HET LANGE WAPPER VIADUCT: ONVERANTWOORD VANUIT HET OOGPUNT VAN DE VOLKSGEZONDHEID? Vlaams Parlement 15 september 2009 Dr. Marc Goethals Cardiovasculair Centrum Aalst

VERKEER LAWAAI LUCHT- VERVUILING AFSTAND TOT VERKEERSAS AFNAME GROENE RUIMTE GEUR HINDER LICHT VERVUILING

LAWAAI = Hinderlijk geluid ‘s Nachts: slaapverstoring Overdag: –hinder (‘annoyance’) en –verstoring van de communicatie beinvloedt Kennis overdracht (onderwijs) Veiligheid

Lawaai zowel overdag als ‘s nachts is een ernstig probleem voor de (volks)gezondheid

In de EU (27) … Wordt 44% van de bevolking ( ) blootgesteld aan een schadelijk (WHO) niveau van verkeerslawaai (L den > 55 dB) Ontwikkelen mensen per jaar een cardiovasculaire aandoening ~ verkeerslawaai Worden mensen per jaar slachtoffer van een fatale hartaanval ~ verkeerslawaai Vlaanderen? Antwerpen? Den Boer LC en Schroten A: Traffic Noise Reduction in Europe: CE Delft 2007

Antwerpen: hot spot voor lawaai

LAWAAI DAG NACHT SLAAP STOORNISSEN HINDER of ANNOYANCE ZIEKTE DOOD LARES WHO

NACHTLAWAAI: SLAAPVERSTORING WHO LARES (2004)

WHO LARES, 2004 HINDER TGV VERKEERSLAWAAI en ZIEKTE

Waarom is lawaai zo schadelijk? Verstoring van de slaap heeft extreme gevolgen voor de gezondheid Verstoring van de communicatie overdag en hinder (annoyance) overdag Concept van menselijk gehoor als 24 uur alarm

Functies van de SLAAP Herstelfunctie : tijdens de slaap is er een intense anabole activiteit (oa groeihormoon piek tijdens eerste helft van de nacht tijdens diepe slaap) ) Slaap heeft exclusiviteit van bepaalde hersenfuncties (oa geheugen en plasticiteit) Rol in het afweersysteem (gevolg: vatbaarheid infectie/kanker) Relatie slaap met suikermetabolisme ~ obesitas, diabetes, hypertensie, metabool syndroom

Slaapverstoring door lawaai heeft ernstige gevolgen Totale slaapdeprivatie = dodelijk (voor een rat na 18 dagen, bij uithongeren na 17d) Gedeeltelijke slaapdeprivatie: insuline resistentie/zwaarlijvigheid Chronisch slaaptekort = versneld verouderen EEN KIND VAN DRIE HEEFT 10.5 UUR SLAAP NODIG, MIDDAGDUTJES NIET MEEGEREKEND!

Waarom zijn wij zo kwetsbaar voor lawaai? Waarnemen van geluid vergt geen gerichte aandacht (<> zien) Het gehoor is een ALARM SYSTEEM dat 24/24 uur actief is en in 3 stappen werkt: 1.Waarnemen van geluid (ook tijdens de slaap) is essentieel voor de overleving 2.Analyse van het geluid 3.Aangepaste reactie (bewust of onbewust) Scheuch K et al. Reviews on Environmental Health 2003;18:185

LAWAAI BEWUSTE REACTIE (WAKKER WORDEN ERGERNIS…) GEWENNING ONBEWUSTE REACTIE (AUTONOOM) NOOIT GEWENNING ZIEKTE STERFTE PROTECTIE (OORDOPPEN, VERHUIZEN, ISOLATIE…) ALTIJD FACULTATIEF

Nachtlawaai en Hoge Bloeddruk: x2! SGS: Maschke et al, 2003

Nachtlawaai en Hoge Bloeddruk(open raam): x6! SGS : Maschke et el, 2003

DE OBJECTIEVE GELUIDSBELASTING IS BELANGRIJKER DAN DE SUBJECTIEF ERVAREN HINDER KLACHTEN ZIJN GEEN BETROUWBARE BELEIDSPARAMETER: DE GELUIDSBELASTING MOET GEMETEN WORDEN!

LAWAAI DAG NACHT SLAAP STOORNISSEN HINDER of ANNOYANCE DECIBELS MORBIDITEIT/MORTALITEIT Hypertensie Hartinfarct Obesitas Diabetes Dementie ADHD Respiratoire Aandoeningen CVA (hersenthrombose) Psychiatrische aandoeningen Ongevallen, KANKER......

MER Oosterweel: weinig aandacht voor lawaai MER: enkel geluidsbelasting ‘s nachts geëvalueerd: Lnight (23 – 7 h) MER: Lnight > 60 dBA dwz een grove onderschatting van de ernst van de lawaaihinder WHO: ‘at night sound pressure level at the outside facade of living spaces should not exceed 45 dBA’ (= geluidsdruk 32 x minder dan hinder niveau van MER Oosterweel) MER: geen evaluatie van lawaaihinder tijdens de dag (WHO: Lden > 55 dBA)

Een tunnel scoort manifest beter voor lawaai!

LUCHTVERVUILING

Dockery D et al. N Engl J Med 1993;329: Estimated Adjusted Mortality-Rate Ratios and Pollution Levels in the Six Cities The Six Cities Study: Sterfte risico en jaarlijks gemiddelde graad van luchtvervuiling NEJM Pope et al Six Cities Study NEJM IN MEEST VERVUILDE STAD 30% HOGERE MORTALITEIT!

LUCHTVERVUILING STIKSTOF OXYDEN (NO X = NO, NO 2,…) ZWAVEL OXYDE KOOLSTOF MONOXYDE OZON COMPLEXE KOOLWATERSTOFFEN (BENZEEN, etc) ZWARE METALEN: cadmium, lood, zink,… ZWEVEND STOF (TSP: ‘total suspended particles’ oa ‘FIJN STOF’ etc……

ZWEVEND STOF (TSP- PM = ‘Particulate Matter’) Verbranding (oa diesel) Natuurlijke bronnen en Weinig toxisch Zeer toxisch Inhaleerbaar

BRONNEN VAN PM2.5 CAFE: Clean Air For Europe 2005

ZWEVEND STOF (TSP) PM10 (EPA1987) Inhaleerbare stof deeltjes PM Grovere Stofdeeltjes (weinig toxisch) PM2.5 FIJN STOF (EPA 1997) TOXISCH! PM0.1 of UFP SUPERTOXISCH + INZICHTEN in ‘STOF’ VERVUILING EVOLUEREN… Toenemende penetratie én schadelijkheid

Luchtvervuiling: belang van afmeting en samenstelling van stofdeeltjes Pope CA EHP 2000 PM2.5 TSP

AFNAME VAN LEVENSVERWACHTING TGV ANTROPOGENE PM2.5 (achtergrond) (Loss in average statistical life expectancy due to identified anthropogenic PM2.5 Average of calculations for 1997, 1999, 2000 & 2003 meteorologies ) Houdt geen rekening met sterfte bij jonge kinderen en volwassenen tot 30 jr!) BELGIE: vroegtijdige doden/jaar

nrstacodegemeente (**) 1142R801BorgerhoutNA HB23Hoboken M802Antwerpen (Luchtbal) AB01Antwerpen (Boudewijnsluis) AL01Antwerpen-Linkeroever NA AB02Berendrecht Antwerpen: in alle stations wordt EU fijn stof norm overschreden

Blootstellingsbereik: µg/m³ PM2.5 Voor iedere 10 µg/m³ toename PM2.5: –Neemt risico op CV aandoening toe met 24% (HR 1.24, CI –Neemt risico op overlijden aan een CV aandoening toe met 76% (HR 1.76,CI ) –Neemt risico op CVA toe met 35% (HR 1.35, CI ) Intra city variaties (locale contributie) zijn belangrijker dan inter city variaties (achtergrond)

Miller K et al. N Engl J Med 2007;356: Level of Exposure to Fine Particulate Matter and the Risk of Death from Cardiovascular Causes in Women Miller et al NEJM Lange termijn blootstelling aan PM2.5 (fijn stof) en sterfte risico aan een aandoening van hart en bloedvaten EU: 25 µg/m³ vanaf 2015 Californie: Annual/24 hr 12 µg/m³ USA: federaal annual mean 15 µg/m³ sinds 1998 Veilige achtergrond WHO Concentratie 3-5 µg/m³ WHO: 10 µg/m³ annual mean

Gezondheidsrisico’s PM2.5 Hoge achtergrond PM2.5 concentratie: –Toename totale mortaliteit –Toename morbiditeit/mortaliteit tgv longziekten (COPD, asthma, longkanker) –Toename morbiditeit/mortaliteit tgv hart en vaatziekten (hartinfarct, hersenthrombose) Bij pieken in de PM2.5 vervuiling: –Toename hospitalisatie en mortaliteit tgv Hartinfarct Hartfalen COPD Plotse dood Wiegedood, ….

Het ‘fijn stof dilemma’ Antropogeen fijn stof (PM2.5) is voor 35% afkomstig van (diesel)verkeer En toch scoort het tunnel alternatief niet beter dan het viaduct (interpretatie BAM van het ARUP SUM rapport)? Heeft de verweving van het vrachtverkeer met de woonomgeving dan geen invloed op de luchtkwaliteit?

LUCHTVERVUILING DRUK/RUSTIG en BINNEN/BUITEN Fischer et al Atmos Environ 2000;34: Conclusie: PM10 (en PM2.5) is een slechte indicator voor luchtverontreiniging door nabijgelegen verkeersinfrastructuur

Zwarte Rook en NO2 in binnenlucht van scholen Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

Zwarte Rook en NO2 in de binnenlucht van scholen ‘…Op basis van deze gegevens kan dus geconcludeerd worden dat tot op minimaal 400 m een invloed van de snelwegen meetbaar is in de binnenlucht van de scholen….’ Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

Luchtverontreiniging door snelwegen ‘… De conclusie die op basis van deze resultaten getrokken kan worden is dat PM10/PM2.5 een slechte indicator is voor het verkeersgerelateerde luchtverontreinigingsmengsel…’ ‘…Toetsing aan de PM10/PM2.5 norm, waarbij uitsluitend naar de massa (concentratie) wordt gekeken en niet naar de samenstelling zou in dat geval vanuit gezondheidskundig oogpunt een inadequate beoordeling van de locale situatie kunnen opleveren en dient daarom dan ook te worden afgeraden..’ ‘… Inachtneming van de kennis dat er rondom snelwegen tot op 1000 m nog een bijdrage van verkeersemissies kan worden waargenomen is vanuit gezondheidsoogpunt een betere raadgever..’ Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

Nederlandse Gezondheidsraad ‘PM10 is geen goede maat voor gezondheidseffecten van lokale verkeersgerelateerde luchtverontreiniging’ ‘De concentratie van PM10 correleert slecht met de omvang van de waargenomen gezondheidseffecten bij mensen die dicht bij drukke verkeerswegen wonen’ ‘Dit pleit ervoor om de gezondheidsrisico’s van verkeersbelaste situaties niet aan de hand van PM10 normen te beoordelen’ ‘Nadelige effecten op de gezondheid zijn waargenomen bij mensen die binnen een afstand van enkele honderden tot 1000 m van een verkeersader verblijven’ NGR Knottnerus JA 2008

UFP gradienten in Rotterdam TNO 034 UT 2009: Emissies van UFP door verkeer

De nabijheid van een snelweg maakt ziek! < 100 m RR op cardiopulmonaire mortaliteit 1.95 (Hoek et al. Lancet 2002) Mortaliteit is evenredig met aantal voertuigen per 24 h (Beelen et al. EHP2008) < 200 m RR op totale mortaliteit 1.18 ( ) (Finkelstein et al. Am J Epidemiol 2004) of een verkorting van de levensverwachting met 2.5 jaar < 100 m snelweg RR op hoge calcium score (coronaire atheromatose) 1.67 (Hoffman et al. Circulation 2008) Asthmatici in Oxfordstreet versus Hyde Park (McCreanor et al NEJM 2007) Footprint op longontwikkeling reikt tot 1500 m langs beide zijden (Gauderman et al. 2007)

Hoe ver reikt de ecologische voetafdruk van een snelweg? Gaudermann et al The Lancet 2007; 369:

Merksem Deurne Noord Deurne Zuid Berchem Antwerpen MER BAM: “Binnen de kwetsbare contour van 500 m wonen mensen” 500 meter zone

Merksem Deurne Noord Deurne Zuid Berchem Antwerpen 1500 meter zone Lancet: minder longcapaciteit vergeleken > 1500 m.

Waarom scoort de tunnel wél beter dan het viaduct voor luchtvervuiling Omdat de afstand tot de bewoning groter is/kan zijn dan bij een viaduct PM10/PM2.5 is een slechte parameter voor de verkeersemissies van nabijgelegen vrachtverkeer Afzuig/filter installaties zijn een reële mogelijkheid De (ARUP/SUM) tunnel is slechts de eerste stap naar een volledige neutralisatie van het doorgaande verkeer

GROENE RUIMTE

STERFTERISICO EN GROEN MITCHEL R – POPHAM F LANCET 2008

Logistieke Sector Politieke Overheid (publieke opinie) Transport Economen ARTSEN GEZONDHEIDS ECONOMEN LOGISTIEKE INFRASTRUCTUUR ECONOMISCHE BATEN ECOLOGISCHE + GEZONDHEIDSECONOMISCHE KOSTEN PREVENTIEVE GENEESKUNDE LEEFKWALITEIT

EEN MER GEEFT EEN VALS GEVOEL VAN VEILIGHEID (1) Sanering van de uitgangssituatie is NIET het objectief van een MER Gebruikte parameters zijn te weinig specifiek voor de vervuiling door het nabijgelegen (vracht)verkeer: MER Oosterweel gebaseerd op PM10/PM2.5 ipv UFP/zwarte rook, benzeen, etc De toets aan de ‘normen van de EU’, geeft onvoldoende waarborgen voor de volksgezondheid Meetgegevens voor de uitgangssituatie zijn vaak niet voorhanden (dB, PM10, PM2.5, UFP) Meetgegevens worden meestal ontleend aan andere ‘vergelijkbare locaties’

EEN MILIEUEFFECTENRAPPORT (MER) GEEFT EEN VALS GEVOEL VAN VEILIGHEID (2) Er wordt gebruik (of misbruik?) gemaakt van computer simulaties Eventuele ‘verbetering’ op rekening van strengere emissie normen (EU) voor de voertuigen Geen onderscheid tussen het globale impact op de agglomeratie en het impact op bepaalde woonwijken Het impact van een snelweg reduceren tot de effecten van een parameter (PM10) waarvoor (veel te lakse) EU regelgeving voorhanden is kan niet door de beugel: de keuze voor méér bovengronds vrachtverkeer doorheen een dichtbevolkte regio is van uit oogpunt van milieu/volksgezondheid ook zonder metingen van lucht of lawaaipollutie onverantwoord Het is dus niet omdat het MER gunstig is dat het onderzochte project het beste antwoord is op de gigantische vervuiling waaraan Antwerpen (en Vlaanderen) vandaag wordt blootgesteld

“GOED MILIEURAPPORT VAN ROTSLECHT PROJECT KAN” Pascal Van Ghelue, Hoofd van de Dienst-MER van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Administratie De Tijd 8 juli 2008, p 10 ‘..Je kan een heel goed MER hebben van een rotslecht project. Daar spreken we ons niet over uit. Dat moet de vergunnende overheid doen….