Welzijn voor kwetsbare ouderen in het ziekenhuis: een zorg Richtsje Andela 16 februari 2011 Waarom deze titel? Begrip welzijn wordt meer met de woonsituatie geassocieerd dan met de ziekenhuisomgeving waarin de nadruk ligt om behandeling. De ziekenhuisopname is maar een korte episode in het leven van de patiënt maar ook in het ziekenhuis moet de mate van welzijn zoals de patiënt dat ervaart in stand gehouden worden. Zorg en welzijn van de patiënten ligt op het terrein van de verpleegkundigen en gezien mijn achtergrond als verpleegkundige in het ziekenhuis en mijn promotieonderzoek naar kwetsbare ouderen in het ziekenhuis is dit een onderwerp wat mij na aan het hart ligt. Zorg en behandeling krijgt binnen de ziekenhuizen al aandacht maar het stuk welzijn is nog wel onderbelicht. In deze lezing wil ik dan ook kijken naar de welzijn componenten in mijn proefschrift. Definitie welzijn Menswaardige, belevingsgerichte ondersteuning en zorg Realiseren van zorg en ondersteuning in de thuissituatie Bouwstenen voor het nieuwe verzorgings- en verpleeghuis De rol van de (HBO) professional in de ouderenzorg

Lezing Voorstellen Promotie onderzoek Huidige situatie in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) Verbinding lectoraat en MCL Voorstellen: lectoraat – MCL: EPD, monitoring teamverpleging, onderzoeksvragen hbo-v, verplegingswetenschap, promotie bij het project kwetsbare ouderen in het in het MCL

Project kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Aanleiding Ouderen met complexe zorgvragen op niet-geriatrische verpleegafdelingen Geen goed georganiseerde geriatrische zorg voor deze patiënten Implementeren Screening op kwetsbaarheid, Geriatrie verpleegkundige doet onderzoek en geeft advies Houdt een tot een half jaar na ontslag contact met de patiënt Mij niet bekend begrip maar herkende wel de problematiek opgestart vanuit de afdeling klinische geriatrie van het MCL, Dick Sipsma en Ate Dijkstra. Aanleiding; Geriater pas vaak laat in consult

Veroudering Groep ouderen is erg heterogeen Verlies in functioneren en/of ziekte Risico: verminderd welzijn, ziekenhuisopname, zorgafhankelijkheid, complicaties, overlijden Gevolgen voor welbevinden en sociaal functioneren Behouden van zelfstandigheid, eigen regie en controle is erg belangrijk Zwitserleven / dat ze sommige dingen niet meer goed kunnen (achteruitgaan in lichamelijk, psychische en/of sociaal functioneren). Kan alleen en in combinaties leiden tot allerlei klachten (mobiliteit – gehoor – gezichtsvermogen - verlieservaring -> depressiviteit.) ziekenhuisopname -> begin van verdere achteruitgang / verdere verslechtering 2. zelfstandigheid, regie en controle: enige afname van lichamelijk functioneren wel wordt geaccepteerd behoed je voor kwetsbaarheid

Ziekenhuiszorg als risico Korte opnames en hoge turnover Oudere herstelt langzamer Verdergaande specialisatie Oudere heeft vaak co-morbiditeit Actuele medische diagnose leidend voor de behandeling = wens veel patiënten oudere patiënt: behandeling heeft meer impact en herstelt langzamer. 2. Het zijn dan vooral de kwetsbare ouderen die een hoger risico hebben op negatieve gevolgen van een ziekenhuisopname 3. dagelijks functioneren is meer de voorspeller van negatieve uitkomsten. DUS: kwetsbaarheid + samengaande problemen = belangrijk onderwerp bij opname en mee leidend in het behandelingsproces.

Verpleegkundige zorg Kwetsbaarheid – beperkingen in dagelijks functioneren Verpleegkundige Zorgt voor mensen met een actuele en/of potentiële problemen in het dagelijks functioneren in relatie met ziekte Specifieke kennis is nodig 2. zorgt voor mensen met actuele en/of potentiële problemen ten aanzien van het dagelijks functioneren in relatie met ziekte. centrale rol in de zorg bij kwetsbare oudere. Bij opname problematiek inventariseren -> passende zorg bieden ter preventie van negatieve uitkomsten. Verpleegkundig proces 3. heeft de verpleegkundig voldoende kennis om de specifieke problemen vankwetsbare ouderen vast te stellen? - Inventarisatie Actuele/potentiële gezondheidsproblemen vaststelling van problemen en formuleren verpleegkundige diagnoses en doelen. interventies gepland geëvalueerd. complexe problematiek niet typisch voor het specialisme waarin ze zijn opgenomen.

Definitie van kwetsbaarheid Een leeftijdsgerelateerde toestand van verminderd lichamelijk, cognitief, sociaal en psychisch functioneren wat resulteert in een verminderde reserve capaciteit voor het omgaan met stressors Relatie met ziekte Geen consensus over de definitie en hoe je het moet meten. Er is echter wel overeenstemming over de gevolgen van kwetsbaarheid voor de oudere zelf, diens familie, diens zorgverleners en de samenleving als geheel Waarom een belangrijk begrip: meest gebruik van medische zorg en aantal ouderen neemt toe. Oudere: krijgt zorg aangeboden waar hij de meeste baat bij heeft Gezondheidszorg: complexe problematiek vroegtijdig signaleren, gericht inzetten van zorg Begrip in gezondheidszorg, onderzoek en beleid en niet bij ouderen zelf

Groningen frailty indicator (GFI) 15 vragen: Fysiek functioneren Boodschappen doen, rond lopen, aan/uitkleden, toiletbezoek, fitheid Gezondheid Medicatiegebruik, gehoor- en gezichtsbeperking, cognitie, voedingstoestand Psychosociaal Leegte voelen, mensen missen, somber, angstig, nerveus 15 vragen (1 – 15) Kwetsbaar bij 4 of hoger

1. Screeningsinstrumenten vergeleken Twee screeningsintrumenten voor kwetsbaarheid vergeleken op bruikbaarheid in het ziekenhuis Ouderen zijn meer kwetsbaar Lichamelijke kwetsbaarheid: 22% is kwetsbaar GFI: 62% is kwetsbaar Zorgafhankelijkheid: 44% Co-morbiditeit: 47%

Lichamelijk kwetsbaar n=5 2% n=79 23% n=50 15% n=36 11% n=28 8% n=33 10% n=9 3% Co-morbiditeit Zorgafhankelijk Lichamelijk kwetsbaar Fysieke kwetsbaarheid of te wel fysieke beperkingen en zorgafhankelijkheid ligt al op het terrein van de verpleegkundigen De co-morbiditeit is een terrein waarop de artsen zich met name richten.

N=47 14% n=43 13% n=45 n=16 5% n=13 4% n=56 17% n=62 18% GFI Co-morbiditeit Zorgafhankelijk GFI: meer kwetsbaren Meer die ook zorgafhankelijk zijn en co-morbiditeit hebben. grotere groep identificeren bij wie specifieke zorg ingezet moet worden GFI is geschikt voor case-finding van patiënten die in aanmerking komen voor geriatrische interventie. Gericht geriatrie inzetten

2. Kwetsbaarheid in het ziekenhuis Vóórkomen van kwetsbaarheid bij ouderen op verschillende verpleegafdelingen 50% - 80% is kwetsbaar Ouderen en vrouwen meer kwetsbaar Psychosociale aspecten komen vaakst voor Lichamelijke kwetsbaarheid + gezondheidsproblemen zijn afhankelijk van de medisch specialisme

Geriatrie Traumatologie Longziekte/ Inwendige Chirurgie reumatologie geneeskunde Duidelijk is aangetoond dat kwetsbare ouderen op alle afdelingen in het ziekenhuis worden opgenomen. Kwetsbaarheid is op alle onderzochte afdelingen zeker een onderwerp om rekening mee te houden bij de groep patiënten van 75 jaar en ouder. Psycho-sociale zorg bij alle afdelingen belangrijk, mobiliteit en gezondheidsproblemen afhankelijk van het specialisme

3. GFI bij patiënt en naaste Kan kwetsbaarheid worden vastgesteld als we de directe naaste van de patiënt vragen? Patiënt schat zichzelf minder kwetsbaar in Invloed van verwardheid en de relatie met de naaste Meer overeenstemming op meer ‘observeerbare items’ In de praktijk: GFI afnemen bij de patiënt, Houdt rekening met soms grote individuele verschillen. Bij twijfel: nader onderzoek naar kwetsbaarheid Verschil bij kind groter dan bij partner

4. Rol geriatrie verpleegkundige Rol van de geriatrie verpleegkundige bij het vaststellen van verpleegproblemen van kwetsbare ouderen 4,38 problemen; 65% toegevoegd door de geriatrie verpleegkundige Afdelingsverpleegkundige Lichamelijke problemen en problemen die direct aandacht vragen Geriatrie verpleegkundige Psychosociale problemen en preventie De patiënten zijn heel tevreden over de bejegening en geven niet aan dat ze componenten van welzijn missen. Mogelijk wordt de situatie in het ziekenhuis geaccepteerd. Eigen regie en controle wordt door ouderen vaak uit handen gegeven aan de hulpverleners. De toekomstige ouderen zullen meer eisen gaan stellen aan welzijn. Meer aandacht zal er moeten zijn om de dialoog aan te gaan. Patiënt en familie gesprekken. Acute zorg is nodig maar de mate van welzijn in de thuissituatie moet behouden blijven. Doel lectoraat: ……

Afdelingsverpleegkundige Geriatrie verpleegkundige Verpleegproblemen Afdelingsverpleegkundige Geriatrie verpleegkundige Ook veel diagnoses die na opname nog spelen worden vastgelegd door de geriatrie verpleegkundige Als deze diagnoses niet worden geregistreerd kunnen ze ook niet goed worden overgedragen naar de thuissituatie. Belangrijk is dat de afdelingsverpleegkundigen meer kennis en ervaring krijgen met de zorg voor ouderen en dan vooral in de thuissituatie of ouderenzorgsetting, waar de nadruk meer op wonen en welzijn ligt. Ervaring is dat verpleegkundigen en/of stagiaires die een periode in de ouderenzorg hebben gewerkt meer oog hebben voor de specifieke problemen van ouderen in het ziekenhuis. Duidelijk een toegevoegde waarde van de GNS bij het vaststellen van meer psychosociale problemen, problemen die in de thuissituatie nog zorg behoeven en hoog risico diagnoses

5. Effect onderzoek Is het inzetten van de geriatrie verpleegkundige nu effectief voor kwetsbare ouderen op een verpleegafdeling De onderzoeksgroep was te klein om hier uitspraken over te kunnen doen

Samenwerking bij ziekenhuisopname Orgaan specialisme Generalisten

Huidige situatie MCL ‘Aandachtsvelders’ op iedere afdeling De geriatrie verpleegkundige zit bij de patiëntenbespreking Screenen op kwetsbaarheid voor de operatie Landelijk project om te screenen op kwetsbaarheid Speerpunten MCL kwetsbare ouderen Speerpunten MCL Systematische screening bij opname en duidelijke afspraken over de inschakeling van geriatrie verpleegkundige en klinisch geriater In vroeger stadium voorbereiding voor ontslag organiseren. Inrichten van een post-acute fase afdeling (diagnostisch en therapeutisch ingrijpen mogelijk maar gericht op herstel van functioneren) Investeren in basisdeskundigheid geriatrische zorg bij verpleegkundigen. Sluit aan bij het standpunt van de KNMG

Verbinding lectoraat en MCL Ondervoeding in de thuissituatie Onderzoeksopdrachten HBO-V studenten Betere voorbereiding op ontslag

Adviezen Bedankt voor uw aandacht Kwetsbare ouderen Gezond oud worden Eigen regie en controle Lichaamsbeweging stimuleren Sociale contacten stimuleren Depressieve klachten behandelen Voedingsadviezen (Robbert Gobbens) Gezond oud worden Stel doelen Bewaar gevoel voor humor Neem voldoende beweging Zorg voor voldoende slaap Leer omgaan met verliezen Onderhoud contacten Wees dankbaar en trots Zorg voor anderen of dieren Goede voeding Geniet van kleine dingen Bedankt voor uw aandacht