Dorst! Hoe de woningmarkt een rol kan spelen in de verzorgingsstaat dr. Janneke Toussaint, AFM Prof. dr. ir. Marja Elsinga, TU Delft

Geld in de woningmarkt Oplossing voor druk op pensioenen en zorg? Hoe het werkt in verschillende EU lidstaten Discussie over beleidskeuzes op korte en lange termijn

Aflossen Waarde- ontwikkeling Lage woonlasten Verkopen Hypotheek Werkende leven Oude dag Financiële constructies non- profit aanbieders Erfenis nalaten

Duitsland ‘Hoe het werkt’ Overheid: vermogen opbouwen voor de oude dag ‘Riester rente’: eigenwoningbezit  Individu: lage woonlasten (en appel voor de dorst) Particuliere huursector  Individu: inkomen (en appel voor de dorst)

Verenigd Koninkrijk ‘Hoe het werkt’ Overheid: vermogen in de woning opbouwen voor de oude dag ‘Inclusiveness’  Individu: aanvullend pensioeninkomen  Intramurale zorg – maatschappelijk nut

Nederland ‘Hoe het werkt’ Overheid: woonbeleid los van pensioen- en zorgbeleid Vermogen woning belangrijkste bezit  Financiële zekerheid door stijgende huizenprijzen  Zelfstandigen, zonder aanvullend pensioen en lage inkomens Hypotheekschulden  Lage woonlasten beperkt van betekenis

Ongelijke verdeling inkomenskwartielen Nederland ‘Hoe het werkt’

Strategieën huishoudens ‘Hoe het werkt’ In volgorde belangrijkheid 1. Lage woonlasten 2.Vermogen in de woning te gelde maken i.Verhuizen koopwoning ii.Verhuizen huurwoning iii.Financiële constructie overheid/ nonprofit iv.Opeethypotheek 3.Mantelzorg en erfenis

Factoren - te gelde maken ‘Hoe het werkt’ Overwegingen huishoudens Appel voor de dorst óf bonus Verhuisbereidheid Huursector Vertrouwen in verstrekkers Aversie verlies, schulden en afhankelijkheid

Factoren – te gelde maken ‘Hoe het werkt’ Overwegingen instituties Hogere segment woningmarkt Functioneren woningmarkt Functioneren hypotheekmarkt Huursector/ non-profits Risico’s verstrekkers - kosten

Keuzes korte termijn Discussie Financiële planning oude dag eigenaar bewoners Verantwoorde producten ontwikkelen Wie kunnen aanbieden?

Keuzes lange termijn Discussie ‘Inclusiveness’ - rol woningcorporaties? – Koop – Tussenvorm koop/ huur – Aandelen voor huurders Duurzaamheid Rekening houden met strategieën huishoudens?

Individueel of maatschappelijk nut? Discussie Wiens ‘Dorst’ gaan we lessen? – een gevoelige discussie! Individu: Eigenaar-bewoners en huurders dezelfde rechten (zelfredzaamheid) Maatschappij: Eigenaar-bewoners betalen meer of krijgen minder (lessen Verenigd Koninkrijk)

Dank u wel! Vragen, opmerkingen & discussie