Risque professionel en risque social (en de toekomst van compensatie + preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten in Nederland) Wim Eshuis Research institute for Trade unions Amsterdam Institute for Advanced Labour Studies, University of Amsterdam (UvA)

Wat is Risque Professionel (RP) en Risque Social (RS)? RS en RP: weg ermee! Toekomstblik: compensatie en preventie

Risque Professionel (RP)- Risque Social(RS) Het ontstaan van ziekte en arbeidsongeschiktheid wordt beschouwd als een sociaal risico, dat inherent is aan de productiemethode en dat door ons allen (de gemeenschap) gedragen wordt. De gemeenschap draagt de financiële lasten van ziekte en arbeidsongeschiktheid. Risque Professionel (RP) Arbeid wordt beschouwd als een dienst aan de private belangen van de werkgever. Niet alleen de lusten maar ook de lasten moeten worden gedragen door de werkgever. Arbeidsongeschiktheid is een privaat risico, waar de werkgever voor op moet draaien,

Risque Professionel (RP)- Risque Social(RS) RS of RP?> 3 hoofdvragen: Draagt de gemeenschap of de werkgever alle lasten van risico’s van de arbeid Draagt de gemeenschap of de werkgever de lasten van specifieke risico’s van de arbeid (arbeidsongevallen en beroepsziekten) Wordt preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten vormgegeven via schadecompensatie of via publiek wetgeving?

RP óf RS bestaat niet: voorbeeld België Fonds voor de beroepsziekten en arbeidsongevallenverzekering (RP) Werkgever betaalt 1e maand ziekte, ongeacht de oorzaak (RS) Risico op werkloosheid door arbeidsongeschiktheid is geen zaak van werkgever maar van mutualiteit (RS) Brugpensioen (58 +) compenseert veel werknemers met arbeidsongeval of beroepsziekte (RS) Cao’s voorzien in aanvulling bij arbeidsongeval of beroepsziekte (RP noch RS) Preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten vooral door publieke wetgeving (RP? RS?)

RP óf RS bestaat niet: voorbeeld NL Werkgever is verantwoordelijk voor loondoorbetaling bij alle ziekte (RP noch RS) Risico op werkloosheid door arbeidsongeschiktheid wordt gedekt door WW (RS?RP?) Aansprakelijkheidsrecht functioneert als (inadequaat) compensatiesysteem (RP) IAS voorziet in compensatiefonds voor mesothelioomslachtoffers, voor zowel werknemers als burgers (RP? RS?) Cao’s voorzien in aanvulling bij arbeidsongeval of beroepsziekte (RP noch RS) Preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten vooral door publieke wetgeving (RP? RS?)

RS en RP: weg ermee! Het risico op arbeidsongeschiktheid en/of beroepsziekte en/of arbeidsongeval wordt via verschillende bronnen gedragen: Sociale zekerheidsregelingen arbeidsongeschiktheid Sociale voorzieningen Werkloosheidsregelingen Cao regelingen Aansprakelijkheidsrecht Private verzekeringen Werkgeversbijdrage Werknemersbijdrage

De toekomst van schadecompensatie en preventie van beroepsziekten (+ arbeidsongevallen) in NL Aantal werknemers dat in Nederland jaarlijks letsel heeft door een arbeidsongeval= 220.000; letsel door beroepsziekte jaarlijks: 30.000 (?). Stabiel. Aantal werknemers dat jaarlijks extra schade lijdt door arbeidsongeval en beroepsziekte: 20.000-30.000 Aansprakelijkheidsrecht dysfunctioneert Conclusie: aanpassingen nodig in schadecompensatie én preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten

De toekomst van schadecompensatie van beroepsziekten (en arbeidsongevallen) in NL 1. Schadecompensatie via de cao en/of directe verzekering > in onderzoek! 2. Onafhankelijke claimbeoordeling > in ontwikkeling?

De toekomst van preventie van beroepsziekten in NL Problematische preventie beroepsziekten: Tijdens ontstaan van beroepsziekte vaak inadequate interventies Beroepsziekten h.s.m. arbeidsverhoudingen: Negeren Ontkennen Psychologiseren en individualiseren Ondermelding Geheimhouding: meldingsprocedure Na een beroepsziekte nauwelijks primaire preventie Slachtofferschap Beroepsziekten is teveel een zaak van ‘experts’ en te weinig van andere stakeholders

De toekomst van preventie van beroepsziekten in NL Adequate preventie beroepsziekten: Eropaf ! Onderzoek ovv werknemers en/of werkgevers Openbare melding beroepsziekten Beroepsziekteonderzoek> maatregelen Betrek meer stakeholders (actoren in de arbeidsorganisatie, slachtoffer) bij oplossingen Onafhankelijke bedrijfsarts> bijscholing Koppel preventie aan compensatie via cao/directe verzekering Rol arbeidsinspectie

Publicaties Eshuis, Wim (2013). Werknemerscompensatie in de steigers; naar een nieuwe aanpak van werknemerscompensatie en preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten. Dissertatie, Universiteit van Amsterdam (te publiceren december 2013). Knegt, R., W.A. Eshuis, J.M. Gaarthuis, A. Lunenborg, P. Mauser, J.R. Popma, M. Stekelenburg (2012). Verhaal van werkgerelateerde schade. HSI, Amsterdam. Onderzoek in opdracht van het ministerie van SZW. Eshuis, W.A., J. Gaarthuizen, R. Knegt, M. Schaapman (2011). Werkgeverslasten in verband met arbeidsgerelateerde schade: bestuurlijke boetes en civielrechtelijke aansprakelijkheid. Den Haag, Ministerie van SZW. Eshuis, W.A. (2010). Financiële schade door OPS? Onderzoek naar de financiële situatie van slachtoffers van OPS. Amsterdam, Hugo Sinzheimer Instituut. Eshuis, W.A., M.H. Schaapman, N.J. Philipsen, J.R. Popma, G. van der Laan, J.G. Bakker, A.P. Nauta, B. Sorgdrager (2009). Leerzame Schadeclaims, leren van “worst case scenarios” als opstap naar effectieve interventie en preventie rond beroepsziekten. Amsterdam, Hugo Sinzheimer Instituut.