Overlast als ‘black box’ Bedenkingen bij het begrip en de aanpak van overlast Stefaan Pleysier Leuvens Instituut voor Criminologie, KU Leuven Denkdag JORES, Ronse, 21 november 2013

Inhoud Wat is ‘overlast’? Overlast is ‘van alle tijden’ Overlast vandaag GAS en de aanpak van overlast Conclusies

Wat als ‘overlast’? Een wetenschappelijke definitie? o geen objectieve realiteit maar gepercipieerde werkelijkheid o sociaal construct o individuele en maatschappelijke tolerantiedrempel o precaire evenwicht tussen vrijheid en veiligheid

Wat als ‘overlast’? Wetgever? o ruime, vage omschrijving o omzendbrief “voornamelijk individuele, materiële gedragingen die het harmonieuze verloop van de menselijke activiteiten kunnen verstoren en de levenskwaliteit van de inwoners van een gemeente, een wijk, een straat, kunnen beperken op een manier die de normale druk van het sociale leven overschrijdt” (OOP 30)

Wat als ‘overlast’? Wetgever? o ruime, vage omschrijving o voordeel specificiteit van lokale problemen interpretatievrijheid bij vaststeller o nadeel onduidelijkheid en willekeur “if each of us has a different assessment of behavioural acceptability, and this may change in different contexts, then who decides?” (Millie, 2011)

Wat als ‘overlast’?

Overlast is ‘van alle tijden’ “What is happening to our young people? They disrespect their elders, they disobey their parents. They ignore the law. They riot in the streets inflamed with wild notions. Their morals are decaying. What is to become of them?“ (Plato, 4de eeuw VC) “’De studenten die de verlichting gingen bekijken, kregen het aan de stok met de knecht van de burgemeester. Woorden liepen uit in een gevecht in regel. Studenten hebben toen het huis van de burgemeester bestormd, waarna de burgers in opstand zijn gekomen tegen de studenten’. Uiteindelijk moest zelfs het leger tussenbeide komen, en daarbij zijn ‘verscheidene doden’ gevallen” (Leuven, 1757) “’Algemene klacht over de baldadigheid der jeugd’, ingesteld door de Nederlandse Tweede Kamer, waarna een staatscommissie zich in haar verslag uitspreekt over een ‘angstwekkende stijging van de criminaliteit en tuchteloosheid’ van de jeugd van dertien tot achttien jaar’” (Nederland, 1914)

Overlast is ‘van alle tijden’

Historische nuance o overlast en ‘onrust is van alle tijden’ (van Weringh, 1978) o chronocentrisme En toch… o overlast is een bijzonder ‘actueel’ thema

Overlast vandaag Breedmaatschappelijk kader o risicomaatschappij o voorzorgsprincipe reductie van risico en onzekerheid nieuwe vormen van controle en surveillance vroegtijdige detectie van potentieel risicovol gedrag aanpak van ‘onprettig’, ‘onbehoorlijk’, ‘ergerniswekkend gedrag o verschuiving van tolerantiedrempel

Overlast vandaag

Artikel 2.18 Hinderlijk gedrag in of bij gebouwen Het verbod van artikel 2.18 kan worden ingezet tegen degenen die zich zonder redelijk doel of anderszins hinderlijk ophouden bij of in voor gemeenschappelijk gebruik bestemde ruimten van gebouwen, en andere voor het publiek toegankelijke voorzieningen, zoals haltehuisjes, portieken en parkeergarages. Nog daargelaten of dit gepaard gaat met concreet overlastgevend gedrag in de vorm van bijvoorbeeld schreeuwen, uitschelden, bedreigen of de doorgang versperren, roept het doelloos rondhangen van personen of groepen in voor het publiek bestemde ruimten dikwijls sterke gevoelens van onbehagen en onveiligheid op, waardoor een normaal gebruik van deze ruimten wordt belemmerd. Een verbod op dit gedrag is daarom op zijn plaats. De toevoeging “zonder redelijk doel” beoogt uit te sluiten dat bijvoorbeeld een glazenwasser onder de verbodsbepaling zou vallen.

GAS en de aanpak van overlast Kritieken op GAS o GAS als ‘black box’ GAS voor kitesurfers? GAS in de strijd tegen radicalisering? o GAS als ‘stok achter de deur’ overlast als ‘voorspelling van MOF’ overlast als ‘indicatie voor POS’ o materiële en morele openbare orde o rechtzekerheid en -gelijkheid o …

Conclusie Overlast… o definitie blijft lastig oog voor bredere context ‘pleger’, ‘klager’ en ‘interactie’ o exhaustieve lijst (?) materiële openbare orde federaal kader toetsing lokale politiereglementen o …