[Het boek in de digitale wereld: het auteursrecht en het recht op informatie in de weegschaal] De wettelijke uitzonderingsregeling voor bibliotheken en hun digitaliseringsinitiatieven - Juridische aspecten [Leuven 28/05/2008] [Robin Kerremans] [ICRI K.U.Leuven - IBBT]

2 Wat vooraf ging…  Het auteursrecht steunt in regel op EXCLUSIVITEIT voor en TOESTEMMING van de auteur  In een aantal uitzonderingsgevallen van algemeen belang,wijkt de wetgever af van deze regel en geeft hij zelf de toestemming in de vorm van een WETTELIJKE LICENTIE of EXCEPTIE

3 Wat volgt…  Twee excepties zijn specifiek bestemd voor de werking van bibliotheken, musea en archieven, de zgn. ARCHIEFEXCEPTIES  Art. 22, §1, 8° Auteurswet (AW): reproductie  Art. 22, §1, 9° Auteurswet: mededeling aan het publiek

4 De ‘Archiefexcepties’ Een schuchtere geboorte  Waardevol erfgoed op analoge dragers is onderhevig aan slijtage en dreigt verloren te gaan  Bewaringsinstellingen hadden nood aan een exceptie om bedreigd materiaal te reproduceren  Bewaring van erfgoed heeft niet veel zin, indien het publiek hiervan niet kan profiteren

5 De ‘Archiefexcepties’ Een schuchtere geboorte  1995: Eerste ‘archiefexceptie’ voor het Belgisch Filmarchief, enkel ter reproductie, geen mogelijkheid tot mededeling aan het publiek  Nieuwe technologieën van de informatiemaatschappij bieden nieuwe mogelijkheden voor reproductie (digitale kopie) en mededeling aan het publiek (on-line)  Europese Richtlijn 2001/29 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij

6 De ‘Archiefexcepties’ Een schuchtere geboorte  ‘Archiefexcepties’ in lijst van optionele excepties van de Richtlijn  2005: Laattijdige omzetting van de Richtlijn in Belgisch recht via een Wijzigingswet op de Auteurswet, inclusief de ‘archiefexcepties’: artt. 22, §1, 8° en 9°

7 Art. 22, §1, 8°AW Veilig vermenigvuldigen “Wanneer het werk op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt, kan de auteur zich niet verzetten tegen de reproductie die is beperkt tot een aantal kopieën, bepaald in functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van het culturele en wetenschappelijke patrimonium gestelde doel, door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, musea of door archieven die niet het behalen van ene direct of indirect economisch of commercieel voordeel nastreven, voor zover hierdoor geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van het werk en geen onredelijke schade wordt berokkend aan de wettige belangen van de auteur.”

8 Art. 22, §1, 8°AW Veilig vermenigvuldigen  “…het werk…”  Geen voorwaarden m.b.t. de aard van het werk  Geschreven werken, geluidsopnamen, audiovisueel materiaal  Op analoge dragers of ‘digital born material’

9 Art. 22, §1, 8°AW Veilig vermenigvuldigen  “…op geoorloofde wijze openbaar gemaakt…”  Algemene voorwaarde gesteld aan alle excepties onder art. 22 AW  Auteur moet zijn divulgatierecht hebben uitgeoefend (meerderheidsopvatting)

10 Art. 22, §1, 8°AW Veilig vermenigvuldigen  “…reproductie die is beperkt tot een aantal kopieën, bepaald in functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van het culturele en wetenschappelijk patrimonium gestelde doel…”  Grondslag van de exceptie: bewaring van cultureel en wetenschappelijk erfgoed  Geen exact aantal bepaald: voorzichtigheid is geboden (restrictieve interpretatie van excepties)  Geen voorwaarden m.b.t. de aard van de reproductie: digitale kopie is geen probleem!

11 Art. 22, §1, 8°AW Veilig vermenigvuldigen  “….door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, musea, of door archieven die niet het behalen van een direct of indirect economisch of commercieel voordeel nastreven…”  Instellingen die op de exceptie beroep kunnen doen  Geen wettelijke definitie van bibliotheek, museum en archief; functionele benadering > convergentie van functies door digitale technologie  Zowel overheidsinstellingen als privé-initiatieven (vzw’s)  Publieke toegankelijkheid: discrepantie tussen Franse en Nederlandse tekst > zeker voor bibliotheken, niet voor archieven, misschien voor musea  Niet-commercieel doel: voor alle drie de instellingen of enkel voor archieven? Tov de instelling of de handeling (foutieve omzetting van Engelse tekst)?

12 Art. 22, §1, 8°AW Veilig vermenigvuldigen  “…voor zover hier geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van het werk en geen onredelijke schade wordt berokkend aan de wettige belangen van de auteur.”  Stap 2 en 3 van de Europese 3-stappentoets  3-stappentoets integraal van toepassing op alle excepties  Beoordelingsmarge voor rechter in concreto

13 Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk  “Wanneer het werk op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt, kan de auteur zich niet verzetten tegen de mededeling, met inbegrip van de beschikbaarstelling van niet te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen werken die onderdeel uitmaken van de verzamelingen van voor het publiek toegankelijke bibliotheken, wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen, musea of archieven die niet het behalen van een direct of een indirect economisch of commercieel voordeel nastreven, hierin bestaande dat het werk, via speciale terminals in de gebouwen van die instellingen, voor onderzoek of privé-studie medegedeeld wordt aan of beschikbaar gesteld wordt voor individuele leden van het publiek.”

14 Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk  “…het werk…”  Cf. supra  “…op geoorloofde wijze openbaar gemaakt…”  Cf. supra

15 Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk  “…van niet te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen werken…”  Onduidelijke bewoording  Betekenis: mogelijkheid om deze exceptie contractueel uit te sluiten  Afwijking van het dwingend karakter van excepties: contractuele bepalingen die exceptie uitsluiten zijn NIET relatief nietig!

16 Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk  “…werken die onderdeel uitmaken van de verzameling…”  Enge interpretatie: een instelling kan enkel haar eigen collectie meedelen (“kopie in de kelder” – principe)  Probleem: ontsluiten van gemeenschappelijke (internationale) on-line collecties kan niet via deze exceptie (bvb. “i2010: Digital Libraries”  Ruime interpretatie: instellingen kunnen een “pool” aanleggen die dienst doet als gemeenschappelijke verzameling  Probleem: regel van restrictieve interpretatie van excepties!

17  “…bibliotheken, wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen, musea of archieven…”  Hier ook wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen (niet in art. 22, §1, 8°AW)  Wetenschappelijke instellingen niet vermeld in Richtlijn: omzetting niet Richtlijnconform?  Maar wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen kunnen wel (gedeeltelijk) reproduceren en ontsluiten –zelfs via “gesloten transmissienetwerken- op basis van art. 22, §1, 4°bis, ter en quater Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk

18 Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk  “… via speciale terminals in de gebouwen van die instellingen…”  Raadpleging ter plaatse van analoog materiaal traditioneel buiten auteursrecht  Raadpleging ter plaatse (on site) van digitale kopieën via speciale eindcomputers wordt hier mogelijk gemaakt  Geen mededeling on line mogelijk zonder toestemming!

19 Art. 22, §1, 9° AW Mededelen mogelijk  “… voor onderzoek of privé-studie…voor individuele leden van het publiek.”  Beperken van doeleinden van consultatie  Opnieuw poging om de weerslag op de auteur zo klein mogelijk te maken  Moeilijk te controleren

…2005…2008…i2010  Snelle evolutie van de informatiemaatschappij: reeds volledig ander landschap in 2005 bij omzetting van Richtlijn uit 2001  “Aanbeveling van 24 augustus 2006 inzake de digitalisering en on line toegankelijkheid van cultureel erfgoed en digitale bewaring”

…2005…2008…i2010  Krachtlijnen van de Aanbeveling  i2010  baten van nieuwe informatietechnologieën optimaliseren  digitale bibliotheken  On-line toegankelijkheid  gemeenschappelijke meertalige ingang  verschillende finaliteiten (vrije tijd, onderwijs, industrie,…)  …

…2005…2008…i2010  MAAR  “Aangezien intellectuele eigendomsrechten een belangrijk instrument zijn om de creativiteit te stimuleren, moeten de auteursrechten en naburige rechten bij de digitalisering, beschikbaarstelling en bewaring van het culturele materiaal van Europa volledig in acht worden genomen”  Licentieregelingen die de digitalisering en daaropvolgende online-toegankelijkheid vergemakkelijken  Nauwe samenwerking met de rechthebbenden nodig

…2005…2008…i2010  VRAAG: Hoelang zal het duren eer deze databank of “digital library” voldoende kritische massa heeft weten te verzamelen om haar rol als “cultureel geheugen van Europa” waar te maken?

24  DANK U VOOR UW AANDACHT

25  [Robin Kerremans: ]  ICRI K.U.Leuven - IBBT Sint Michielsstraat Leuven