Stand van zaken promotieonderzoek naar het functioneren van de Nederlandse energievoorziening. Teus van Eck en Hans Rödel Begeleider Ad Verkooijen Energiecommissie VNO/NCW Den Haag, 4 december 2003

Auteurs Teus van Eck Hans Rödel Ad Verkooijen

De lange en korte termijn waarde??? De balans Milieu Voorzieningszekerheid “Economie” De lange en korte termijn waarde???

Doelstelling Het presenteren van een aantal scenario’s t.a.v. de gewenste balans tussen economie, milieu en leveringszekerheid en hoe deze het beste kunnen worden gerealiseerd. De keuze is dan aan de politiek.

Wat is er gereed? Het inventariseren en analyseren van de actuele situatie t.a.v. economie, milieu en leveringszekerheid. 3 publicaties in ET over deze onderwerpen. Enkele presentaties en korte publicaties.

Wat is er in bewerking? Een dispatch model voor economie, milieu en leveringszekerheid. De input voor het model. De positie van WKK en Warmtedistributie. De financiële waardering van milieukosten. Regulering en gedrag van marktpartijen. De relatie vraag/aanbod en infrastructuur. Een aantal publicaties.

Planning Met name vanwege de actualiteit van het onderwerp willen wij het onderzoek uiterlijk medio 2004 afronden.

Voorlopige constateringen en conclusies Ter discussie geven wij een aantal zwart-wit constateringen en conclusies. Wij zijn oplossingsrichtingen aan het uitwerken.

1 Nederland is voor zijn voorzieningszekerheid afhankelijk van import. Er zijn geen lange termijn garanties t.a.v. import. Voorzieningszekerheid is niet alleen afhankelijk van bechikbare productie en transportcapaciteit , maar ook van de bedrijfsvoering.

Opgesteld vermogen, gemiddelde en maximum vraag

2 In een echt Europees Level Playing Field heeft Nederland de potentie voor exporteur. Extra investeringen in grensoverschrijdende verbindingen voor import zijn zinloos, tenzij er groot verschil in vraagpatronen of aanbodopties zijn

3 Het Nederlandse en Europese energiebeleid gaat niet verder dan: Het moet zo goedkoop en schoon mogelijk zijn en de voorzieningszekerheid moet worden gegarandeerd. Concrete invulling van doelstellingen ontbreekt. Nederland heeft belang bij een Europees Level Playing Field, Nederland “delevelt” naar een zwakke Nederlandse positie, andere landen “delevelen”naar een maximale benutting van de eigen positie.

4 De traditionele prijsvormingstheorie werkt niet in de elektriciteitsmarkt voor de peak periodes. De huidige marktstructuur geeft structureel in de peak periodes sterk fluctuerende en vaak hoge prijzen.

5 Concurrentie vraagt om veel aanbieders. Met veel aanbieders functioneert het systeem alleen met een centrale aansturing en lange termijn contracten. De huidige marktstructuur is te riskant voor nieuwe aanbieders. Afzonderlijke aanbieders zijn niet verantwoordelijk voor de totale voorzieningszekerheid.

6 De actuele strikte scheiding tussen productie/netten en tussen netten/aanbieders demotiveert een optimalisatie over de gehele keten t.a.v. investeringen en bedrijfsvoering. Deze scheiding stimuleert afschuifgedrag en hokjesdenken.

7 De actuele situatie met optimalisatie per marktpartij geeft een extra CO2 emissie die groter is dan de reductie t.g.v. de totale duurzame productie in Nederland.

8 We nemen het milieu pas serieus als: Er een uniforme methode komt voor bepaling van milieuprestaties en milieuwaardering. De milieukosten een integraal onderdeel worden van de kostprijs.

9 De Kyoto intentie is prima, terugdringen van de CO2 emissie op de meest kosteneffectieve wijze op wereldschaal. De nu voorliggende concrete invulling leidt voor Nederland tot een groot concurrentienadeel en import van vuilere elktriciteit dan we zelf kunnen produceren.

10 De nu bestaande convenanten en plannen voor CO2 handel sluiten niet aan op een vrije markt, maakt de markt ondoorzichtig en leiden alleen maar tot discussies over in het verleden verworven rechten We moeten terug naar de basis “Wat willen we bereiken en hoe kunnen we op een simpele wijze milieukosten in het marktsysteem integreren?”

11 De warmtemarkt is geen vrije markt. Kies voor de warmteinfrastructuur het netbeheerdersmodel. Wettelijke bescherming t.a.v. tarieven en voorzieningszekerheid. Simpele regulering en stimulering op basis echte milieuprestaties in combinatie met goede planologie. Warmtedistributie en WKK; de vergeten snelweg naar Kyoto.

12 Lange termijn investeringen op basis verschil in regulering tussen landen is structureel fout. Voorbeelden: import groene elektriciteit en de handel in afval en biomassa. Met name voor afval en bepaalde soorten biomassa moet de volgorde blijven; voorkomen, recyclen, optimaal energetisch benutten.

13 Er zullen in de vrije markt grote inspanningen moeten worden verricht om de extra kosten t.o.v. de nutssituatie t.a.v. financiering en de vele nieuwe functies en marktspelers te compenseren

14 Er is zeer weinig aandacht voor research. Het op korte termijn afrekenen op financiële resultaten geeft een slecht researchklimaat. Zowel binnen de energiebedrijven als binnen de toeleveringsindustrie, voor zover deze nog bestaat, neemt de kenniscapaciteit af.

15 De gehele energiemarkt met bijbehorende regulering is dermate ingewikkeld geworden dat het oplossen van een probleem vaak nieuwe problemen veroorzaakt. Er is nauwelijks meer overzicht over het totaalgebeuren. Hierdoor leent het onderwerp zich niet meer voor openbare debatten. Herbezinning is noodzakelijk.

16 Gewetensvraag: waar heeft de industrie meer belang bij, een industriebeleid inclusief energievoorziening of een volledig vrije energiemarkt?