Klinische les *** Ondervoeding en SNAQ op de (afdeling) Afdeling diëtetiek (naam diëtist)

Onderwerpen Ondervoeding SNAQ Implementatie van SNAQ op de afdeling Wat is het? Wat zijn de gevolgen? Hoe kun je het signaleren? SNAQ Implementatie van SNAQ op de afdeling Casussen Vragen

Onbedoeld gewichtsverlies en/of een te laag gewicht Wat is ondervoeding? Onbedoeld gewichtsverlies en/of een te laag gewicht BIJ ZIEKTE

Definitie ondervoeding bij ziekte Slechte voedingstoestand Te laag lichaamsgewicht (BMI < 18,5 (gewicht / lengte2)) Onbedoeld gewichtsverlies >10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden 5-10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste maand Matige voedingstoestand 5-10 % onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden

Gevolgen ondervoeding Verminderde wondgenezing/ toename kans decubitus Meer kans op infecties (verminderde darmwerking en verlaagde weerstand) Afname gewicht en spiermassa Ondervoeding Langere opnameduur Hogere mortaliteit Meer kans op complicaties Hogere mortaliteit Sullivan ‘99 ref 10: (ook tabel van als kaart ooit uitgedeeld; nu ook bij uitreksel) n = 497 chirurgische patiënten (meerderheid chirurgisch, paar medisch, die als slecht gevoed waren, alsnog een chirurgische ingreep nodig hadden) > 65 jaar; opname >4 dagen 2 groepen: Groep I: voldoende eiwit- en energie-inname (> 50% van behoefte); n=395 (19%) Groep II: te lage eiwit- en energie-inname (< 50% van behoefte); n=102 (21%) Mortaliteit in zkh: 1,5 % (6 pat) in groep I vs 11,8% (12 pat) in groep II Mortaliteit 3 maanden na ontslag: 5,8% (23 pat) in groep I vs 15,7% (16 pat) in groep II Bokhorst van -de van der Schueren ‘99 ref 20: n = 64 grote ok ivm vergevorderde hoofd-halskanker VU te A’dam Mannen: significante correlatie tussen preoperatief gewichtsverlies > 5% en de 3-jaarsoverleving. Alle ondervoede (preoperatief gewichtsverlies > 5% )mannen met ernstige postoperatieve complicaties zijn binnen 1,5 jaar na ok overleden Afname kwaliteit van leven Hogere behandelingskosten

Ongewenst gewichtsverlies geeft neerwaartse spiraal Ziekte  Complicaties  Inname  Behoefte  Gewicht (vet vrije massa)  Ziekte brengt veelal een verminderde inname van en een verhoogde behoefte aan voeding met zich mee. Daarnaast treden er als gevolg van ziekte vaak abnormale verliezen op. - Dit zorgt voor een verminderde voedingstoestand. - Een verminderde voedingstoestand kan tot complicaties leiden. Ook het minder snel genezen van een ziekte of operatie is een complicatie. - Deze kunnen uitmonden in ziekte enz. - Zo raak je in een steeds slechtere conditie. Slechte voedingstoestand - darmen worden niet goed gevoed - atrofie van de darmwand en translokatie van bacteriën waardoor voeding minder goed wordt opgenomen - achteruitgang van de voedingstoestand van de darmen en het lichaam - verslechtering darmwerking - enz. enz. Bij ondervoeding significant ook lagere beoordeling voor kwaliteit van leven: Studie in Zweden 1995 (J. Larsson et al.) bij 199 pat. bleken volgende aspecten gerelateerd te zijn aan voedingstoestand: somatische gezondheid (o.a. lichamelijke gezondheid, invloed van ziekte op het leven) psychologische aspecten (o.a. algemeen welzijn, vermogen om te concentreren, denken, herinneren) activiteiten (o.a. zelfzorg, mogelijkheid om actief leven te leiden) gemoedstoestand / stemming uithoudingsvermogen Met deze neerwaartse spiraal kan aan de cliënt/ patiënt het belang van een goede voedingstoestand worden duidelijk gemaakt. Het kan helpen de cliënt/ patiënt te stimuleren een voedingstherapie vol te houden.

Prevalentie ondervoeding (screening 2001 en 2004, 2005, 2006) Ziekenhuizen 25-40% Polikliniek 10-15% Verpleeghuis / verzorgingshuis 20-30% Thuiszorg 10-15% Revalidatie 25% Psychiatrie 15-20%

Resultaten screening in Nederlandse ziekenhuizen (prevalentiemeting 2001, 2004, 2005 en 2006) Hoge prevalentie van ondervoeding (25-40%) Slechte herkenning van ondervoeding door de medische en verpleegkundige staf (50%) Screenen op voedingstoestand bij opname in het ziekenhuis is noodzakelijk!!!!!

Eisen aan screeningsinstrument Praktisch toepasbaar Makkelijk en snel af te nemen (niet rekenen) Begrijpelijk Acceptabel voor patiënten en verpleegkundige staf Valide, reproduceerbaar Koppeling met een behandelplan Breed te gebruiken; op verschillende klinische afdelingen

Wie zijn betrokken bij de uitvoering? Verpleegkundige Voedingsassistent Arts Diëtist Keuken

SNAQ screening & behandelplan Screening bij opname 2 of meer punten 3 of meer punten Consult diëtetiek Aantekening in status 2 – 3 tussendoortjes energie en eiwitverrijkte hoofdmaaltijden Optimaliseren voedingsbehandeling

SNAQ kar

Assortiment tussendoortjes Bijvoorbeeld: Volle vruchtenyoghurt Volle vruchtenkwark Volle chocolademelk Drinkvoeding Balisto M&M pinda Evergreen Sultana Pinda’s Borrelnoten Roomijs Tijdstippen: 8:00uur ontbijt 10:00uur tussendoortje 12:00uur warme maaltijd 15:00uur tussendoortje 18:00uur 2e broodmaaltijd 20:00uur tussendoortje Behandelplan dat hoort bij de SNAQ

Resultaten SNAQ-studie Herkenning van ondervoede patiënten verbetert van 50% naar 80% Snellere start van de voedingsbehandeling door diëtist (van gemiddeld dag 6 naar gemiddeld dag 2) Verkorting van de opnameduur bij ernstig ondervoede patiënten Kosteneffectiviteitsanalyse: kosten: 76 euro per bespaarde opnamedag Kosten 1 opnamedag: 476 EUR voor een academisch ziekenhuis en 337 EUR voor een algemeen ziekenhuis (Oostenbrink 2005)

Casus 1 Mw A Huidig gewicht: 70 kg Lengte:1.70 m Gewichtsverlies ongewenst en over periode van 1 maand 5 kg Verminderde eetlust Score 3 punten Acties Schakel de diëtist in (verpleegkundige en arts) Verstrek 2 – 3 keer per dag een tussendoortje (voedingsassistent / verpleegkundige) Verrijk de hoofdmaaltijden (keuken)

Casus 2 Dhr B Huidig gewicht: 60 kg Lengte: 1.75m Gewichtsverlies ongewenst en over periode van 1 maand 4 kg Score 2 punten Acties Verstrek 2 – 3 keer per dag een tussendoortje (voedingsassistent / verpleegkundige) Verrijk de hoofdmaaltijden (keuken)

Casus 2 gedurende opname Eten gaat moeizaam Dhr B heeft weinig eetlust Uit gewichtsevaluatie blijkt dhr B in één week 3 kg te zijn afgevallen Actie: arts schakelt diëtist in

Vragen??? www.snellerbeter.nl/ondervoeding Andere links (bijvoorbeeld intranet diëtetiek o.i.d.)