ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Les 21 Zintuig 1 Sensorisch systeem, fantoom-pijn,oor, lawaaidoofheid, adaptatie van zintuigen, organisatie waarnemen ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Medische interpretatie Input (prikkel) codering zenuwgeleiding decodering zenuwtransmissie interpretatie ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 2

Codering Psychologische interpretatie Input (prikkel) Koppeling aan begrip Koppeling aan ervaring interpretatie ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 3

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 sensations Perceptie Gewaarwording Input van het zintuig Fysieke gewaarwording Waarneming Interpretatie door de hersenen Combineren met ervaring/begrip Representatie of voorstelling ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 4

Beïnvloeding van smaak Bij verkoudheid is het neusslijmvlies bedekt met een laagje vocht => verlaagde reuk Smaak wordt beïnvloed door de reuk vies ruikt => niet lekker Visuele waarneming (zien) beïnvloedt smaak; ziet er niet lekker uit!! ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 5

Indeling zintuigcellen Aard van de prikkel chemo-receptoren thermo-receptoren mechano-receptoren elektromagnetische-receptoren Soort informatie of de oorsprong van de informatie proprio-receptoren externo-receptoren interno-receptoren tele-receptoren ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 6

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Sensorische systeem Informatie van buiten af, de zintuigen vangen informatie op en vertalen sensor of zintuig is vertaler van informatie 1 Mechanische sensoren (druk, trekkrachten en vibraties) 2 Thermische sensoren (warmte) 3 Chemische sensoren (concentratie van bepaalde stoffen) ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Sensorische systeem vervolg 4 Elektromagnetische (licht) 5 nocisensoren of pijnsensoren Pijn is echter geen prikkel maar een gewaarwording. Elke prikkel kan immers pijn veroorzaken. Denk aan: knal, lichtflits, of een ruk aan je arm. ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Indeling naar werkterrein exteroceptief via exterosensoren Nemen de buitenwereld waar; oog, oor, reuk, smaak en de huidsensoren proprioceptief via propriosensoren Houding en beweging. In de spieren, pezen en gewrichtskapsels enteroceptief via enterosensoren inwendige, zoals bloedvaten en spijsvertering ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Fantoom-pijn Door de tast (zintuiglijke waarneming) leren we waar een bepaald onderdeel van ons lichaam zich bevindt. Door prikkeling of ontregeling van de ‘Poort’ krijgt de ‘oude’ zenuw een impuls en dat leidt tot fantoom-pijn. ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 7

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Lawaaidoofheid De perceptie is verlaagd De basaalmembraan van het orgaan van Corti is beschadigd. Prikkel van het binnenoor wordt niet doorgegeven aan de hersenen. ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 8

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Lawaaidoofheid ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 9

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Bekende geluiden De ‘bekendheid’ of de herkenning bepaalt of we een impuls ‘BEWUST’ waarnemen. Met name ‘veranderingen’ of onherkenbare impulsen worden we ons bewust Pijn werkt slechts ten dele zo, vanwege de signaal functie (is niet echt anders). ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 10

Adaptatie van de zintuigen Sensorische systeem selecteert informatie op nieuwswaarde. adaptatie = aanpassing Perifere adaptatie bij de sensor Centrale adaptatie bij de impulsoverdracht De informatie is wel beschikbaar maar wordt door de hersenen als onbelangrijk aangemerkt en weggewerkt (tikken van een klok) ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Herkenning van voorwerpen bottom-up processen terugbrengen naar basis figuren herkennen van een letter top-down processen gehelen herkenning ook bij ontbrekende onderdelen uithangbord ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 18

Organiseren waarneming figuur Voor- achtergrond Meestal duidelijk Maar soms… ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 12

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Organiseren waarneming figuur Voor- achtergrond Meestal duidelijk Maar soms… Het is een gezicht…….. Of het woord ‘Liar’ ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 12

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Organiseren waarneming figuur Voor- achtergrond Meestal duidelijk Maar soms… Wat zie je? Een stelletje …….. Of een doodshoofd? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Organiseren waarneming Groeperen Aanvullen Boom is die er? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 13

Organiseren waarneming Perceptuele constancy Gelijk houden Grootte Vorm Kleur Ondanks de verschillen van onze retina input ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 14

Organiseren waarneming Kleur en grootte Welke middelste cirkels is groter? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 15

Organiseren waarneming Vorm en grootte Welke middelste cirkels is groter? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 15

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Organiseren waarneming Grootte ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 16

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Organiseren waarneming Diepte ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 16

Organiseren waarneming Zwart en wit Hoeveel zwarte puntjes tel je? 0 of ????? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Organiseren waarneming Diepte recht Evenwijdig lijnen of gebogen? Is de rode dan alleen recht? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 17

ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Wat zie je hier? ANZN 1e leerjaar - Les 21 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 19