Actief omgaan met MJA3: wat komt u tegen bij (voortgangsbewaking van) plan ‘ SenterNovem, Team Netwerk Bedrijven InfoMil relatiebeheerders Wm bevoegd gezag Schakeldag Annemie Loozen en Juliëtte Vandeweijer 13-11-2008 Doel: Het EEP (voorheen) EBP globaal doornemen. Dmv het nader toelichten van de belangrijkste bladzijden van het EEP, snel inzicht krijgen in de inspanningen en resultaten van het bedrijf op energiegebied. Voorbeeld EEP en bedrijfsrapport (geanonimiseerd) beschikbaar voor de workshopdeelnemers (mee terugnemen). Sheets zijn genummerd aan de hand van voorbeeld EEP.

Inhoudsopgave presentatie en Energie Efficiency Plan (EEP) Energieverbruik Situatieschets en EnergieVerbruiksAnalyse (EVA) Energiegerelateerde grootheid / product / prestatiemaat OEFENING Besparingscategorieën MJA3 en relatie met Wm Inventarisatie en selectie van maatregelen Geplande maatregelen en doelstelling efficiencyverbetering Voortgangsbewaking plan (monitoring) Ontwikkelingen en wetenswaardigheden

1. Energieverbruik, totaal en per energiedrager Eenheid Energiedrager Nm3, GJp kWh, GJp kg, GJp …, GJp Totaal Aardgas # Elektriciteit Gas/dieselolie Overig Zijn dit reële getallen ten aanzien van hetgeen in de Wmvergunningaanvraag staat vermeld of hetgeen naar aanleiding van controlebezoeken is vernomen/geconstateerd?

2.1 Situatieschets productieproces Vergelijken met beschrijving in Wm

2.2 EnergieVerbruiksAnalyse (inhoudelijk) Utiliteiten In welke vormen wordt ingekochte energie omgezet alvorens deze binnen de Onderneming te gebruiken? Benoem en kwantificeer deze energieomzetting Productieproces Welke proces- en/of productie-eenheid is het meest energie gerelateerd? Benoem en kwantificeer het energieverbruik van deze eenheid / eenheden Faciliteiten Welke energie en hoeveel wordt in kantoren verbruikt? Benoem en kwantificeer het energieverbruik van deze faciliteiten Resterend energieverbruik Hoeveel energieverbruik kon niet worden toegerekend? Hoeveel energieverbruik betreft verliezen?  Vergelijken met beschrijving in (aanvraag) Wm Vergelijken met beschrijving in Wm

2.3 EnergieVerbruiksAnalyse (schematisch)

3. Energie gerelateerde grootheid / Product / Prestatiemaat Eenheid Specifiek energiegebruik in 1998 [GJ / m³] Bijbehorende energie gerelateerde grootheid te weten productievolume / prestatiemaat 1998 2006 2007 productie blokken m³ productie elementen

OEFENING: EVA stapsgewijs (stap 1) Energiedragers Inkoop aardgas Inkoop elektriciteit Inkoop gas/dieselolie Energiecentrale Afname aardgas voor stoom Afname elektriciteit voor luchtcompressie Productieproces Afname elektriciteit voor mengerij/zagerij Afname gas/dieselolie voor transport Kantoren Afname aardgas voor verwarming Afname elektriciteit voor verlichting Niet vermeld Restant aardgas Restant elektriciteit Restant olie

OEFENING: EVA stapsgewijs (stap 2) Energiedragers Inkoop aardgas (4.000.000 Nm3) Inkoop elektriciteit (8.000.000 kWh) Inkoop gas/dieselolie (240.000 kg) Energiecentrale Afname aardgas voor stoom (3.988.000 Nm3) Afname elektriciteit voor luchtcompressie (1.600.000 kWh) Productieproces Afname elektriciteit voor mengerij/zagerij (6.000.000 kWh) Afname gas/dieselolie voor transport (240.000 kg) Kantoren Afname aardgas voor verwarming (12.000 Nm3) Afname elektriciteit voor verlichting (24.000 kWh) Niet vermeld Restant aardgas (0 Nm3) Restant elektriciteit (376.000 kWh) Restant olie (0 kg)

OEFENING: EVA stapsgewijs (stap 3) Inkoop aardgas: 4 mln Nm3; 31,65 MJ/Nm3 Inkoop elektriciteit: 8 mln kWh; 3,6 MJ/kWh; 40% rendement elektriciteitscentrale Inkoop gas/dieselolie: 240.000 kg; 42,7 MJ/kg

OEFENING: EVA stapsgewijs (stap 4) Inkoop aardgas: 4 mln Nm3; 31,65 MJ/Nm3 Formule: 4 mln * 0,03165 = 126.600 GJp Inkoop elektriciteit: 8 mln kWh; 3,6 MJ/kWh; 40% rendement elektriciteitscentrale Formule: (8 mln kWh * 0,0036 GJ/kWh ) / 0,40 = 72.000 GJp Inkoop gas/dieselolie: 240.000 kg; 42,7 MJ/kg Formule: 240.000 kg * 42,7 MJ/kg = 10.248 GJp Totaal = 126.600 + 72.000 + 10.248 = 208.848 GJp = ca. 210.000 GJp = ca. 210 TJp

OEFENING: EVA stapsgewijs (stap 5) Energiedragers Inkoop aardgas (4.000.000 Nm3, 126.600 GJp) Inkoop elektriciteit (8.000.000 kWh, 72.000 GJp) Inkoop gas/dieselolie (240.000 kg, 10.248 GJp) Tot. 208.848 GJp = ca. 210 TJp Energiecentrale Afname aardgas voor stoom (3.988.000 Nm3, 126.220 GJp) Afname elektriciteit voor luchtcompressie (1.600.000 kWh, 14.400 GJp) Productieproces Afname elektriciteit voor mengerij/zagerij (6.000.000 kWh, 54.000 GJp) Afname gas/dieselolie voor transport (240.000 kg, 10.248 GJp) Kantoren Afname aardgas voor verwarming (12.000 Nm3, 380 GJp) Afname elektriciteit voor verlichting (24.000 kWh, 216 GJp) Niet vermeld Restant aardgas (0 Nm3) Restant elektriciteit (376.000 kWh, 3.384 GJp) Restant olie (0 kg)

4.1 MJA kijkt verder dan de inrichting Energie-efficiency via: Proces inclusief energiezorg Keten Duurzame energie Begrippen uitleggen en voorbeelden noemen: Proces, energiezorg, keten, duurzame energie

4.2 MJA3 versus Wet milieubeheer Wet milieubeheer (Wm) wet dus afdwingbaar maatregelen met tvt < 5 jaar bevoegd gezag: handhavende rol MJA3 convenant Ondergeschikt aan Wm niet vrijblijvend Wm+: - maatregelen met tvt > 5 jaar - maatregelen in de keten - voorstudies - routekaart MJA adviseur pro-actieve en dienstverlenende rol

5.1 Inventarisatiemethodiek Vrij om methodiek te kiezen Bijv. Sectorspecifieke maatregellijsten SenterNovem - proces, keten en duurzame energie - met de sector besproken - worden momenteel geactualiseerd

5.2 Overzicht besparingsopties Maatregel Aardgas Nm3 Elektra kWh Kosten € NCW Besparing GJ/jr Bijdrage EEI (%) Vermeden CO2 (kg/jr) Energiezorg en goodhousekeeping: Implementatie e-monitoring Energiebesparingsproject in processen: Hergebruik reinigingswater 36.900 20.000 1,1 1.168 0,8 65.300 Alternatief afblazen perslucht 30.000 4.000 2,1 270 0,2 20.100 Energiebesparingsprojecten in utilities en gebouwen: Reductie luchttemp. Compr. 84.000 756 0,5 56.300 Frequentiereg. branders 31.000 279 20.800 Frequentiereg. Koelw.pomp 210.000 12.000 1,0 1.890 1,2 140.900 Tabel uitleggen: NB> Tabel is niet compleet: ook duurzame energie, energiezuinige productontwikkeling Verdeling in energiezorg, processen, keten, duurzame energie Vermeden CO2 –emissie uitleggen <-> MJA als instrument voor energiebesparing/efficiency Aan de hand van ‘blauw’ voorbeeld uitleggen + uitrekenen: Bijdrage energie-efficiency-verbetering; Bijdrage EEI, EEI kan je optellen tot totaal EEI Vermeden CO2-emissie (zie noot in digitaal EEP)

OEFENING: rekenvoorbeeld maatregel (1) Frequentieregelaar koelwaterpomp Bijdrage energie-efficiency verbetering = beoogde besparing / rendement = 756/0,4 = 890 GJ/jaar - beoogde besparing: 210.000 KWh = 756 GJ ( 3,6 MJ/KWh) - rekening houden met rendement elektr.centrale: 40%

OEFENING: rekenvoorbeeld maatregel (2) EEI = bijdrage energie efficiency/totaal verbruik per jaar = 1890/155.406 * 100% = 1,2 Vermeden CO2-emissie = zie onderaan blz 22 EEP.

Bijv. terugverdientijd van 5 jaar of minder 6.1 Selectiemethodiek Bijv. terugverdientijd van 5 jaar of minder Maatregelen die al zijn getroffen Maatregelen die alleen voor nieuwbouwsituaties toepasbaar zijn Meeste absolute energiebesparing of Meeste energie- efficiency ……… Je mag verschillende methoden toepassen

6.2 Geplande maatregelen Tabel uitleggen: Aardgas Nm3 Elektra kWh Kosten € NCW Besparing GJ/jr Bijdrage EEI (%) Vermeden CO2 (kg/jr) Energiezorg en goodhousekeeping: Implementatie e-monitoring Energiebesparingsproject in processen: Hergebruik reinigingswater Alternatief afblazen perslucht Energiebesparingsprojecten in utilities en gebouwen: Reductie luchtemp. Compr. Frequentiereg. branders Frequentiereg. Koelw.pomp Tabel uitleggen: Jaar van uitvoering/jaar ingebruikname Voorbeeld/vraagpunten uitwerken? Paragraaf 2.5 en 2.6 digitaal EEP: eerder getroffen maatregelen hoeft bedrijf niet te vermelden (is al bekend bij SN)

6.3 Zekere, voorwaardelijke, onzekere maatregelen Zeker: alle rendabele maatregelen Voorwaardelijk: rendabele maatregelen maar technische, organisatorische of economische belemmeringen Onzeker: wel interessante maatregelen maar besparing nog onzeker/onduidelijk Aanvullend: maatregelen die zijn getroffen bovenop in EEP aangegeven maatregelen Handreiking MJA: hfd 11 en 14 MJA: alle rendabele maatregelen treffen en streven naar treffen van alle voorwaardelijke maatregelen Punten om aan de groep voor te leggen: - studies kunnen wel opgenomen worden maar zullen geen directe energiebesparing opleveren, wel kan de maatregel als gevolg van de studie opgegeven worden als onzeker met een schatting van het besparingsresultaat. Hiermee kan de studie dus als zekere maatregel zonder besparing en de inhoudelijke maatregel als onzekere maatregel met besparing worden opgenomen in het EBP. - rendabele maatregelen volgens de Wet milieubeheer - projecten  leiden meestal niet tot energiebesparing maar borgen wel energiebesparing binnen het bedrijf of leiden tot kennis om projecten te kunnen implementeren Implementatie energiezorg U maakt een evenwichtige keuze voor een optimale energie-efficiency verbetering

6.4 Doelstelling EEP Kwalificatie Categorie Zeker Voorwaardelijk Onzeker Totaal Procesefficiëntie Energiezorgsysteem Procesmaatregelen (incl. good housekeeping) 0 % … % Duurzame Energie Ketenefficiëntie 2 %

OEFENING: Drie EEP’s, … Energieverbruik 100.000 GJ Energiebesparing (in GJ) Efficiencyverbetering (in %) Totaaloordeel (schaal 1-10) EEP 1 1.700 1,7 Good housekeeping 300 0,3 Productieproces 1.000 1,0 Utilities en gebouwen 400 0,4 EEP 2 2.500 2,5 200 0,2 0,0 Duurzame energie 2.100 2,1 EEP 3 3.000 3,0 Ketenprojecten

OEFENING: …, drie adviezen PRO EEP 1 maatregelen gepland, op alle onderdelen EEP 2 > 2% tevens duurzame energie EEP 3 forse besparing in keten CONTRA EEP 1 < 2% EEP 2 geen maatregelen productieproces, maar geoorloofd volgens MJA3 EEP 3 weinig besparing in inrichting, maar geoorloofd volgens MJA3

7.1 Voortgangsbewaking EEP: signaalfunctie Onderwerp Doelstelling 2009-2012 Realisatie Signaal Besparende maatregelen (in TJ) Procesefficiëntie Duurzame energie Ketenefficiëntie Groen Oranje Rood Efficiencyverbetering t.o.v. vorig jaar (in %) Efficiencyverbetering t.o.v. 1998 (%) Niveau van energiezorg

7.2 Bedrijfsrapport Belangrijkste resultaten Eenheid 1998 2006 2007 Indices en vermeden CO2 EEI (Energie Efficiency Index) Onderbouwing verandering EEI Vermeden CO2 gerelateerd aan verandering EEI Correcties DEI (Duurzame Energie Index) DEI EPI (Energiezuinige Product Index) EPI TEEI (Totale Energie Efficiency Index) TEEI TEEI gecorrigeerd - % Ton GJ 100,0 67,3 96,0 6.967,0 0,0 64,6 81,6 8.822,4 Energiezorg aantal 2j elementen behaald (max. 19) aantal 3j elementen behaald (max. 7) aantal facultatieve elementen behaald (max. 14) ISO 14001

7.3 Energie-efficiencyverbetering: een voorbeeld (1) Jaar 2006 Productievolume: 300.000 producten Energieverbruik: 210.000 GigaJoules (GJ), 210 TeraJoules (TJ) Specifiek energieverbruik: 0,70 GJ Jaar 2007 Productievolume: 340.000 producten Energieverbruik: 221.000 GJ Specifiek energieverbruik: 0,65 GJ De energie-efficiency verbetert in 2007 De energie-efficiency-index in 2006 = (210.000 GJ / (300.000 * 0,70 GJ) * 100 = 100 Het energieverbruik in 2007 zou zijn geweest 340.000 * 0,7 = 238.000 GJ, het werkelijk energieverbruik in 2007 is 221.000 GJ De energie-efficiency-index in 2007 = (221.000 GJ / (340.000 * 0,7 GJ) * 100 = 92,8 de energie-efficiencyverbetering in 2007 = 100 – 92,8 = 7,2

7.3 Energie-efficiencyverbetering: een voorbeeld (2) De energie-efficiencyverbetering of 7,2% betekent minder energieverbruik van 221.000 GJ * (( 100 / 92,8 ) -1 ) = 17.146 GJ, onder meer veroorzaakt door (bij voorbeeld): Energiebesparende maatregelen ad 8.000 GJ, bijv. Good housekeeping: 500 GJ Installatie van efficiëntere apparatuur: 4.650 GJ Optimalisatie utilities / isolatie gebouw: 2.850 GJ Andere procesinvloeden: 6.500 GJ, bijv. Betere bezettingsgraad: 8.000 GJ Verbeterde grondstoffen (e.g. cement): 500 GJ Andere productspecificaties: -2.000 GJ Dit houdt in dat van 17.146 GJ energie-efficiencyverbetering 14.500 GJ (85%) wel en 2.646 GJ (15%) niet kan worden onderbouwd

7.3 Energie-efficiencyverbetering: een voorbeeld (3) 2006 2007 Productievolume 300.000 Productievolume 340.000 Werkelijk Energieverbruik 210.000 EEI 2006: 100: 221.000 / (300.000 * 0,70) EEV Overige Procesinvloeden 6.500 Niet verklaaard 2.646 EPV TEEV Energieverbruik 221.000 Energiemanagement Energiebesparende maatregelen in productieproces 8.000 Ketenprojecten Referentie energieverbruik en specifiek energieverbruik: 340.000 * 0,65 = 238.000; 221.000 / 340.000 = 0,65 300.000 * 0,70 = 221.000; 221.000 / 300.000 = 0,70 EEI 2007: 92,8: 221.000 / (340.000 * 0,70) 100 – 92,8 = 7,2 % 221.000 * ((100 / 92,8) - 1) = 17.146 GJ

7.4 Toetsen aan doelstelling MJA3 2% EEP opstellen Monitoring Rendabele maatregelen treffen Ontbreekt er essentiële informatie voor het bevoegd gezag? Uitruil van maatregelen bespreken. Wm  MJA

8.1 Ontwikkelingen MJA3 - nieuwe tekst - nieuwe handreiking EEP; - nieuw format EEP www. Senternovem.nl/mja ESD-richtlijn Benchmark/Emissiehandel

8.2 Wetenswaardigheden SenterNovem, Team Netwerk Bedrijven voert Programma MJA-facilitering uit www.senternovem.nl/mja Informatiepunt SenterNovem: (030) 239 35 33 MJA-relatiebeheerder ‘Wet milieubeheer bevoegd gezag’: Annemie Loozen, 046 – 4 202 282, a.loozen@senternovem.nl Juliëtte Vandeweijer, 046 – 4 202 340, j.vandeweijer@senternovem.nl