Processing van diervoeders Dr. Ir Mia Eeckhout
Overzicht Inleiding Grondstoffen Transport en opslag Procestechnologie Kwaliteitscontrole
Inleiding
Diervoederproductie: van steeds wisselend aanbod aan grondstoffen met variabele samenstelling over soms zeer uiteenlopende processtappen Naar uitgebreid gamma eindproducten
Grondstoffen
1. Granen en bijproducten Graan = volledige korrel Alleen dop of schil mag verwijderd zijn Energieleverancier Hoog gehalte aan zetmeel (60 - 70%) Eiwit Lage biologische waarde Mineralen 1,5 - 4% (Ca-tekort) Goede verteerbaarheid Haver, gerst, rijst, triticale, tarwe, ...
2. Oliehoudende zaden en vruchten en bijproducten 1 Oliehoudende zaden Tot 40% olie Verwerking in olie-industrie Bijproducten in veevoeding Minder energierijk Afname vet Hoog eiwitgehalte (15 - 50%) Onevenwichtige AZ samenstelling Hoog mineraalgehalte Grondnoten, koolzaad, lijnzaad, ...
2. Oliehoudende zaden en vruchten en bijproducten 2 Kwalitatieve houdbaarheid grondstoffen Beïnvloed door vochtgehalte zaden, temperatuur, luchtvochtigheid Gehalte vrije vetzuren Verschillende extractie-processen Persen 2,5 - 5% vet Solventextractie < 1% vet Bijproducten Verschillende samenstelling
3. Zaden van peulvruchten en bijproducten Belangrijke grondstof naast graan Hoog eiwitgehalte AZ-samenstelling niet altijd optimaal Aanwezigheid anti-nutritionele factoren Inactivatie door verhitting Minder vet en zetmeel Soja, erwten, aardnoot, linzen, ...
4. Knollen en wortels en bijproducten Energieleverancier Hoog zetmeelgehalte Hoog eiwitgehalte Lage biologische waarde Eenzijdige mineralensamenstelling Maniok, aardappels, bataat, ...
5. Voedergewassen en ruwvoedergewassen Gedroogde bovengrondse delen van groen geoogste voedergewassen Ruw celstofgehalte < 25% Klavermeel, luzernemeel, Grasmeel, ...
6. Producten met een hoog vezelgehalte Gehalte aan ruwe celstof > 25% Stro, doppen, schillen, ...
7. Nevenproducten voedings- en landbouwindustrie Nutritioneel sterke verschillen Nutritionele verarming Meer verfijnde verwerking Bijproduct van verwerking van plantaardige of dierlijke producten In België Ruim 12,4% van totale hoeveelheid grondstoffen
7.1 Nevenproducten uit graanverwerking Tarwevoermeel Hoog eiwitgehalte Maximum 9% ruw celstof Nevenproducten uit bierbereiding Wortelkiemen na mouten Bierbostel Bier of brouwersgist Vit B Nevenproducten maïsvermaling
7.2 Bijproducten uit suikerbereiding Suikerpulp Kort ontsuikeringsproces Hoog suikergehalte Melasse Afgescheiden na suikerkristallisatie Minstens 45% suiker Als bindmiddel en smaakverbeteraar Gevaar voor diarrhee
7.3 Bijproducten fruitsappen- en limonade-industrie Pulp Door persen van vruchten Appelpulp Hoog ruw celstofgehalte Lage energie-inhoud Tannine Citruspulp Hogere voedingswaarde Hoog ruwcelstofgehalte met veel lignine Lage eiwitverteerbaarheid
7.4 Melk en melkproducten Melkwei Magere melkpoeder Lactosepoeder Drogen van vloeistof na kaasbereiding Magere melkpoeder Lactosepoeder Caseïnepoeder
7.5 Bijproducten slachtveeverwerking 1 Vleesbeendermeel Ontvette gedroogde en gemalen kadavers Alleen vlees en beenderen Eiwitgehalte > 40% Eiwitkwaliteit Kan minderwaardig zijn Diermeel Gedeeltelijk ontvette gedroogde en gemalen kadavers Eiwitgehalte > 55%
7.5 Bijproducten slachtveeverwerking 2 Beendermeel Gedeeltelijk ontvette gedroogde en gemalen beenderen Eenzijdige samenstelling Ca en P in grote verhoudingen aanwezig Bloed Hoog eiwitgehalte Vetkanen Restanten na smeltvetfabricage
7.5 Bijproducten slachtveeverwerking 3 Slachtpluimveeafval Koppen, poten, bloed en ingewanden Vergelijkbaar met beendermeel Verenmeel Zuivere niet bedorven veren Hydrolyse Vereneiwit verteerbaar Vet van landdieren Energiebron Rijk aan vit A en D
7.6 Producten uit visserij Vismeel Drogen van vis Grote variatie in samenstelling Vet vismeel > 13% vet Vetarm vismeel < 6% vet Gemakkelijke oxydatie Visolie
8. Mineralen Evenwichtige voeders Minerale stoffen: Ca, P, Mg, S, Na Optimale groei Tekorten aanvullen Minerale stoffen: Ca, P, Mg, S, Na Sporenelementen: Fe, I, Co, Cu, Mn, Zn, Se
9. Additieven Stikstofverbindingen Ureum Gesynthetiseerde AZ Antibiotica, eetlustverwekkende stoffen, vitaminen, geleermiddelen, anti-oxydantia, … Vaak opgenomen en toegediend via kernen of premix
Transport en opslag
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Transport Pneumatisch Mechanisch Aanzuig- of blaassysteem Wormvijzen Schraapkettingen Elevatoren Transportbanden
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Pneumatisch transport Voor- en nadelen Stofvrij Weinig personeel Weinig geluidshinder Eenvoudig in onderhoud Flexibel Grote investering Beperking soortelijk gewicht grond-stoffen, hardheid en slijtvastheid Grote energie-opname
Mechanisch transport Voor- en nadelen Geen problemen ivm soortelijk gewicht grondstoffen, slijtvastheid of hardheid Energetisch interessanter Meer stof Meer geluidshinder Meer personeel Minder flexibel
Energieverbruik transport Pneumatisch transport afwijzen Energieverbruik Energieverbruik minimaliseren Leeglopen minimaliseren Verwerkings-capaciteit benaderen aan optimale capaciteit
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Transport voeder met hoog vochtgehalte Aanpassing transportsysteem om resten en vastzetten te voorkomen Verschillende systemen op de markt Stalen of kunststof kabels of kettingen met meeneemschijven Nood aan transportsystemen over beperkte oppervlakte Horizontaal en verticaal
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Opslag granen en peulvruchten Zuiverheid Aarde, zand Vreemde voorwerpen Metaaldelen Vreemde zaden Micro-organismen Insecten Vochtgehalte en temperatuur
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Vochtgehalte en temperatuur Rol in houdbaarheid van granen Poreus van aard Hygroscopisch Sorptie-isotherme Relatie tussen relatieve vochtigheid en vochtgehalte Nomogram Bewaarduur granen berekenen in functie van temperatuur en vochtgehalte grondstof
Vochtevenwichtscurve Lucht-Tarwe Tarwe met een vochtgehalte van 13 % zal bij een lucht-vochtigheid van meer dan 60 % vocht opnemen
Nomogram - Bewaarduur Bewaarduur De houdbaarheid van granen als tarwe wordt bepaald door het vochtgehalte en de temperatuur Vochtgehalte Temperatuur
Drogen van granen Drogen tot kritisch vochtgehalte Geen degradatie optreden Bewaren in optimale condities Drogen Opgewarmde lucht Hoeveelheid Via Mollier diagram
Ventilatie bij opslag Regelmatige verluchting noodzakelijk bij opslag Spontane opwarming voorkomen Verhoogde microbiële activiteit vermijden Sterk wisselende condities Grondstof vochtig Meer aëreren Relatieve vochtigheid inlaatlucht belangrijk
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Opslag melasse Opslag in metalen tanks Isolatie tank Melasse = Visceuze massa Viscositeit afhankelijk van temperatuur Agitatie noodzakelijk Sedimentatie vermijden
Overzicht Transport en opslag Transporteren Pneumatisch transport Mechanisch transport Transport voeder met hoog vochtgehalte Opslag granen en peulvruchten Vocht en temperatuur Opslag melasse Opslag vet
Opslag vetten Opslag in tanks Controle temperatuur (50°C) Kristallisatie Degradatie vet Agitatie noodzakelijk Sedimentatie vermijden Vochtgehalte zo laag mogelijk Microbiële degradatie vermijden