Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Köln

Centrale vraag in deze presentatie 2 Welke investeringsagenda hoort bij het verbeteren van de concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Köln?

Hoe meten we internationale concurrentie? 3  In de studie nemen we twee typen concurrentie mee: 1.De concurrentie die bedrijven ervaren bij het internationaal exporteren van hun producten en diensten; 2.De concurrentie die regio’s ervaren bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven / investeringen;  De belangrijkste concurrenten voor een regio zijn dus: 1.De regio’s met bedrijven die in dezelfde markten proberen hun producten of diensten te verkopen; 2.De regio’s die in dezelfde vijver vissen van internationale investeringen;  Met andere woorden: marktoverlap staat centraal. De belangrijkste concurrenten verschillen daarom per regio en per sector. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie

Belangrijkste concurrenten o.b.v. marktoverlap (voorbeeld van export) 4  Grootste overlap in de export markten van Amsterdam en Parijs  Meeste concurrentie tussen Amsterdam en Parijs Amsterdam export Parijs export Wenen export Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie

Hoe zijn de concurrentiebenchmarks opgebouwd? 5  De benchmarks in deze studie vergelijken per sector en per type concurrentie (export en aantrekken buitenlandse bedrijven) de vestigingsplaatsfactoren (kenmerken van het vestigingsklimaat) in Köln met die van de belangrijkste concurrerende Europese regio’s;  Vestigingsplaatsfactoren zijn o.a.: bevolkingsomvang en - dichtheid, concentratie van (gerelateerde) sectoren, netwerkoriëntatie van bedrijven, connectiviteit (over de weg, door de lucht en via havens), kennisinfrastructuur (publiek en privaat) en Bruto Regionaal Product per inwoner;  In totaal: 29 vestigingsplaatsfactoren. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 47 e.v. en 178 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van als deze vestigingsplaatsfactoren

Welke sectoren nemen we mee in het onderzoek? 6 1.Landbouw 2.Voedingsmiddelenindustrie 3.Materialenindustrie 4.Hightechindustrie 5.Chemie 6.Energie 7.Groothandel 8.Logistiek 9.Financiële diensten 10.Zakelijke diensten Zie Raspe e.a. (2012) pagina 172 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van deze sectoren

Welke regio’s nemen we mee in het onderzoek? 7  Onder regio’s verstaan we 256 Europese NUTS-2 regio’s. In Nederland zijn dit de provincies en in Duitsland zijn dit de zogenaamde Regierungsbezirke. De NUTS-indeling is een standaard van de EU en is door Eurostat opgesteld;  De NUTS2-indeling beslaat meestal een of enkele centrale steden met hun ommeland, zodat deze regio’s vaak overeenkomen met agglomeraties of metropolitane gebieden;  Basis voor deze keuze is de wens om zo veel mogelijk regionale differentiatie mee te kunnen nemen op het niveau van regio’s en aan te sluiten bij de internationale literatuur over regio’s. Voorwaarde was dat er betrouwbare data waren. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 46 e.v. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van de regio’s die we in het onderzoek meenemen

Wilt u meer weten? 8  Deze presentatie is gebaseerd op drie PBL- studies.  In deze studies vindt u een overzicht van de relevante literatuur (waarom regio’s cruciaal zijn in een globaliserende economie) en een motivatie van alle keuzes over indicatoren, data en methodiek.  Vragen? Neem dan contact op met: Otto Raspe of

We beantwoorden vier vragen voor de regio Köln 9 1.Welke Europese regio’s zijn de belangrijkste concurrenten? 2.Welke vestigingsplaatsfactoren zijn belangrijk voor een goede concurrentiepositie? 3.Hoe verhouden deze vestigingsplaatsfactoren zich tot haar belangrijkste concurrenten? 4.Op welke factoren bestaat er een 'gat' met de concurrentie en welke factoren zijn goed op orde?  We beantwoorden deze vragen voor elke combinatie van sector en type concurrentie (export en buitenlandse investeringen). Zie Raspe e.a. (2012) pagina 50 voor een toelichting op deze vier vragen

Leeswijzer van de benchmarks 10 1.De benchmarks zijn gebaseerd op de belangrijkste concurrenten op basis van marktoverlap (zie sheet 3 & 4); 2.De benchmarks laten de 10 belangrijkste vestigingsplaatsfactoren zien (van de totaal 29 die we meenemen in het onderzoek), afgeleid van de belangrijkste concurrenten en dus verschillend per sector en type concurrentie. Dit zijn de concurrentiefactoren; 3.De concurrentiefactoren zijn geordend naar mate van belangrijkheid: de bovenste is het belangrijkste, de onderste het minst belangrijk (van de 10 weergegeven factoren); 4.De stippellijn geeft de gewogen score weer van de belangrijkste concurrenten; 5.De eigen score op een concurrentiefactor is relatief ten opzichte van de belangrijkste concurrenten. Hierbij geldt: hoe hoger de score, hoe beter je scoort t.o.v. je belangrijkste concurrenten. Enkel voor congestie en connectiviteit (nabijheid tot) zeehavens geldt het tegenovergestelde: hoe lager de score, hoe beter. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 69 voor een methodische toelichting op de benchmarks

We laten nu voor Köln de benchmarks zien voor de volgende sectoren 11 De benchmark op basis van het aantrekken van buitenlandse bedrijven voeren we voor een sector enkel uit wanneer wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: -Er moeten voldoende buitenlandse bedrijven (minimaal 10) binnen de regio zich hebben gevestigd voor een zinvolle vergelijking; -De regio huisvest meer dan 2% van alle buitenlandse bedrijven binnen de sector in heel Duitsland EN/OF de regio heeft een relatieve specialisatie qua buitenlandse bedrijven in de sector (locatiequotiënt > 1). * Voor de sectoren groothandel en financiële diensten voeren we om data-technische redenen in plaats van de benchmark op basis van export een benchmark uit op basis van het opzetten van een buitenlandse vestiging, mits we ook de benchmark voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven hebben uitgevoerd. Zie Raspe e.a. (2012) pagina’s 126, 143 en 174 voor een inhoudelijke toelichting. Aantrekken buitenlandse bedrijven Export goederen en /of diensten 1. Landbouw 2. Voedingsmiddelenindustrie 3. Materialen 4. Hightech 5. Chemie 6. Energie 7. Groothandel * 8. Logistiek 9. Financiële diensten * 10. Zakelijke diensten Wel meegenomen Niet meegenomen

Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing Landbouw Omvang export: Köln is de 96e regio van de 256 in Europa

13

14

Conclusies Landbouw in Köln 15 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsomvang is relatief groot; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; Het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt sterk boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief groot; Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde; De concentratie van de landbouw sector ligt sterk onder het gemiddelde.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 84e regio van de 256 in Europa Voedingsmiddelenindustrie Omvang export: Köln is de 37e regio van de 256 in Europa

17

18

19

20

Conclusies Voedingsmiddelenindustrie in Köln 21 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is iets ondergemiddeld en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde*; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is iets bovengemiddeld; De concentraties van financiële en zakelijke dienstverleners liggen beide iets onder het gemiddelde; De concentratie van de chemie sector ligt onder het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 14e regio van de 256 in Europa Materialen Omvang export: Köln is de 14e regio van de 256 in Europa

23

24

25

26

Conclusies Materialen in Köln 27 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief hoog en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt iets onder het gemiddelde*; De rangscore van de universiteit is iets bovengemiddeld; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief groot; Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De mate van clustering van de sector is iets ondergemiddeld; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt boven het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 26e regio van de 256 in Europa Hightech Omvang export: Köln is de 12e regio van de 256 in Europa

29

30

31

32

Conclusies Hightech in Köln 33 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief laag en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt iets onder het gemiddelde*; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is iets bovengemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De mate van clustering van de sector is iets bovengemiddeld; De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 11e regio van de 256 in Europa Chemie Omvang export: Köln is de 14e regio van de 256 in Europa

35

36

37

38

Conclusies Chemie in Köln 39 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is iets bovengemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde*; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief groot; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De mate van clustering van de sector is iets ondergemiddeld; De concentratie van de chemie sector ligt onder het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 59e regio van de 256 in Europa Energie Omvang export: Köln is de 76e regio van de 256 in Europa

41

42

43

44

Conclusies Energie in Köln 45 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief laag en de bevolkingsomvang is relatief groot; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde*; De hoeveelheid publieke R&D is relatief gezien zeer hoog en de rangscore van de universiteit is relatief laag; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is iets ondergemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 29e regio van de 256 in Europa Groothandel Opzetten buitenlandse vestiging: Köln is de 17e regio van de 256 in Europa

47

48

49

50

Conclusies Groothandel in Köln 51 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld; Zowel het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland als het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen sterk onder het gemiddelde en verder ligt het aandeel bedrijven in buitenlandse handen onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief laag; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 72e regio van de 256 in Europa Logistiek Omvang export: Köln is de 25e regio van de 256 in Europa

53

54

55

56

Conclusies Logistiek in Köln 57 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is iets bovengemiddeld; Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen ligt iets boven het gemiddelde, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland ligt sterk boven het gemiddelde en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde*; De rangscore van de universiteit is relatief laag; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 70e regio van de 256 in Europa Financiële Diensten Opzetten buitenlandse vestiging: Köln is de 7e regio van de 256 in Europa

59

60

61

62

Conclusies Financiële Diensten in Köln 63 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is iets bovengemiddeld; Zowel het aandeel bedrijven in buitenlandse handen als het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland liggen onder het gemiddelde en verder ligt het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector sterk onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief laag; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De efficiëntie van het netwerk van de sector is relatief gezien zeer laag; De concentraties van financiële en zakelijke dienstverleners liggen beide onder het gemiddelde.

Aantal buitenlandse bedrijven: Köln is de 16e regio van de 256 in Europa Zakelijke Diensten Omvang export: Köln is de 38e regio van de 256 in Europa

65

66

67

68

Conclusies Zakelijke Diensten in Köln 69 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is gemiddeld; Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen ligt iets onder het gemiddelde, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland ligt sterk onder het gemiddelde en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde*; De rangscore van de universiteit is relatief laag; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentraties van financiële en zakelijke dienstverleners liggen beide onder het gemiddelde. *Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

Het vestigingsklimaat van Köln samengevat 1 70 Alle topsectoren overziend, concluderen we t.a.v. de belangrijkste vestigingsplaatsfactoren dat:  Goed op orde zijn: –Publieke R&D (sterk bovengemiddeld) ›Maar de rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld –Private kennisinfrastructuur ›Private R&D (bovengemiddeld) ›Aantal patenten (sterk bovengemiddeld) –Connectiviteit door de lucht (bovengemiddeld) –Connectiviteit over de weg (bovengemiddeld) ›Bovendien is de mate van congestie iets ondergemiddeld

Het vestigingsklimaat van Köln samengevat 2 71 Verdere conclusies t.a.v. de vestigingsplaatsfactoren:  Minder goed op orde zijn: –Urbanisatievoordelen ›Met name de bevolkingsdichtheid (sterk ondergemiddeld) –Aandeel buitenlandse bedrijven (sterk ondergemiddeld) –Europees exportaandeel (sterk ondergemiddeld)* –Efficiëntie netwerk van de sector (sterk ondergemiddeld) –Concentratie van de financiële dienstverlening (ondergemiddeld) * Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.

 De investeringsagenda voor Köln bestaat vooral uit het handhaven van de goede factoren en het inlopen of compenseren van het gat wat er is t.o.v. de belangrijkste concurrenten. 72 Resumé  Strategieën om dit te bewerkstelligen: Zie Notitie "Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio's".