It’s not you, it’s the didactics that matter, stupid… Chaos in de les? It’s not you, it’s the didactics that matter, stupid… Klaas van Veen NIBI Onderwijsconferentie Chaos in de klas 12 januari 2013

Hoe vaak heb je ordeproblemen? Noteer en bespreek kort met elkaar een ordeprobleem dat je recent hebt gehad - type les, type leerling, type activiteit, aard van het ordeprobleem, verloop van de les

Mythes rondom orde houden je hebt het of je hebt het niet persoonlijkheid autoritair en streng is goed niet lachen voor de kerst...

Problemen Ook ervaren leraren hebben soms (weer) ordeproblemen Analyse gaat voorbij aan doelen, inhoud en didactiek van de les Analyse gaat voorbij aan de situatie en de context

Ecologische benadering de omgeving, de fysieke en sociale context met specifieke doelen, dimensies, kenmerken en processen die consequenties hebben voor het gedrag van de deelnemers in die situatie nadruk op de rol die situatie en context spelen in het handelen en reageren in een klas

Het klaslokaal vanuit een ecologisch perspectief een omgeving waarin meestal zo'n 20 tot 30 leerlingen - een klas - bij elkaar zijn met 1 of 2 leraren om activiteiten te ondernemen die betrekking hebben op onderwijsdoelen en onderwijsresultaten voor de leerlingen

6 kenmerken van deze context > zijn van invloed op het plannen en monitoren van lesactiviteiten / orde houden 1. Multidimensionaliteit 2. Gelijktijdigheid 3. Onmiddelijkheid 4. Onvoorspelbaarheid 5. Openbaarheid 6. Geschiedenis Orde houden is een complexe activiteit !

Orde houden en ordeproblemen Les bestaat uit aantal activiteiten: uitleg, discussie, groepswerk, opdrachten maken, wisseling tussen activiteiten De vakinhoud en lesdoelen bepalen de activiteit! Elke activiteit heeft een ‘program of action’ Elke activiteit vindt plaats in een specifieke context en situatie (zie de kenmerken van de context)

Orde in de klas: Leerlingen doen wat ze moeten doen volgens het ‘program of action’ in een specifieke context en situatie Ordeproblemen: Leerlingen doen NIET wat ze moeten doen volgens het ‘program of action’ Rimpeleffect: van belemmeren tot blokkeren

Stelling Orde houden kan beter door het goed doordenken en uitvoeren van een reeks activiteiten NU: doordenken van ‘program of action’ Niet: correcties van ordeverstoringen

‘Program of action’ van een activiteit 1. Verwachtingen en regels voor deelname/interactie 2. Eisen vanuit de activiteit/inhoud zelf m.b.t. leren 3. Tempo, gerichtheid en uitdagendheid/relevantie

Deelname / interactie - wat verwacht je wel / wat niet? Vraag en antwoord: vraag, antwoord, evaluatie, vervolg Uitleg: leraar praat, leerlingen maken aantekeningen, luisteren, vragenstellen Zelfstandig werken: leerlingen zelf bezig, leraar monitoort, uitstel van vragen Groepswerk: veel monitoring van de groepen, geven van feedback, letten op voortgang taak, geven van aanwijzingen Wisseling tussen de activiteiten

2. De aard/inhoud van de activiteit bepaalt de medewerking en betrokkenheid Hoge cognitieve processen ambigue en veel risicio veel weerstand veel medewerking voorspelbaar en weinig risico Lage cognitieve processen

3. Tempo, gerichtheid en uitdagendheid/relevantie Tempo: leerling begrijpt wat er moet gebeuren en kan het ook doen Gerichtheid: geïsoleerd van niet-relevante prikkels Uitdagendheid: leerling ervaart de stof als relevant en is geboeid

Orde in de chaos... Per activiteit: welke deelname / interactie van de leerlingen en van de leraar wordt verwacht? welke cognitieve processen worden verwacht? wat moeten de leerlingen doen en kunnen ze dat? (tempo) zijn niet-relevante prikkels uitgeschakeld? hoe relevant en uitdagend is het voor de leerlingen? NB: Ecologisch gezien blijft orde houden complex...

Literatuur Doyle, W.  (2006). Ecological approaches to classroom management.  In C. Evertson and C. Weinstein (Eds.), Handbook of classroom management: Research, practice, and contemporary issues (pp. 97-125).  New York: Erlbaum.  

Klaas van Veen Universitair hoofddocent ICLON Universiteit Leiden www.iclon.nl Email: kveen@iclon.leidenuniv.nl