Slavernij in het Caraïbisch gebied Cursus Caraïbistiek KITLV 2013 Karwan Fatah-Black karwan.fatah@gmail.com

Opbouw van het college Publieke aandacht voor slavernij Slavernij en de vorming van een Atlantische Wereld Sociaaleconomische dynamiek van slavernij in Suriname Verzet & afschaffing van transatlantische slavernij Erfenis & emancipatie

Publieke aandacht voor slavernij

Publieke aandacht voor transatlantische slavernij NTR serie De Slavernij Opheffing en doorstart NiNsee Herdenkingsjaar 2013 &2014 Drie benaderingen Postkoloniaal (Van Stipriaan, Small, Hira) Etno-nationalistisch (Bosma, Elian, Verdonk) Liberaal ideologisch (Emmer) Leestip: Guno Jones, ‘De slavernij is onze geschiedenis (niet)’, BMGN 127:4 (2012) 56-82.

Slavernij en de vorming van een Atlantische Wereld

Voortzetting Iberische conquista 1430/1492-1650) Suikerproductie met slaven op São Tomé, Canarische Eilanden, Madeira Inheemse Amerikanen tot slaaf gemaakt Afrikanen te werk gesteld op ingenio’s en in zilvermijnen Europees slagveld (1650-1713) Ongeregelde kolonisatie (boekaniers, piraten, kapers) Gebieden wisselen in hoog tempo van eigenaar Afname van inheemse slavernij Productie (1713-1776) Stabiel eigendom van koloniën Hoogtepunt van transatlantische slavernij (voorn. Noord Europees) Introductie van koffieproductie in het Caraïbisch gebied Onafhankelijkheid (1776-1815) Instabiel eigendom van koloniën Afschaffing slavernij & slavenhandel (Haïti)

Onvrijheid vóór 1492 Noord & West Europa Middenlandsezee / Noord Afrika Zwarte Zee Sub-Sahara Afrika De Americas Leestip: Herbert S. Klein, The Atlantic Slave Trade (Cambridge, herdruk 2010)

Atlantische integratie Afrikaanse staten houden Europeanen buiten hun gebied In Brazilië en Hispaniola introductie van systeem van Atlantische eilanden Inheemse slavernij tot 1652 Verbinding tussen forten op de kust van Afrika & plantages in de Americas Verbinding tussen Iberisch & Noord Europees systeem door WIC / NL via Curaçao Leestip: Bernard Bailyn, Atlantic History: concepts and contours (Harvard 2005).

Curacao & Asiento de Negros Curacao is steunpunt voor WIC handel & kaapvaart “Goederen”van gekaapte slavenschepen via Curacao verkocht Asiento is poging om smokkel te legaliseren Van de 96708 mensen door de WIC aan de Spaanse koloniën verkocht tussen 1658 en 1729, ten minste 69199 via Curacao Leestip: Johannes Postma, The Dutch in the Atlantic Slave Trade (Cambridge 1990).

Het slavenschip Sterfte 18% Opstanden bij land Ziekten Opstandigheid Cargasoen 50% textiel op de kust tussenhandelaren

Economische impact op de Republiek Basis voor industrialisatie (Williams, 1944) Voor Nederland geen impact (Emmer, 2003) Brutomarge (62 a 78 mln) was grotendeels winst voor iemand in de Republiek, impact dus groter dan gedacht (Van Rossum & Fatah-Black, 2012). Leestip: Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis 2012 nummer 1&4

Sociaaleconomische dynamiek van slavernij in Suriname

Sociaaleconomische dynamiek van slavernij in Suriname: 17e eeuw Kolonisatie vanuit Engels Barbados Combinatie van Inheemse en Afrikaanse slaven en Europese “servanten” Guerrilla beëindigt inheemse slavernij in 1686 Suikerplantages op de hoger gelegen zandgrond Grote autonomie van kolonisten Onregelmatige slaventransporten vanuit Afrika

Sociaaleconomische dynamiek van slavernij in Suriname: 18e eeuw Aantal plantages van 170 in 1713 naar 400 in 1770 Bevolking van 11.000 in 1713 naar 60.000 in 1770 Plantages groeide van ca. 50 naar ca. 150 tot slaaf gemaakten ‘Regelmatige aanvoer maakte slavernij wreder’ Industriële verwerking en discipline Leestip: Alex van Stipriaan, Surinaams Contrast (Leiden 1993).

De slavenmarkt Aankomst voor de kust Markt in de stad Prijs voor mannen, vrouwen en kinderen Brandmerken Percentage kinderen aan boord van Nederlandse slavenschepen 1651-1700 8.2% 1701-1750 15% 1751-1800 22.2% 1801-1829 43.5%

Sterfte overschot 1752-1774 47 promille (expansie plantage areaal) 1780-1810 suikersector 29 promille, koffie 18.7 promille (gewogen gemiddelde 21.9 promille) Na einde slavenhandel (1814) verandering

Racisme & Manumissie Vrouwen hadden grotere kans op manumissie Raciale hierarchie: neger, mulat, mesties, kasties, poesties Lichtere kleur, grotere kans op manumissie Kleine ambachtslieden, regionale handel, plantage opzichter Gemanumiteerde hield verplichtingen tov voorm. eigenaar

Verzet & afschaffing van transatlantische slavernij

Marron(oorlogen) Kleine en grote marronage Aanvallen op plantages Bewaking of expedities Vredesverdragen: tribuut betaling en vangen van weglopers

Afschaffing slavernij, 1863 1814 Engelse druk, einde slavenhandel Abolitionisme in Nederland: 1848, 1851, 1863 Kerstening van slaven (Moravisch broederschap) Toename van opstandigheid van slaven in jaren voor abolitie Compensatie voor eigenaren, fl 300 per slaaf 10 jaar in dienst bij voorm. eigenaar, staatstoezicht, tot behoud van plantage economie

Erfenis & emancipatie