Wijnproeverij Giro d’Italia Licata Vini, Alfred en Anita 11 November 2004 Title Slide [Title Slide] The title slide is available as a “title master” and, therefore, the background is fixed, and text is editable. Slide title type is always white; set in Arial Bold 32pt. Emphasis can be given to an individual word or phrase by setting them in italic in their existing weight. Optional subhead is set in Arial Bold 18pt. Both title and subtitle are in Title Case. NOTE ON PRINTING: For best results when printing on a black and white printer, select “color,” not “grayscale,” as your output. Vlaamse Club 2004

Agenda 19: 30 Inleiding Alfred & Anita Historiek De reglementering Geografie en klimaat Het etiket De wijnstreken Piemonte Toscanië 20:30 Proeverij André Poës

De wijnstreken in Italië

Wijnexport referentie 1995 (blauw), 2000 (rood) Bron: EEC

Historiek en reglementering Alfred Wilms Section Divider Slide – 1 The section divider slide is a useful way of breaking up a presentation. The number of the section always appears on its own line, with the title text appearing beneath in the white bar in Title Case. Section Number is set in Arial 36pt. Section Title is set in Arial Bold 26pt. Note: This slide does not exist as a “slide master,” therefore, it is recommended that you copy and paste this slide into your presentation.

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis: Lang geleden... 8ste eeuw v.c: Etrusken: ontstaan van een industrie Grieken noodgedwongen naar Massala. 2de eeuw v.c: Gouden eeuw onder de Romeinen Verbod op de bacchanalen Wijn ? Vermengd met warm zeewater koriander, nootmuskaat, kaneel en honing (zuurtegraad) “in mari mori muri mori necesse est” Jaren 300: Christendom heilige en plechtige drank (Bloed van Christus) Inzet van de teloorgang van de wijnbouw 476 : Val van het romeinse rijk Nog enkel kleinschalige wijnbouw een wijn moet sterven in een plas wijn

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis: 15de tot en met de 19de eeuw Renaissance: opkomst van Genua, Florence, Venetië Weer een markt voor edele wijnen Import van Bordeaux, Bourgondië, Rijn en Donau wijnen Opkomst van families zoals Antinori, Frescobaldi Italiaans wijngoed: overleefd (amper) dank zij de kloosters 19de eeuw: opleving Ontwikkeling van Barolo, Brunello, Chianti Wijnbouwscholen Wijnmakers: Gancia, Cinzano, Bolla De succes pendule

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis: 20st eeuw Situatie na de 2de wereldoorlog : de pizza wijn Aanplantingen: alles gericht op volume (10 kg à 15kg per voet) In de kelder: oud materiaal, gebruik van Sloveense tonnen, geen kennis van het vinificatie proces etc… Ruggesteun Franse wijnindustrie (wegvallen van Algerijnse fustwijn) De oceaan van Chianti 1970 een trend, 1980 een streven, 1990 een obsessie, 2000 een verworvenheid: kwaliteitswijn Visionaire wijnbouwers (Angelo Gaia, Giacomo Bologna,Ceretto,…) De Franse paradox Men mag met zekerheid stellen dat het dagelijks drinken van enkele glazen rode wijn de kans op hart- en vaataandoeningen vermindert. Als we kijken naar het zogenaamde ”Franse paradox” dat bv. de gemiddelde Fransman een veel hogere bloeddruk en meer cholesterolwaarden in zijn bloed heeft dan de gemidddelde Amerikaan, er niettegenstaande deze vaststellingen er minder sterfgevallen zijn in Frankrijk dan in de States ten gevolge van hart- en bloedvaataandoeningen. Dan vraag je je natuurlijk af wat is dan het bestanddeel in rode wijn dat dan zo een invloed heeft op onze gezondheid, wel dat zijn de zogenaamde polifenolen die in rode wijn wel 2 tot 3 maal meer voorkomen dan in witte wijn. De polifenolen in de rode wijn zijn antioxidanten en die bezitten een uitzonderlijke doeltreffende werking, ja tot zelfs 50 maal sterker dan vitamine E. Waar zitten dan die polifenolen, wel hoofdzakelijk in de pitten en een beetje in de schil en daarom spreekt men over de heilzamere werking van rode wijn inplaats van witte omdat bij de fermentering van de rode wijn de schil en pit (indien niet beschadigd) mee gegist wordt en bij witte wijn niet. Antioxidanten zijn stoffen die een binding verhinderen met zuurstof of een andere chemische reactie waarbij zuurstof een rol speelt en zo de vrije radicalen meer stabiliseert. Vrije radicalen tasten de lichaamscellen aan waardoor die sneller verouderen en zo een rol spelen in het verouderingsproces of bv. de ziekte van Alzheimer.

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis: 20st eeuw 1970 to 2000 Trend eerst in Toscanie, dan Piemonte, dan heel Italië Wijnoppervlakte: van 2.000.000 ha in 1970 tot 800.000 ha in 2000 Rendement vermindering: van 10/15 kg tot 1 à 3kg per voet Herintroductie van oude Italiaanse druivensoorten (Vb:Taurasi in Campania, Amarone in Venetië) Introductie van Franse druivensoorten (Merlot, Syrah, Cabernet sauvignon) Import van ultra moderne wijnvinificatie methoden en massieve investeringen in materiaal En meer : zie bespreking AOC Gevolg Nationale consumptie: Van 110l tot 55l per persoon met behoud van wedde:>) Export: x 2 in hl Italiaanse wijnen veroveren stilaan terug de wereld.

AOC: De Italiaanse wijnregelingen DOC Ontstaan: 1963 (vrij laat) Vini da tavola DOC: Denominazione di Origine Controllata Regels betreffende herkomst, samenstelling, wijnbereiding (vinification) en opvoeding (élevage) Einde 1970: meer dan 300 DOC’s Italiaanse toestanden Top-DOC’s niet te onderscheiden van mindere goden Bepaalde DOC’s allicht « gekocht » Controle? U zei?

AOC: De Italiaanse wijnregelingen DOCG, DOC 1980 Vini da tavola DOC: Denominazione di Origine Controllata DOCG: Denominazione di Origine Controllata e Garantita Regels nog strikter: maximale rendementen, verlening van de verouderingsperiode, samenstelling uit verschillende druivensoorten,… Een gemiste kans Dubieuze top wijnen zoals Albani di romagna, Asti Spumante, Vernaccia di san gimignano erkent als DOCG Over-reglementering

AOC: De Italiaanse wijnregelingen Na 1980 « Buik van vol » voor bepaalde creatieve wijnbouwers: laxisme, bureaucratie, over-reglementering was meer een rem dan een hulp! Voorbeelden Chianti DOCG: verplichte assemblage van sangiovese en canaiolo nero, trebbiano (ugni blanc) et malvasia (rood en wit). Brunello DOCG: opvoeding van 5 jaar Barolo DOCG: opvoeding in grote vaten (kleine vaten Franse eik niet toegelaten) Ontstaan van de Super toscans (later uitgebreid naar andere streken) Introductie van Franse druivensoorten in de assemblage of 100% sangiovese, of, of,of ….. Verkocht als Vino da Tavola

AOC: De Italiaanse wijnregelingen DOCG, DOC,IGT Resultaat Meer en meer Vini da Tavola verdrongen DOCG’s naar de klasse « goedkope wijn » 1990 – 1995 : de oplossing: IGT Introductie van IGT: Indicazione geografica typica Erkende cépages (herkomst), vinificatie en élevage niet gereglementeerd. Versoepeling van de DOCG en DOC wetgeving

AOC: De Italiaanse wijnregelingen DOCG, DOC,IGT Herhaling, ten dage (2002): Vino da Tavola: tafelwijn + nog een bende creatievellingen Licata voorbeeld: Insieme – Altare Elio (Piemonte): 50€ IGT Herkomst DOC Strikt (256 DOC - 11% van de Italiaanse wijn) DOCG Strikter (23 DOCG - <3%)

Italiaanse wijnstreken in een notedop Anita Sempels Section Divider Slide – 1 The section divider slide is a useful way of breaking up a presentation. The number of the section always appears on its own line, with the title text appearing beneath in the white bar in Title Case. Section Number is set in Arial 36pt. Section Title is set in Arial Bold 26pt. Note: This slide does not exist as a “slide master,” therefore, it is recommended that you copy and paste this slide into your presentation.

Kort overzicht Belangrijkste producent ter wereld: 55 000 000 hl 1/5 van het totaal volume wijn geproduceerd ter wereld 59.37 l/jaar/inwoner Grootste uitvoerder van wijn ter wereld 2 000 000 wijngaarden 200 wijngebieden 400 erkende druivensoorten ( in werkelijkheid ~1000 )

Geografie en klimaat 1500 km van N -> Z Ruggengraat: Apennijnen van Genua tot de punt van de laars Povere gronden zijn ideaal voor wijnbouw: (N) graniet, klei, kalk, (centrum) kleischisten en grind, (Z) vulkanische gronden Vruchtbare Povlakte: rijst, maïs, enz. Italië is geen eeuwig zonnig en warm land! Vasteland-klimaat d.w.z. strenge winters, warme zomers, veel kans op hagel: Noorden tot grens Toscanië Tussen-klimaat d.w.z. koude winters en hete zomers: midden Italië Middellandse zeeklimaat d.w.z. zachte winters en hete droge zomers: zuiden en de eilanden

De Italiaanse wijnetikettering DOCG, DOC, IGT, Vino da tavola Geografische herkomst: b.v. Barolo (een dorp), Chianti (een gebied), Sangiovese di Romagna (een streek): alle DOCG en DOC-wijnen zijn herkomst-wijnen. De naam van een beroemde stad mag niet vermeld worden op een IGT of tafelwijn etiket (Barco Reale di Carmignano) « Classico »: 12-tal deel-streken (Chianti Classico) « Vigna » + naam domein: druiven en rijping op 1 domein, verschillende druivensoorten apart gevinifieerd en eventueel daarna samengevoegd. « Superiore »: 52 DOC’s mogen deze term gebruiken (verwarring tussen kwaliteitsaanduiding en geografisch gebied) wijnjaar

De Italiaanse wijn-etikettering (vervolg) « Riserva »: garantie voor langere kelderrijping bv. 5 j. waarvan max. 2 j. in houten vaten en min. 6 md. op fles voor Brunello di Montalcino Riserva Naam van de wijnbouwer Inhoudsmaat, alcohol gehalte, datum van op-fles Fiscaal zegel (rood bandje): verplicht voor DOCG wijnen De druivensoort (sangiovese, trebbiano, enz.)

De wijnstreken van Italië 20 autonome regio’s 5 secties Noordwesten: Val d’Aosta, Piemonte, Lombaria, Liguria Noordoosten: Veneto, Friuli-Venezia Giulia, Trentino, Alto Adige Midden: Emilia-Romagna, Marche, Abruzo, Molise, Toscana, Umbria, Lazio Zuiden: Campania, Puglia, Basilicata, Calabria Eilanden: Sicilië en Sardinië De beste regio’s zijn Piemonte en Toscanië, gevolgd door Veneto en Friuli-Venezia maar elke regio produceert wel enkele « pareltjes » Belangrijk bij de beoordeling! Italië heeft aparte druivensoorten die men elders zelden aantreft dus moeilijk om te vergelijken met andere landen

Piemonte

Piemonte Een van de meest belangrijke rode-wijnstreken van de wereld (90% rood) De meest prestigieuze streek van Italië: 35 DOC en 4 DOCG wijnen Aan de voet van de bergen : Alpen en Apenijnen Alba op dezelfde breedtegraad dan Bordeaux maar: Alba : Vasteland-klimaat Bordeaux: Zeeklimaat Bekende wijnen: Beroemd rood trio: Barolo, Barbaresco en Nebbiolo d’Alba gemaakt van de Nebbiolo-druif (Max 1% van de aanplantingen in Piemonte). Gattinara en Ghemme van Nebbiolo/Vespolina/Bonarda Barbera van de Barbera-druif Wit: Cortese di Gavi DOCG (Cortese-druif) en Asti Spumante (mousserende wijn van de witte Muscat-druif)

Piemonte (vervolg) BAROLO DOCG Zeer stevig, tanninerijk en alcoholrijk Gemaakt van de Nebbiolo-druif nabij het dorpje Barolo in Zuid-Piemonte De beste hebben 10-15 jaar ligtijd nodig Karakteristieke granaatrode kleur en een rijk bouquet dat gemakkelijk herkend kan worden BARBARESCO DOCG Grote wijn, eveneens van de Nebbiolo-druif De ondergrond in Barbaresco maakt een fijnere en elegantere wijn mogelijk NEBBIOLO D’ALBA DOC Minder structuur dan zijn 2 beroemde broertjes en sneller op dronk Gemakkelijk te combineren met een gerecht

Piemonte (vervolg) BARBERA D’ASTI en BARBERA D’ALBA DOC De Barbera druif is in Piemonte massief aangeplant (meer dan 50%) Mooie wijn wanneer laag rendement en juiste vinificatietechniek Tamelijk stevig en fruitig Op hun best na 3 à 7 jaar Straks proeven! Barbera d’Alba Trevigne van Domenico Clerico uit Fatiga

Toscanië

Toscanië Zeer belangrijk gebied voor rode wijn: sterke concurentie tussen Piemonte en Toscanie voor de 1ste plaats Typisch Toscaanse landschap: wijngaarden gescheiden door olijfbomen Dominante rode druivensoort: Sangiovese Straks proeven! Rosso Sant’Antimo DOC 100% sangiovese grosso Beroemdste wijnen: Chianti Classico, Brunello di Montalcino, Vino Nobile di Montepluciano (allemaal DOCG) Andere rode wijnen: San Gimignano DOCG, Carmignano DOCG, Pomino DOC en Morellino di Scansano DOC (uit de Maremma streek) Straks proeven! Morellino di Scansano van Fattoria Le Pupille Witte druivensoort: vooral Vernacchia Straks proeven! Vernacchia di San Gimignano van Panizzi DOCG

Toscanië (vervolg) CHIANTI en CHIANTI CLASSICO DOCG Waarschijnlijk de meest beroemde Italiaanse wijn en vandaag nogal onderschat (reputatie van de 60er, 70er jaren). Midden-Toscanië 160 km (n ->z), groter dan Bordeaux streek Hemelsbreed verschil tussen Chianti in dikbuikige fles met raffia (pizza wijn) en Chianti Classico Riserva: Opbrengst Chianti 58,5 hl/ha – Chianti Classico 49 hl/ha! Samenstelling: Sangiovese (75% tot 100%), Canaiolo nero, Trebbiano toscano en Malvasia Belangenvereniging « Consorzio Chianti Classico » : zwarte haan op gouden achtergrond 7 DEELSTREKEN Chianti Rufina, Chianti Colli Fiorentini, Chianti Colli Senesi, enz. Zéér goede kwaliteit geleverd door de families Frescobaldi en Antinori

Toscanië (vervolg) Brunello di Montalcino DOCG Zuiden van Sienna rond de gemeente Montalcino 100% Sangiovese grosso Krachtige tanninerijke wijn, zéér lang houdbaar Rosso di Montalcino: jongere wijnstokken of minder goed jaar Vino Nobile di Montepluciano DOCG Prugnolo gentile (kloon van Sangiovese) + andere druivensoorten Achterstand kwaliteit op Chianti en Brunello: te hoog rendement en soms harde tannines

De andere 18 regio’s … een andere keer Over naar de proeverij!