Palliatieve sedatie en euthanasie transmuraal Workshop 1 Annette van der Velden Paul Beuger

Workshop 1

De heer van der Aa, 49 jaar Ziekenverzorger verpleeghuis 2009 Coloncarcinoom, waarvoor hemicolectomie Nu: algehele klachten

P.A.: solitaire levermetastase Wie is verantwoordelijk om die uitslag en het onzekere beloop van de ziekte met patiënt te bespreken? En wat zegt U dan?

1ste verzoek om levensbeëindiging op termijn Hoe zou U dat bespreken? Wat moet er nu aan bod komen? Wat (misschien) later?

Scenario 1: dreigend vastlopende of mislukkende palliatieve sedatie Wat kan het palliatief team regelen? Hoe ziet dat overleg er idealiter uit? Wat zijn de verantwoordelijkheden van de huisarts en die van het palliatief team?

Scenario 2: Euthanasie Welke zijn de zorgvuldigheidscriteria? Hoe reageert de specialist als hij een verzoek krijgt vanuit de eerstelijn? Is er een ziekenhuisprotocol en wat staat daarin?

Workshop 2

Mevrouw AB, 78 jaar Voorgeschiedenis 2008: niercelcarcinoom, nefrectomie 2011: ulcerend melanoom vagina, partiele excisie Opname verdenking ileus

Euthanasieverzoek Huisarts is op vakantie Vraag: hoe moet de internist verder?

Euthanasie Wat zijn de verantwoordelijkheden van de waarnemend huisarts? Wat mag er van de internist verwacht worden, die patiënte sinds twee dagen kent? Kan een huisarts een euthanasie in het ziekenhuis doen en zijn daar protocollen voor?

Palliatieve sedatie Doet de internist dat zelf? Wat is de rol van het palliatief team? Kan de huisarts dat overnemen, hoe gaat dat overleg?

Euthanasie Palliatieve sedatie Opzettelijk levensbeëindigend handelen Verlichten van “lijden” Bijzonder medisch handelen Consultatie verplicht Barbituraten en spierrelaxantia Snelle overdosering Bekort het leven wel Geen natuurlijk overlijden Niet: Geen zinloze handelingen Pijnstilling Handelingen achterwege laten op verzoek patiënt Opzettelijk verlagen van bewustzijn Verlichten van “lijden” Normaal medisch handelen Consultatie wenselijk Sedativa Geleidelijke titratie Bekort het leven niet Wel natuurlijk overlijden Alleen in stervensfase

Euthanasie, spanningsveld Patiënt heeft recht op verzoek tot euthanasie Dokter heeft geen juridische plicht tot uitvoeren hiervan Basis: samen de overtuiging hebben dat het moreel aanvaardbaar is

Zorgvuldigheidseisen euthanasie Vrijwillig en weloverwogen Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Uitleg over vooruitzichten Geen andere “oplossingen” Consultatie van onafhankelijke arts Medisch zorgvuldige uitvoering van euthanasie

Indicaties en voorwaarden palliatieve sedatie Refractaire symptomen Verwachte levensduur 1-2 weken Wens van patiënt en naasten Expertise binnen het behandelend team Indicatie Uitvoering Consensus binnen het behandelteam

Refractaire symptomen Pijn Dyspnoe Delier Existentieel lijden

Contra-indicaties palliatieve sedatie Absoluut Euthanasiewens Afwijzen sedatie door patiënt Relatief “goede” klinische conditie Paradoxale reacties op benzodiazepines

Uitvoering palliatieve sedatie in MZH 1ste stap: midazolam sc of iv Bolus 10 mg, zn na 2 uur herhalen 5 mg Onderhoud 1.5-2.5 mg/uur, evt ophogen met 50% Bij dosis >20 mg/uur: 2de stap: levomepromazine sc of iv Bolus 25 mg, evt na 2 uur 50 mg Onderhoud 0.5-8 mg/uur in combinatie met midazolam

Transmurale afspraken MZH Niet formeel vastgelegd: Hoe Wat Zowel bij euthanasie en palliatieve sedatie gewenst: Huisarts of specialist ouderenzorg naasten