ZORGSTANDAARD COPD Hans in ‘t Veen h.intveen@SFG.nl 1

COPD - definitie COPD is een aandoening die wordt gekarakteriseerd door een niet volledig reversibele luchtwegobstructie die in het algemeen progressief is en wordt veroorzaakt door een abnormale ontstekingsreactie van de longen op schadelijke deeltjes of gassen. (de onderverdeling in emfyseem en chronische bronchitis is in de GOLD richtlijn vervallen vanwege de overlap tussen de beide aandoeningen)

Waarom een zorgstandaard COPD?

Drijvende krachten achter veranderende zorg Factoren aan de vraagkant (patiënt) epidemiologie veranderend zorgvisie toenemende verwachtingen Factoren aan de aanbodkant (zorgverlener)

toenemend aantal patiënten Epidemiologie toenemend aantal patiënten Ernst stadia COPD vlgs GOLD & prevalentie ernst stadia bij COPD patiënten in NL populatie GOLD stadium FEV1 (voorspelde waarde) + ** Prevalentie I licht >80 II matig ernstig 50-80 III ernstig 30-50 IV zeer ernstig < 30 (of <50 bij aanwezigheid van longfalen) ** alle grenswaarden zijn postbronchodilatoire waarden Heden 2025 28 % +120 % 54 % +27 % Opvallend was dat 62% van de ondervraagde personen jonger was dan 65 jaar. Bovendien was bijna de helft vrouw. COPD is dus zeker niet een ziekte van alleen maar rokende oude mannen. In de eerder getoonde prognose voor de prevalentie van COPD in Nederland in 2015 was al te zien dat de vrouwen bezig zijn met een enorme inhaalslag. Dit heeft natuurlijk te maken met het toegenomen rookgedrag bij vrouwen in de afgelopen jaren. Daarnaast is er een groep van 25-30% bij wie astma een rol speelt, al dan niet gecombineerd met roken. Overgang volgende dia: De volgende dia laat gegevens zien over de perceptie van de ernst van COPD door de patiënt zelf. 15 % +30 % 3 % +120 %

Veranderde zorgvisie COPD: nu Structurele veranderingen Muco-ciliaire disfunctie Systemische component Ontsteking Luchtweg obstructie

Toenemende verwachtingen door toegang tot informatie Informatie over de kwaliteit (?) van ziekenhuizen (Elsevier, AD) Informatie van lotgenoten: www.copd-international.com Informatie van zorg-professionals: www.goldcopd.com Eisende maatschappij

Drijvende krachten achter veranderende zorg Factoren aan de vraagkant (patiënt) Factoren aan de aanbodkant (zorgverlener) wijzigingen zorginrichting informatie technologie druk op menskracht

Functionele of integrale bekostiging ?? Veranderingen in zorginrichting Toverwoord… Functionele of integrale bekostiging ??

Informatie Technologie veranderingen in zorgprocessen van papieren dossiers naar elektronische dossiers van meerdere dossiers naar gedeelde dossiers van gegevens sturen naar gegevens delen → van monodisciplinair behandelen naar multi-disciplinaire zorg

Druk op menskracht Zorg wordt onbetaalbaar 200 400 600 800 1000 2000 200 400 600 800 1000 2000 2025 astma COPD €280 miljoen €1 miljard

Druk op menskracht Zorg wordt onbetaalbaar Een afname van het aantal huisartsen/specialisten Toetreding van nieuwe zorgverleners: praktijkondersteuners, nurse practitioners, HBO-dokters Taakverdeling/delegatie en deskundigheids-bevordering

De Toekomst van COPD Zorg-vraag/aanbod rond COPD toenemen èn veranderen. Ketenzorg: Disease managementprogramma, patiënt centraal,sluitende keten Zorgstandaard: Beschrijft op hoofdlijnen waaruit de zorg tenminste moet bestaan. Patiënt en zorgverlener wat zij moeten doen en kunnen verwachten.

Zorgstandaard COPD LAN opdrachtgever Multidisciplinair document op hoofdlijnen Primair doel niet: Kostenbesparing Primair doel wel: Kwaliteit van zorg Beschrijft niet: “Wie doet wat” Beschrijft wel: Op welke zorg COPD patiënt kan rekenen Gebaseerd op CBO, LTA, NHG, LESA richtlijnen Indeling volgens Meta-Model Zorgstandaard 1

Uitgangspunten Multidisciplinaire zorg leidt aantoonbaar tot betere zorg; Patiënt centraal, niet belangen van hulpverlener/verzekeraar; Iedere patiënt heeft recht op zorgvuldige diagnostiek en behandeling; Iedere patiënt heeft recht op zorg, waar mogelijk dicht bij huis; Het streven moet zijn om de patiënt snel terug te brengen in eerste lijn, niet het voorkomen van bezoek aan tweede lijn. 1

Visie op zorg Patiënt als partner in behandeling Dynamisch zorgmodel, patiënt “gaat door de lijnen heen”, zorgvraag kan van moment op moment wisselen COPD: complexe en heterogene ziekte Algemene (NHG) en persoonlijk behandeldoelen Optimalisatie van de Fysiologische stoornis Adaptatie aan de stoornis (klachten, beperkingen, QoL) Juiste diagnose en ziekteclassificatie (multidimensioneel assessment); Resultante bepaald intensiteit en locatie van de zorg…. 1

Diagnose Spirometrie huisarts & POH huisartsen Lab tweede lijn Provide GP’s with spirometry, not spirometers. Paul Enright, Editorial Thorax 2008;63:387 1

Assessment ? 1

GOLD: classificatie COPD o.b.v. FEV1 stadium 1 mild COPD FEV1/FVC  70% FEV1  80% pred stadium 2 matig COPD FEV1/FVC  70% 50%  FEV1  80% pred stadium 3 ernstig COPD FEV1/FVC  70% 30%  FEV1  50% pred stadium 4 zeer ernstig COPD FEV1/FVC  70% FEV1  30% pred

COPD: classificatie o.b.v. FEV1? Isolde Study, AJRCCM 2001

COPD – classificatie: vele parameters Cazzola M, et al. Chest 2004;126:220-237

COPD – classificatie: vele parameters Jones and Augusti, Eur Respir J 2006

Assessment Basaal (trapsgewijs) Assessment Uitgebreid Assessment Evaluatie van de integrale gezondheidstoestand Fysiologie, klachten, beperkingen, QoL Basaal (trapsgewijs) Assessment anamnese exacerbatiefrequentie dyspneu: MRC klachten: CCQ voedingstoestand: BMI longfunctiebeperking: FEV1 Uitgebreid Assessment vele parameters, veelal in tweede lijn 1

Uitgebreide inventarisatie 1. Diagnostische problemen 2. Niet/onvoldoende bereiken behandeldoelen ondanks therapie 3. Wens patiënt 1

BMI < 21 of VVMi <15 (vrouw), 16 (man) MRC ≥ 3, of CCQ ≥ 2 Leeftijd ≤ 50jaar BMI < 21 of VVMi <15 (vrouw), 16 (man) MRC ≥ 3, of CCQ ≥ 2 FEV1 < 50%, of 1500 ml absoluut Progressief beloop, snelle longfunctiedaling Exacerbatiefrequentie ≥ 2/jaar Nooit gerookt, geen onderbehandeld astma Comorbiditeit Saturatie ≤ 92% of desaturatie van > 3% bij inspanning Adaptatie problemen Indicatie zuurstof, revalidatie 1

Indeling naar ziektelast en niet naar FEV1 Patiënt met COPD met een lichte ziektelast: Iedere patiënt met COPD, die volgens het assessment niet (meer) voldoet aan de criteria voor nadere analyse. Patiënt met COPD met een matige ziektelast: Iedere patiënt met COPD die volgens het assessment voldoet aan de criteria voor nadere analyse, waarbij behandeling dicht bij huis mogelijk is, maar wel infrequent bezoek in de tweede lijn noodzakelijk is. Gedeelde zorg. Patiënt met COPD met een ernstige ziektelast: Iedere patiënt met COPD die volgens het assessment voldoet aan de criteria voor nadere analyse waarbij intensieve begeleiding in de tweede of derde lijn (bv. door middel van multidisciplinaire revalidatie) noodzakelijk is. 1

Na assessment: Individueel zorgplan Adaptatie, gedrag van de patiënt staat centraal Voorlichting en educatie Zelfmanagement Life Style verandering SMR Voeding Bewegen beweegadvies beweegprogramma longrevalidatie, basaal vs intensief Medicatie Management van hoest en dyspneu 1

Organisatie van de zorg Rol verandering: meer behandeling (onder voorwaarden) dicht bij huis, na nauwgezet assessment Huisarts is coördinator in eerste lijn: lusten en lasten Case manager Zorggroep Intervisie, casuïstiek, communicatie, epd Certificering, visitatie & accreditatie (onderdelen vd) keten 1