Cameratoezicht binnen het Onderzoeker: Karel Noppe Promotor: Gudrun Vande Walle Lector: Marleen Easton Cameratoezicht binnen het lokaal veiligheidsbeleid: doelstellingen, effecten, succesfactoren en evaluatie Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Deel 1: Wat weten we over het doel, de effecten, succesfactoren en evaluatie van cameratoezicht In VK en in NL: sinds ’90 hoge vlucht genomen. Bv; aantalcamera’s in Londen: 500 000 . In NL ¼ van gemeentes heeft cameratoezicht. Bij ons is dit beperkt – de koorts is minder aanwezig – cfr Lobet-Maris , 2010 Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Doel Preventie van criminaliteit en overlast: Afschrikken van potentiële dader en van recidivisten Een veiliger gevoel geven (Welsh & Farrington, 2004; Armitage, 2002) Burger wordt alerter Repressief: vatten en veroordelen van de daders (Lobet-Maris, 2020, 33) Monitoring: snel interveniëren op de juiste manier en met juiste middelen (Goold, 2004) Oneigenlijke motieven: Competitief voordeel voor de stad: “het veilig imago” Politiek middel De doelstellingen die vooropgesteld worden, zijn vaak niet op één hand te tellen. Bij evaluatie van de doelstellingen keert men terug naar de doelstellingen. Monitoren: het volgen van de bewegende beelden – doel: snelle interventie Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Effecten op objectieve veiligheid op geregistreerde incidenten op de subjectieve veiligheid (Meijer, 2000) op het gedrag van mensen (Zurawski, 2006; Short & Ditton, 1998): van burgers, van criminelen op de politieorganisatie (Goold, 2004) Neveneffecten: Op de politie-organisatie: Efficiëntie van het patrouilleren en werking Veiligheid van politie Politie in beeld – wantrouwen van politie informatiegaring Objectieve veiligheid: afhankelijk van type misdrijf. Werkt voor gelegenheidsdaders. Impact: voor en na meting en controle Effect op geregistreerde criminaliteit: kan stijgen maar ook dalen. Subjectieve onveiligheid: voor –en nameting – gebruik van een plaats meten Effect op gedrag: burgers worden geruster of angstiger / daders worden voorzichtiger maar stoppen niet – cfr. Onderzoek Short en Ditton – 30 daders. Effect op politie: effect op patrouillren – ter vervanging van politie of handen vrij voor andere zaken – moeilijk voor politie vervangen te worden ug Integrale veiligheid mag niet vervangen worden door een uni-dimensioneel camerabeleid Wel training van managers – geen opleiding van politie om ermee om te gaan; Of diffusion of benefit Neveneffecten: Verplaatsingseffect of waterbedeffect Verplaatsingseffecten (tijd, ruimte, dader, functioneel, doelwit) Zuivering / gentrificatie Werkdruk Vraag naar meer camera’s Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Succesfactoren bij de implementatie van camerasystemen Grootte en inrichting van de stad (Meijer, 2000; Short&Ditton, 1999) CCTV als onderdeel van een pakket aan maatregelen Het in real-time bekijken van beelden Communicatie en participatie Een realistische kostenraming Evaluatie van de cameraprojecten De mens achter de lens: nu onderzoek naar de voorwaarden voor deze operatoren. Communicatie: naar daders en naar burgers (is zo al verplicht) Realistische kostenraming: ook evaluiatie incalculeren en de kosten van herstel en onderhoud en van bemanning en de kosten in het ganse veiligheidsbeleid bekijken Geelhoed: 12 evaluaties bestudeerd – geen nulmeting – geen controlegebied Tilley: werkt hert en voor hoelan,g en waarvoor werkt het en in welke context Gill & Spriggs; belangsrijkste is procesevaluatie: welk doel en zijn ze geschikt, hoogte, obstructies Evaluatie; kan ook kwalitatief Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Deel 2: Case-studie van twee Vlaamse steden: Mechelen en Lokeren Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 onderzoeksopzet Case: Lokeren en Mechelen Drie kernvragen: Wat zijn de vooropgestelde doelstellingen van het cameratoezicht in de steden Mechelen en Lokeren ? Welke zijn de effecten van cameratoezicht ? Wordt het cameratoezicht geëvalueerd ? Methodologie: Kwalitatief onderzoek - interviews met sleutelfiguren: burgemeester – politiecommissaris – Integrale Veiligheid – PdK Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Stand van zaken Mechelen Ingevoerd in 2001 Cameranetwerk - 60-tal camera’s Videowall: meldkamer politie Trendsetter: hoogtechnologisch, gedeeltelijk draadloos Geen permanente bemanning unanieme goedkeuring in gemeenteraad Lokeren Ingevoerd in 1998 cameranetwerk - 24 camera’s + 5 extra camera’s (voorjaar 2011) Videowall: meldkamer politie Geen permanente bemanning Groot politiek draagvlak Mechelen Vast - vast-mobiel, mobiele driepoot (vooral voor voetbalmatchen), cameravoertuigen Recent zijn er 27 bijgekomen om de invalswegen naar Mechelen te controleren. Politie merkt op dat dit slechts goed kan werken als alle steden dergelijke preventieve maatregelen nemen. Dienst Integrale Veiligheid was geen vragende partij en werd niet betrokken bij de onderhandelingen Parket kreeg geen inspraak - enkel op de hoogte via zonale veiligheidsraad Wel overleg met bv horeca, politie, burger. Burgemeester kijkt uit naar nog vernieuwender systemen – cfr. Microfonen voor hulpkreten – bewegingsgevoelige camera’s Lokeren: Vaste camera’s: Pan, tilt en zoomcamera’s en één mobiele camera die door lompheid moeilijk te verplaatsen is. Deze wordt vooral gebruikt tegen overlast zoals sluikstorten. De 5 geplande nieuwe camera’s zijn mobiele camera’s. Naar toekomst wil men camer&’s van NMBS integreren in stadsnetwerk Zowel in Mechelen als Lokeren: vraag om in de toekomst publieke camera’s en camera’s in semi-publieke ruimtes met elkaar te linken. Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Doelstellingen Mechelen: Aanpakken van overlast in centrum en probleemwijken Vooral een preventief doel Nuttig voor identificatie van daders Maar wel kleinere criminaliteit Grotere criminaliteit: “lucky shot” Monitoring: crowd control integraal veiligheidsbeleid? maar geen camerabeleid Lokeren Aanpakken van overlast van vooral allochtone jongeren: hangjongeren, joyriding Preventieve functie Nuttig voor identificatie: fiets- en autodiefstal Monitoring: crowd control Deel van nultolerantiebeleid Lokeren: parket werd niet betrokken. Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Effecten Mechelen: Men durft er geen uitspraak over doen Verandering in criminaliteitcijfers zeggen niet veel Effect op overlast en op zakkenrollers Effect op subjectieve onveiligheid Effect op politieorganisatie: efficiëntere inzet van patrouilles verplaatsingseffect Lokeren Men weet het niet deel is van een breder beleid Vermoeden van meer objectieve veiligheid Effect op subjectieve onveiligheid Hulpmiddel voor politie en parket Geen angst voor verplaatsingseffect De burgemeester van mechelen meent dat het een effect heeft op overlast Voor andere misdrijven is het effect minder duidelijk Maar mening dat effect heeft op subjectieve onveiligheid Politie meent: geen effect op bewust daders en geen effect op impulsieve crime. Werkt wel voor zakkenrollers Verplaatsingseffect – zwaardere criminaliteit naar andere steden Maar moeilijk te meten Lokeren: Men vreest geen verplaatsingseffect – hangjongeren verschuiven niet;alle amusement zit in centrum, er valt neti te verplaatsen. Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Evaluatie Mechelen: Geen effectevaluatie “je voelt aan dat het gedragen wordt” Wel opvolging van werking en plaats “evaluatie betekent vooral kijken hoe te optimaliseren” Suggesties voor procesevaluatie Lokeren Geen effectevaluatie Men hoopt op initiatief van FOD Binnenlandse Zaken De burgemeester van mechelen meent dat het een effect heeft op overlast Voor andere misdrijven is het effect minder duidelijk Maar mening dat effect heeft op subjectieve onveiligheid Politie meent: geen effect op bewust daders en geen effect op impulsieve crime. Werkt wel voor zakkenrollers Verplaatsingseffect – zwaardere criminaliteit naar andere steden Maar moeilijk te meten In Lokeren tot nu geen evaluatie. Men kijkt naar FOD Binnenlandse zaken. Parket: bij evaluatie toch het subsidiariteits en proportionalisteitsbegensel eens bekijken. Moet men bijvoorbeeld continu filmen? Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Aanbevelingen Moet deel zijn van integraal veiligheidsbeleid Nood aan kosten / batenanalyse Nood aan effectevaluatie en aan procesevaluatie Door kwantitatieve bevraging en door kwalitatieve bevraging, bv. van daders. privacyschending en andere neveneffecten van cameratoezicht zijn blijvende aandachtspunten Nog beperkt in ruimte Technologisch nog bepertk In beide steden: deel van integraal veiligheidsbeleid Vooral preventieve werking – niet in real time bekijken – wordt soms ingezet voor patrouile – wordt soms gerbuikt voor opsoring en vervolging Effect: niet duidelijk – men meent een effect te zien op objectieve veiligheid maar wel gestegen geregistreerde criminaliteit. Men vermoed positief effect op subjectieve onveiligheid Politie wordt zich geleidelijk bewust van het pôtentieel Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011

Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011 Zie: Noppe K., Vande Walle G. en Easton M. (2011), Cameratoezicht binnen het lokaal veiligheidsbeleid: doelstellingen, effecten, succesfactoren en evaluatie in twee Vlaamse steden, Handboek Politiediensten, (publicatie in september) Nog beperkt in ruimte Technologisch nog bepertk In beide steden: deel van integraal veiligheidsbeleid Vooral preventieve werking – niet in real time bekijken – wordt soms ingezet voor patrouile – wordt soms gerbuikt voor opsoring en vervolging Effect: niet duidelijk – men meent een effect te zien op objectieve veiligheid maar wel gestegen geregistreerde criminaliteit. Men vermoed positief effect op subjectieve onveiligheid Politie wordt zich geleidelijk bewust van het pôtentieel Gudrun Vande Walle www.gofs.ugent.be Week van de Integrale Veiligheid – 27 – 30 juni 2011