Wie leest wie de les? Veranderende verhoudingen in het vertegenwoordigen van het volk Maastricht, 25 september2012 Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht

De uitslag (USBO) VVD3141GL104 PvdA3038CU55 SP PVV2415SGP23 CDA2113PvdD22 D Opkomst75,473,8 Sociaal en Cultureel Planbureau

(USBO)

Sociaal en Cultureel Planbureau (USBO)

Politieke scheidslijnen(USBO) Sociaal en Cultureel Planbureau

Niet stemmers (2010)  De jongsten (18-25 jr.) en de oudsten (75+) (41%)(36%)  De laagstopgeleiden (lager onderwijs/LBO)37%  De ongehuwden (36%) en de allochtonen(33%) ‘Politik(er) Verdrossenheit’ Sociaal en Cultureel Planbureau

Typisch voor de Nederlandse democratie 2012  Volatiliteit binnen/naar links/rechts  Geen grote kern trouwe kiezers meer  Snelle doorwerking nieuwe opvattingen in partijen/parlement  Mediacratie = medialogica = lijsttrekkers  Politieke interesse ≠ partijlidmaatschap  Korte politieke carrières Sociaal en Cultureel Planbureau

Meningen peilen /3 Meeste politici bekwaam28%25% Ministers geen interesse in ons4751 Politici onbehoorlijk naar elkaar3648 Compromissen goed5856 Bestuur aan krachtige leiders2837 Burgers meer meebeslissen6361 Lidmaatschap EU ok4744 Slechte zaak euro i.p.v. gulden3936 Euro goed in crisis4531 NL steeds meer ieder voor zich8083 Sociaal en Cultureel Planbureau

EU en Euro 2012  Slechte zaak euro i.p.v. gulden41% (69% PVV – 16% D66/GL)  Lidmaatschap EU ok44% (20% PVV – 74% D66/GL)  Politiek in Europa krijgt een voldoende39% (17% PVV – 60% CDA) Sociaal en Cultureel Planbureau

Voorkeuren van de burgers zoals nuverantw. burgers Basisverzekering/pakket40% 4% Kinderopvang 26%22% (subsidie voor arme ouders 30%) Ouderenzorg48%14% Buurtvoorzieningen (gemeenten)52% (Raad) 3% (SCP, 2011) Sociaal en Cultureel Planbureau

Zorg vaker, integratie en criminaliteit minder vaak als probleem genoemd Sociaal en Cultureel Planbureau

Opleiding als voorspeller laaghoog Multiculturele samenleving positief27%69% EU-lidmaatschap goede zaak26%68% Politici niet in onze mening geïnteresseerd64%35% Burger meer meebeslissen73%45% Sociaal en Cultureel Planbureau

‘Volgen nat./intern. onderwerpen in de media’(18+), 2011 (Bijna) nietIntensief Lokale politiek31%10% Landelijke politiek17 EU523 Intern. politiek425 Natuurrampen mondiaal633 (COB/SCP) Sociaal en Cultureel Planbureau

Toekomstperspectief blijft somber Sociaal en Cultureel Planbureau

Tevredenheid met het eigen leven en een gunstig vergelijkend oordeel over de levenskwaliteit in eigen land, EU-bevolking van 15+ in 2010, in procenten Sociaal en Cultureel Planbureau

Vertrouwen in de regering en in het parlement Sociaal en Cultureel Planbureau

De stemming in het land ‘Tevreden met het eigen leven, minder tevreden met de samenleving, ontevreden met de politiek’ ‘De anderen moeten veranderen’ ‘De zacht van binnen, hard van buiten samenleving’ Nederland is van een high trust society een medium trust society en in veel opzichten een mistrust society geworden. Groeiende kloof hoger vs lageropgeleiden Sociaal en Cultureel Planbureau

Van traditioneel progressief naar modern conservatief Behoud van de waarden en de prestaties van de twintigste eeuw 1.Het gevoel van nationale eenheid en samenhang (jaren veertig/vijftig) 2.Het behoud van de sociale zekerheid en de verzorgingsstaat (jaren vijftig/zestig) 3.Het behoud van de persoonlijke vrijheden (jaren zestig/zeventig) Sociaal en Cultureel Planbureau

Modern conservatisme Behoud verzorgingsstaat Behoud persoonlijke vrijheid Behoud burgerlijke samenleving Behoud nationale identiteit Behoud sociale veiligheid Behoud welvaart Sociaal en Cultureel Planbureau Geen EU-richtlijnen ‘Massa-immigratie’ Islamisering Gedoogbeleid 'Verheffing'

De veranderende verzorgingsstaat  Angelsaksisch model: lage uitkeringen  Korte duur, bijstandsniveau (werken naar vermogen)  Skandinavisch model: iedereen moet werken  ‘Decentralisatie’  Continentaal/Rijnlands model: geen tweedeling  Zorg/onderwijs: eigen bijdragen naar draagkracht Sociaal en Cultureel Planbureau

10 jaar ontwikkeling/verandering – 2000/2002 – 2010/2011 Reële nat. inkomen (1990=100) Bevolking16,0 milj.16,7 milj. Huishoudens6,8 milj.7,4 milj. Bevolking 65+13,7%15,5% Beroepsbevolking7,2 milj.7,8 milj. Armoede (NVMT)5,8%6,1 (2009) Personenauto’s6,5 milj.8 milj. Sociaal en Cultureel Planbureau

‘Donkere wolken …’  Staatsschuld naar 2/3 BBP (400 miljard euro)  Overheidstekort boven 3% (2013: 2,7%?)  Hypotheekschuld 105% BBP (630 miljard euro), onzekerheid toekomst hypotheekrenteaftrek  Werkloosheid loopt op (boven 6%)  Economische groei bijna steeds negatief  Weinig nieuwe huizen in bouw, dalende prijzen  Pensioenleeftijd te weinig en te laat omhoog  Toekomst Euro nog steeds onzeker  Nieuwe bezuinigingen, maar waarop? Sociaal en Cultureel Planbureau

Wie regeert wordt gestraft CDA, VVD, LPF ( )-13 CDA, VVD, D66 ( )-12 CDA, PvdA, CU ( )-24 VVD, CDA, PVV ( )- 7 (USBO) Sociaal en Cultureel Planbureau