De cultuur van het evalueren: van een act van vertrouwen naar een act van wantrouwen? Marc Depaepe Antwerpen, cultuurdag voor onderwijs, 8 nov

Inleiding Meer dan een lichte ergernis over heersende discours i.v.m. onderwijs en onderwijsbeleid? Contextloosheid, a-historiciteit en/of toekomstgericht presentisme… maar aan zulke theoretisch- methodologische bespiegelingen waarschijnlijk weinig boodschap Geschiedenis = narratief + interpretatief omgaan met verleden om het als zodanig beter te begrijpen (kan niet zonder feiten ► processen ► concepten ► theorievorming); Niet een steekkaartenbak met pasklare antwoorden op concrete vraagjes, evenmin receptenboek voor maken van de toekomst ► tijd genoeg om dat uit te leggen?

Analoge vragen ► schoolrapport, examen cijfers… etc Weinig onderzoek over materiële artefacten van onderwijsgebeuren Moeten in ieder geval worden gecontextualiseerd ► evalueren, cijfers geven staat niet los van “wed- strijden”, geven van “goede” en “slechte” punten, “meritentafels”, drukken van palmaressen, organiseren van prijsuitreikingen (prijsboeken); bekrachtigen van studies met diploma’s, getuigschriften Sommige praktijken hebben een ver verleden (17 de eeuw, 16 de eeuw en vroeger… mentale mijlpaal in onderwijsorganisatie en vorming van “grammar” of schooling = ratio studiorum (1599) v. SJ: “ordo ab chao”! = rationaliteit van modern onderwijs…

Schoolse tijd, schoolse ruimte, schoolse taal en communicatie… Klassikaal onderwijs, klaslokalen, schoolboeken, curriculuminhoud, jaarklassen (graadklassen?), overgangen, cesuren, fractionering programma’s, fractionering van de tijd, lesroosters, trimesters, lesuren, speel en leertijd… etc… etc… Pedagogische semantiek van straffen en belonen (brutaliteit en fysieke straf niet als pedagogisch ideaal, wel punitieve soberheid, bespelen van de emoties, psychologische interventies… “met azijn vangt men gene vliegen”…. + feminisering?/ zachte aanpak?

Hoofdelijk ► klassikaal ondw (musea)

Quasi-universeel: idee van “school”! Naar Congo geëxporteerd

Artefacten van “opvoedend” onderwijs = Herbartiaanse leuze v. mod. ondw.

Nood aan meten? “Kennisbarema”? Nood aan meten van schoolse kennis? Oude informaliteit moet plaats maken voor nieuwe zakelijkheid (orde in vooruitgang); zucht naar Cartesiaanse orde, beheersing van de samenleving Cf. normaliseringsparadigma van Foucault: alles wat niet normaal is moet normaal worden gemaakt: levende tabellen (leger, hospitalen, gevangenissen, scholen, etc): standaardisering, classificatie, vergelijkinig, hiërarchisering, uitsluiting…. Opkomst van de statistiek (19 de eeuw: Quetelet “l’homme moyen”) Eind 19 de eeuw doorbraak van positivisme in experimentele menswetenschappen, psychologie, pedologie (A’pen: Schuyten!), exp pedagogiek

Impuls van testbeweging Tussenoorlogse periode: Binet/Simon (1905) via tussenstadium B. naar VS ► groot succes geworden (via Stanford): hele testindustrie (Decroly & Buyse, 1922) Niet enkel intelligentiemeting, maar ook allerlei schoolvorderingstests, rendementstests + begin van effectiviteitsonderzoek (assessment) Correleert met idee over ideale samenleving: democratie als “meritocratie” (bij ons Fonds der “Meestbegaafden” – onderwijzers als selectieheer van menselijk kapitaal ► zij die het “verdienen” (neo-liberaal gedachtengoed)

Moderne samenleving ► meritocratie “aanpassing” van “moderne school” aan maatschappij correleert met opvatting over “Meritocracy”: It would appear that the formula ‘IQ+Effort = MERIT’ may well constitute the basic belief of the ruling class in the twentieth century” (M. Young, The Rise of Meritocracy, 1984) Legt ook uit waarom IQ-ideologie, testen en meten (educational psychology) zoveel (nog meer) succes heeft gehad in de VS tijdens interbellum “Thorndike won, Dewey lost”… (E.C. Lagemann)? De facto twee richtingen (vgl R. Buyse: pédagogie expérimentale et pédagogie expériencée): experimenteel wetenschappelijk onderzoek vs. Ervaringsgerichte vernieuwingsexperimenten

Alternatieven? Interne, naast externe democratisering? Reformpedagogiek: kind centraal… velerlei en vaak erg uiteenlopende initiatieven (1880-) in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Spanje, VS…. “New” Education Niet enkel encyclopedische kennis en intellectualistische vorming ook aandacht voor muzische, kunstzinnige, lichamelijke, emotionele, etc… Vgl. Steiner, Freinet, maar ook vele anderen (mindere goden cf. Gunning, 1910: cijfers ► rariteitenkabinet van de geschiedenis?) Niet gehaald: hooguit andere (verdoezelde? verhulde) vormen van “meten” en “evalueren” (cf. uitzicht van de “bulletijns”…)

Reforming, again and again…? Hoe werkt onderwijsvernieuwing? Impliciete grammatica’s van schoolse cultuur en structuur: niet de vernieuwing verandert het onderwijs, maar het onderwijs de vernieuwing! ► taaie patronen van continuïteit; ► “appropriatie” ifv efficiënter onderwijs binnen “moderne” neoliberale samenleving (schoolser onderwijs ► betere school) Evaluatie + zelf-evaluatie ifv “responsabilisering”, aansprakelijkheid, flexibiliteit etc… inpasbaarheid/ inzetbaarheid van de persoon in de eigentijdse samenleving (naar onderwijs: aandacht PISA/TIMMS etc + onderlinge vergelijking) Instauratie van een cultuur van het wantrouwen?