Afd. Documentaire Informatie Zoeken naar literatuur Gastcollege Opleiding Ergotherapie Hogeschool Rotterdam 10 oktober 2002

Afd. Documentaire Informatie Frans de Meijer Manager afd. Documentaire Informatie Literatuuronderzoeker deMeijer@paramedisch.org

Afd. Documentaire Informatie Uw vakreferent: Inka Logister-Proost Vakreferent ergotherapie Ergotherapeut logister@paramedisch.org

Het Nederlands Paramedisch Instituut (NPi) hèt landelijk kenniscentrum paramedische zorg Paramedische Zorg is de beroepsinhoud van elf beroepsgroepen. Er zijn in Nederland zo'n 35.000 paramedici werkzaam. Ze vormen naast artsen en verpleegkundigen de derde grote groep professionals in de zorg. Het NPi kent drie kerntaken c.q. afdelingen: Documentaire Informatievoorziening; Onderzoek & Ontwikkeling; Deskundigheidsbevordering.

De Afdeling Onderzoek & Ontwikkeling draagt bij aan de kwaliteitsontwikkeling van paramedische zorg, met bijzondere aandacht voor het bevorderen van evidence based paramedische zorg. De bijdrage vanuit de Afdeling O&O is indirect van aard. De Afdeling Deskundigheidsbevordering ontwikkelt scholingsactiviteiten en voert deze uit. Dit gebeurt in samenwerking met ongeveer 500 externe deskundigen. Jaarlijks bezoeken ongeveer 5.000 paramedici de NPi-cursussen.

De Afdeling Documentaire Informatie heeft als doel het beheren en verspreiden van paramedische informatie om op die manier bij te dragen aan de kwaliteit van de paramedische zorg. De afdeling Documentaire Informatie is de intermediair tussen de verschillende kennis- of informatiebronnen en de paramedicus.

De Afdeling Documentaire Informatie Vakreferenten voor elke paramedische discipline: Diëtetiek Ergotherapie Fysiotherapie Logopedie MBRT (medisch beeldvormende en radiotherapeutische technieken) Mondhygiëne Oefentherapie Cesar Oefentherapie-Mensendieck Optometrie Orthoptie Podotherapie

Het Documentatiecentrum van het NPi Geopend op werkdagen van 9.00 - 16.30 uur. Telefonisch bereikbaar voor het stellen van vragen of bestellingen van artikelen en NPi-publicaties Kosteloos te bezoeken, uitsluitend nadat een telefonische afspraak is gemaakt. Er wordt geen materiaal uitgeleend aan derden. Nederlands Paramedisch Instituut Amsterdamseweg 16, 3812 RS Amersfoort Tel: (033) 421 61 20, Fax: (033) 421 61 90 Algemeen: doc@paramedisch.org

Documentatiecentrum NPi

Mediatheek Museumpark

Uw intermediair: Anne-Marie Begheijn Informatiespecialist ergotherapie Hogeschool van Rotterdam Museumpark 40 3015 CX Rotterdam tel.: 010 - 241 51 76 a.m.a.begheijn@hro.nl http://www.mediatheek.hro.nl/

Doelstellingen Module Inleiding & Onderzoeken: EBP De student kan het beste bewijs zoeken, en de toegepaste zoekstrategieën en gebruikte zoeksystemen weergeven en evalueren. De student beheerst de vaardigheden om relevante nationale en internationale (onderzoeks)artikelen op te kunnen zoeken in de daarvoor geschikte databases.

Programma GASTCOLLEGE HOGESCHOOL ROTTERDAM Opsporen van Informatie Informatiebronnen Via het Internet Via de mediatheek Systematisch zoeken: voorbereiding Systematisch zoeken: praktijkvoorbeeld Beoordeling van Internetbronnen

Systematisch zoeken naar wetenschappelijk evidentie DEFINITIE EBM (1) (Bron: BMJ 1995;310:1122) The process of systematically finding, appraising, and using contemporaneous research findings as the basis for clinical decisions. Evidence-based medicine asks questions, finds and appraises the relevant data, and harnesses that information for everyday clinical practice.

Systematisch zoeken naar wetenschappelijke evidentie DEFINITIE EBM (2) (Bron: BMJ 1995;310:1122) Evidence-based medicine follows four steps: formulate a clear clinical question from a patient's problem; search the literature for relevant clinical articles; evaluate (critically appraise) the evidence for its validity and usefulness; implement useful findings in clinical practice.

Zoeken naar literatuur OPSPOREN VAN INFORMATIE

Opsporen van informatie Typen informatie Literatuur Protocollen, standaarden Meetinstrumenten Lopend onderzoek Adressen “Kennis”

Opsporen van informatie Waar is die informatie te halen? Internet Mediatheek / bibliotheek Hogescholen en universiteiten Instellingen en (grote) praktijken Wetenschappelijke (steun)bibliotheken Kennis- en expertisecentra Collega’s

Opsporen van informatie Typen bronnen Primaire bronnen Publicatie waarin op grond van oorspronkelijk onderzoek nieuwe informatie wordt gepresenteerd Boek, tijdschrift(artikel), software, rapport Secundaire bronnen Publicatie waarvan de inhoud is afgeleid van primaire publicaties Publicatie die een overzicht geeft van primaire publicaties Bibliografie, index (bijv. MEDLINE), referaat(tijdschrift)

Zoeken naar literatuur INFORMATIEBRONNEN

Primaire Informatiebronnen WEBSITES NVE - www.ergotherapie.nl NPi - www.paramedisch.org WFOT - www.wfot.org.au ENOTHE - www.enothe.hva.nl iRV - www.irv.nl

Primaire Informatiebronnen ERGOTHERAPIETIJDSCHRIFTEN OP HET INTERNET (1) Met zoekfunctie: American Journal of Occupational Therapy www.aota.org/ajot/ Australian Journal of Occupational Therapy www.ausot.com.au Met samenvattingen: Acta Ergotherapeutica Belgica www.ergobel.be American Journal of Occupational Therapy www.aota.org/ajot/ Australian Journal of Occupational Therapy www.ausot.com.au

Primaire Informatiebronnen ERGOTHERAPIETIJDSCHRIFTEN (2) Gespecialiseerde ergotherapietijdschriften: OTJR; Occupation, Participation and Health www.aotf.org/html/otjr.html Occupational and PhysioTherapy Journal for Geriatrics Occupational and PhysioTherapy Journal for Pediatrics Occupational Therapy Journal of Mental Health Occupational Therapy Journal of Health

Primaire Informatiebronnen RELEVANTE TIJDSCHRIFTEN OP HET INTERNET (3) Journal of Handtherapy http://www.hanleyandbelfus.com/jhandtherapy/jhthome.htm Archives of physical medicine and rehabilitation http://www.archives-pmr.org./fcgi-bin/displaypage.pl?isbn=00039993 Ergonomie, o.a. http://www.ergonoom.nl/tijdschrift.htm Revalidatietijdschriften

Secundaire Informatiebronnen Literatuur HRO v NPi v Internet v MEDLINE

MEDLINE Index Medicus Online

MEDLINE (via PubMed) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ entrez/query.fcgi

MEDLINE (via BioMedNet) http://research.bmn.com/medline

Secundaire Informatiebronnen Literatuur HRO v NPi v Internet v MEDLINE CINAHL

Secundaire Informatiebronnen Literatuur HRO v NPi v Internet v MEDLINE CINAHL DocOnline

DocOnline http://www.paramedisch.org

Secundaire Informatiebronnen Literatuur HRO v NPi v Internet v MEDLINE CINAHL DocOnline EMBASE/RPM

Secundaire Informatiebronnen Literatuur HRO v v! NPi v Internet v (v) MEDLINE CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library

The Cochrane Library http://www.cochrane.org/ alleen abstracts zijn gratis http://www.cochrane.org/

Cochrane Library CCTR: Cochrane Controlled Trials Register DE MEIJER F. The Cochrane Library. Issue 1999; 16(3): 25. CCTR: Cochrane Controlled Trials Register CDSR: Cochrane Database of Systematic Reviews DARE: Database of Abstracts of Review of Effectiveness CRMD: Cochrane Review Methodology Database HTA: Health Technology Assessment Database NHS EED: NHS Economic Evaluation Database

Secundaire Informatiebronnen Literatuur HRO v v! NPi v Internet v (v) MEDLINE CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN)

REHADAT http://www.rehadat.de/

Secundaire Informatiebronnen Literatuur NPi v Internet v (v) HRO v v! MEDLINE CINAHL DocOnline EMBASE/RPM The Cochrane Library REHADAT (D/CDN)

Secundaire Informatiebronnen Protocollen Databank Protocollen NPi ICF CBO NAVB (Geïnformeerde Huisarts)

Secundaire Informatiebronnen Meetinstrumenten QOLID (Quality of Life Instruments Database) Databank Meetinstrumenten NPi (in opbouw)

Secundaire Informatiebronnen Lopend Onderzoek Databank Nederlands Paramedisch Onderzoek (NPO) Nederlands Onderzoek Databank (NOD) BORG REHADAT (D/CDN)

Secundaire Informatiebronnen Productinformatie HandyWijzer REHADAT (D/CDN)

HandyWijzer http://www.handywijzer.nl/

Secundaire Informatiebronnen Overheid en wetgeving OPmaat HandyWijzer

Zoeken naar literatuur SYSTEMATISCH LITERATUUR ZOEKEN (THEORIE)

Booleaanse operatoren AND OR NOT ADJ NEAR WITH George Boole (1815-1864)

Booleaanse operatoren AND cerebral AND palsy Zoekt naar documenten die zowel cerebral als palsy bevatten. Vindt dus ook: cerebral compression (…)recurrent laryngeal nerve palsy !

Booleaanse operatoren parkinson OR paralysis agitans Zoekt naar documenten die óf parkinson en/of paralysis agitans bevatten.

Booleaanse operatoren NOT (AND NOT) “low back pain” NOT “surgery” Zoekt naar documenten die low back pain bevatten, maar niet surgery.

Booleaanse operatoren ADJ “occupational” ADJ “therapy” Zoekt naar documenten die occupational therapy bevatten (achter elkaar).

Booleaanse operatoren NEAR hips NEAR elderly patient Zoekt naar documenten die zowel hips als elderly patient in dezelfde zin bevatten.

Booleaanse operatoren WITH hogeschool WITH Rotterdam Zoekt naar documenten die zowel hogeschool als Rotterdam bevatten in hetzelfde veld (bijv. uitgever).

Trunceren en maskeren Trunceren Ergother* zoekt naar: Maskeren Ergotherapie Ergotherapeut(en) Ergotherapeutisch(e) Etc. Maskeren m?cdonald zoekt naar: McDonald MacDonald

Systematisch literatuur zoeken Stappenplan I. Formuleer een probleemstelling II. Formuleer daaruit een zoekvraag en bepaal in- en exclusiecriteria III. Bepaal het doel van de zoektocht IV. Bepaal het(de) gewenste documenttype(n) V. Selecteer de te doorzoeken bronnen VI. Vertaal de zoekvraag naar zoektermen, die bij de gekozen bronnen horen VII. Stel een zoekstrategie op

Systematisch literatuur zoeken II. Formuleer een zoekvraag Stel deelonderwerpen van de probleemstelling vast Bedenk suggesties voor zoektermen synoniemen Engelstalige termen verwante ruimere of nauwere termen namen van auteurs titelwoorden uit reeds bekende titels Formuleer in- en exclusiecriteria t.a.v.: leeftijd geslacht tijdsperiode taal en bij effectonderzoek ook: – aandoening – interventie – soort onderzoek (PICO)

Systematisch literatuur zoeken III. Bepaal het doel Het doel van de zoektocht is bepalend voor de omvang van de zoektocht de manier van zoeken en het type publicatie dat gezocht wordt praktijkprobleem proefschrift / onderzoek publicatie / lezing / referaat onderwijs / cursus scriptie / studie-activiteit beleid(sontwikkeling)

Systematisch literatuur zoeken IV. Bepaal het documenttype Het documenttype is o.a. bepalend voor de bron waarin gezocht wordt overzichtartikel (review) richtlijn / protocol abstract / samenvatting / referaat tijdschriftartikel (R)CT / meta-analyse meetinstrument website (patiënten)folder etc.

Systematisch literatuur zoeken V. Selecteer de bronnen SPECIFIEK Bibliotheekcatalogi Website van de NVE Websites van buitenlandse beroeps-verenigingen (gratis) tijdschriften (op het Internet) CCErgotherapie OT Index ALGEMEEN MEDLINE CINAHL EMBASE DocOnline The Cochrane Library NPO (NOD) REHADAT

Systematisch literatuur zoeken VI. Bepaal de zoektermen Vertaal de zoekvraag naar de juiste zoektermen van de betreffende bron INDEXTERMEN MEDLINE medical subject headings (MesH) The Cochrane Library CINAHL descriptoren (DE) TREFWOORDEN DocOnline INDEXWOORDEN EMBASE/RPM REHADAT

Systematisch literatuur zoeken VI. Trefwoorden & indextermen Alfabetische lijst van zoektermen Geen onderlinge relaties Indextermen (thesaurustermen) Onderlinge relaties Verwijzingen Scope notes

Systematisch literatuur zoeken VI. Indextermen Verwijzingen bij indextermen Scope note (SN): korte beschrijving Use (USE): verwijzing naar correcte term Used for (UF): incorrecte term van waaruit verwezen is Broader term (BT) Narrower term (NT) Related term (RT)

Systematisch literatuur zoeken VI. Indextermen (voorbeeld) Chronic Brain Damage SN: A condition characterized by long-standing brain dysfunction or damage, … [etc.] UF: Chronic Encephalopathy BT: Brain Diseases NT: Chronic Brain Injury; Cerebral Palsy; Persistent Vegetative State RT: Brain Infarction

Systematisch literatuur zoeken VII. Stel een zoekstrategie op (1) Bepaal of je sensitief (ruim) of specifiek (begrensd) wilt zoeken Zoek eerst met gecontroleerde termen, daarna met vrije (eigen bedachte) termen combineer de zoektermen met logische (Booleaanse) en positionele operatoren maak de zoekstring niet te lang beperk op taal via het taalveld (bijv. MEDLINE: english in la) beperk op documenttype via publicatieveld: (bijv. DocOnline: RCT in form)

Systematisch literatuur zoeken VII. Stel een zoekstrategie op (2) Zoek een bekend document op auteursnaam, jaar en een woord uit de titel Gebruik eventueel vaste zoekfilters (clinical trials, prognosis, diagnosis, etiology, practice guidelines, clinical audit, systematic reviews) Schakel bij het zoeken naar literatuur voor wetenschappelijk onderzoek een deskundige in!

Systematisch zoeken naar external evidence PRAKTIJKVOORBEELD

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld stappenplan I. PROBLEEMSTELLING Is er een relatie tussen de mentale en somatische belastbaarheid en hoe beïnvloeden deze elkaar bij de patiënt met de diagnose contusio cerebri?

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld stappenplan II. FORMULEER EEN ZOEKVRAAG (1) deelonderwerpen: de relatie tussen mentale en somatische belastbaarheid bij de patiënt met de diagnose contusio cerebri hoe wordt deze relatie beïnvloed? termen belastbaarheid: mental / somatic ~taxability, ~ratability, ~dutiability, etc. termen contusio cerebri: brain contusion, brain concussion, chronic brain injury, hersenkneuzing, etc. termen effectiviteit: effectonderzoek, clinical trials, evidence based pratice, RCT, meta-analyse, systematisch review, etc. termen interventie

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld stappenplan II. FORMULEER EEN ZOEKVRAAG (2) taal: Nederlands, Engels tijdsperiode: recent (vanaf 2000) leeftijd: volwassen(en), adult(s) geslacht: man, vrouw aanvullende informatie: patiënt

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld stappenplan III. BEPAAL HET DOEL wetenschappelijk onderzoek / praktijkprobleem IV. BEPAAL HET TYPE DOCUMENT evidence based richtlijn indien niet gevonden, dan: systematisch review / meta-analyse indien niet gevonden, dan: effectonderzoek: RCT (CCT, (single) case study)

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld stappenplan V. BEPAAL DE BRON(NEN) EBM-richtlijn: The Cochrane Library (CRMD), Databank Protocollen NPi, websites van beroepsverenigingen, privé collectie, etc. systematisch review: The Cochrane Library (CDSR); effectonderzoek: literatuurdatabanken: MEDLINE, DocOnline, CINAHL

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld stappenplan VI. BEPAAL DE ZOEKTERMEN BIJ DE BRON(NEN) MEDLINE (MeSH): brain injuries, […] clinical trials, meta-analysis, systematic review, randomized controlled trial CINAHL (DE): brain concusison , […] clinical trials, meta-analysis, systematic review The Cochrane Library (MeSH): brain injuries , […] DocOnline (trefwoorden): hersenletsels, belastbaarheid RCT, meta-analyse, clinical trials, multicenter studie, systematische review

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld gericht zoeken VII. MEDLINE 2000-heden zoeken met indextermen (MeSH) : “Brain-injuries” [MeSH] AND (”Controlled Clinical Trials" [MeSH] OR "Meta-Analysis" [MeSH]) N.B.: Boom: Brain-injuries > Brain Concussion, Brain Hemorrhage Traumatic, Brain injury Chronic, Diffuse Axonal Injury, Epilepsy Post-Traumatic, Pneumocephalus N.B.: Boom: Clinical Trials > Controlled Clinical Trials > Randomized Controlled Trials

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld gericht zoeken VII. CINAHL 2000-heden zoeken met indextermen (Descriptors) : “BRAIN CONCUSSION"/all topical subheadings /all age subheadings and […] and (explode "CLINICAL-TRIALS"/all topical subheadings /all age subheadings or "META-ANALYSIS"/all topical subheadings/all age subheadings)

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld gericht zoeken VII. COCHRANE LIBRARY zoeken met indextermen (MeSH) : BRAIN-INJURIES:ME N.B. (1): Een asterisk * in combinatie met het :ME achtervoegsel geeft aan dat "exploded" gezocht moet worden, bijv.: CHRONIC-BRAIN-DAMAGE*:ME. N.B. (2): Er zijn in de Cochrane Library geen termen nodig voor ‘effectonderzoek’, ‘meta-analyse’ of ‘systematisch review’, omdat dit een specifiek bestand is.

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld gericht zoeken VII. DOCONLINE zoeken met trefwoorden en vrije termen : hersenletsels.tref. and belastbaarheid.tref. and (rct or meta-analyse or systemati* adj review)

Systematisch literatuur zoeken Voorbeeld gericht zoeken VII. REHADAT/DE zoeken met indextermen : Hirnschädigung und Ergotherapie (Evidence-based medicine oder Evidenz-basierte praxis)

Beoordeling van internetbronnen

Internetbronnen DocOnline (NPi) Bibliotheekcatalogi HTML Telnet Literatuur(referentie)databanken Zoekmachines Medische zoekportalen

Speuren naar de kwaliteit van internet informatie met de Internet Detective

Het is aan de gebruiker om het kaf van het koren te scheiden! Het internet is een afspiegeling van de echte wereld: Je vindt er goed en slecht, rijp en groen... Het is aan de gebruiker om het kaf van het koren te scheiden!

Op het internet kan iedereen willekeurig wat publiceren Let op! Op het internet kan iedereen willekeurig wat publiceren - academische tijdschriften of vakantiekiekjes; - politieke propaganda de laatste roddels

Internetbronnen zijn vluchtig Let op! Internetbronnen zijn vluchtig - ze kunnen van het ene op het andere moment verdwijnen - ze kunnen het ene moment bruikbaar zijn en het volgende moment niet meer

Bronnen zijn niet altijd gebruikersvriendelijk Let op! Bronnen zijn niet altijd gebruikersvriendelijk - een slechte vormgeving kan de bron slecht toegankelijk maken - gebruiksgemak kan variëren

Wees op je hoede als je internet-informatie gebruikt! doe geen afbreuk aan je werk door onbetrouwbare informatie te gebruiken laat je niet betrappen op het citeren van foute informatie leer hoe je je zoekresultaten kunt schiften

Ga te werk als een detective zoek naar aanwijzingen stel vragen wat zijn de motieven van degene die iets op het web zet? vertrouw niemand totdat je daar voldoende reden toe hebt

Internet Detective biedt praktische aanwijzingen voor de evaluatie van informatie die aangeboden wordt op het internet een online cursus beschikbaar via het web gratis bepaal zelf je tempo interactief - met meerkeuzevragen en oefeningen

De Internet Detective: http://www.kb.nl/detective/

Zoeken naar literatuur VRAGEN? www.paramedisch.org … ook voor brandende vragen!