe minder de patiënt onthoudt Hoe meer ‘minimale aanmoediging’, hoe meer de patiënt onthoudt

Interventie Gemiddelde rapportcijfer Training : 8.4 Individuele feedback op video Training NKI-AVL Informatiefolder Inhoud/structuur gesprek ‘Question Prompt Sheet’ Gemiddelde rapportcijfer Training : 8.4 Rapportcijfer van ouderen voor informatiefolder: 8.0

Voorbeelden van vragen Ik zou graag deze onderwerpen willen bespreken: 1 Medische informatie over de chemotherapie die ik krijg. 2 Het doel van de behandeling met chemotherapie. 3 De bijwerkingen die kunnen voorkomen bij deze behandeling. 6 Wat ik zelf aan de bijwerkingen kan doen. 9 Welke gevoelens de behandeling kan losmaken (angst, somberheid, hoop, sneller emotioneel). 10 Hoe ik en mijn naasten (bijv. partner, kinderen) met de ziekte en/of behandeling kunnen omgaan. 17 Wat er gebeurt als ik af zie van de behandeling (twijfel over keuze, vooruitzichten, verdere begeleiding)

Resultaten samengevat Consultduur NIET langer Communicatie verbeterd Patiënt participatie verbeterd Recall slechts beperkt verbeterd The magical number seven; plus or minus two. Some limits on our capacity for processing information. Van Weert et al, 2011; Miller, 1956

Hoe recall verder verbeteren? eHealth?

voorafgaand aan het consult Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Goede informatie voorafgaand aan het consult Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelgmanagement, herstel) 43

Toegang tot Internet 65-74 jarigen Van 35 naar 75% CBS, 2012

Internetactiviteiten 65-74 jarigen In chemotherapie-onderzoek dacht 63% van de niet-chemotherapiepatienten regelmatig tot vaak gebruik te maken van het Internet als men chemotherapie zou krijgen. Bij de jongeren was dit 77% Werkelijke veelvuldig (regelmatig tot vaak) gebruik bij oudere patienten lag rond de 40% en bij jongeren rond de 50%.

Internet informatie voor patiënten Patiënten met kanker die Internet gebruiken voelen zich beter geïnformeerd en voorbereid (Eysenbach, 2008) Internet informatie hielp 46% van de patiënten met kanker beter om te gaan met hun ziekte (Rice & Katz, 2006)

Internetgebruik chemotherapie oud (> 65 jaar) vs. jong (< 65jaar) percentages (%)

Conclusie De waarde van communicatie moet niet worden onderschat Communicatie is altijd tweerichtingsverkeer Actieve deelname van de patiënt helpt

Vragen? Meer informatie: j.c.m.vanweert@uva.nl

www.nivel.nl/voice