Lieve Peremans Centrum voor Huisartsgeneeskunde Universiteit Antwerpen Abortus Lieve Peremans Centrum voor Huisartsgeneeskunde Universiteit Antwerpen

Paraat?...ook als het fout loopt

Overzicht Abortus komt het veel voor? Hoe verloopt een medische abortus Verschil medische – chirurgische abortus Verloop consulten Casussen

Abortuscijfers 2004 2005 2006 2007 10 TOT 14 J 65 88 83 107 15 TOT 19 J 2188 2301 2531 2601 20 TOT 24 J 4002 4139 4310 4423 25 TOT 29 J 3628 3873 4084 4156 30 TOT 34 J 3131 3093 3191 3369 35 TOT 40 J 2094 2248 2463 2375 41 TOT 44 J 836 882 901 915 45 TOT 49 J 53 74 87 50 TOT 54 J 1 3 TOTAAL 16021 16694 17640 18033 GEMIDDELDE LEEFTIJD 27.43 27.44 27.40 27.33

Is er een probleem? In 2007: 18 705 abortussen in België omwille van ongewenste zwangerschap Abortuscijfer: 8.85 van elke 1000 vrouwen tussen 15 en 44 jaar Abortusratio: 13.42 van elke 100 ZS werd afgebroken Grootste aantal (20-24jaar) : in totaal 14 323 abortussen 20-24 jaar met abortuscijfer van 13.00 (per 1000 vrouwen van vruchtbare leeftijd)

Is er een probleem? < 15 jaar 18 15-19 jaar 2768 < 15 jaar 107 Jaarlijks: 8 op 1000 meisjes (-20 j) laat een abortus uitvoeren, tussen 15 en 20 is ongeveer 1 op 50 zwanger Geboorte bij meisjes (2007) < 15 jaar 18 15-19 jaar 2768 Abortus bij meisjes (2007) < 15 jaar 107 15-19 jaar 2601

Gebruikte anticonceptiemiddelen 42.0% gebruikte geen anticonceptie 28.0% pilgebruik in de maand voordien 16.0 % gebruikte een condoom 8.0% paste een natuurlijke methode toe

Tendens België en Nederland 8.6 abortussen per 1000 vrouwen. Meer dan de helft heeft al kinderen, bijna de helft is nulliparae Een op vier is tussen de 20 en 24 jaar oud. Een op de drie abortussen is een herhaalde abortus Bijna de helft gebruikte geen anticonceptie in de cyclus waarin zwanger geworden. Bijna een op drie gebruikte de pil in de cyclus waarin zwanger geworden.

Als onbedoelde zwangerschap een zorg is en abortus een optie Manuela Peeters, 6 november 2009

Goed gesprek bij onbedoelde zwangerschap Wie zijn de hoofdrolspelers? Wat is de mate van hun fertiliteitsbewustzijn? Wat zijn de modaliteiten van de zwangerschap?

Praktijk: Counseling gesprek Openingsvraag en attitude bepalen verder verloop gesprek en begeleiding Vraagverheldering patiënte Opties voor abortus medische vs instrumentale voor-en nadelen bespreken Verwijzing : welke informatie is nodig?

En waar is de huisarts in deze? De hoofdrolspelers Wie is zij, (wie zijn zij)? Hoe denkt(en) zij? Hoe handelt(en) zij? En waar is de huisarts in deze?

Bewustzijn In welke mate is zij /zijn zij zich bewust Van de algemene gezondheid? Van fertiliteit? Van de relationele situatie? Van mogelijks genomen risico’s? Van eigen kennisniveau rond anticonceptie?

Modaliteiten van een zwangerschap Hoe is men (tot nu toe al) zwanger geraakt? (On)bedoeld doel-bewust-zijn  perceptie (On)gepland plannen  attitude en aanpak Streven naar doelbewust plannen Hoe wordt deze zwangerschap geapprecieerd? (On) gewenst? In Nl.: jaarlijks 75 000 onbedoelde zwangerschappen, waarvan 33 000 afgebroken worden..

Besluitvorming Betekenis van “de noodsituatie”. Betekenis van de verplichte bedenktijd. Valkuilen Snelle beslissers Twijfelaars Onder druk? Ga na of het besluit weloverwogen en in vrijheid genomen wordt.

Procedure abortus België Al of niet met verwijzing, afspraak voor vooronderzoek Verplichte bedenktijd Dag van de behandeling Nacontrole

Keuze uit twee technieken Instrumenteel In België tot 14 weken amenorroe In Nederland tot 22 weken amenorroe. Medicamenteus In België en Nederland tot 7 weken amenorroe Termijn wordt verlengd naar 9 weken amenorroe

Medische abortus Vroege zwangerschapsonderbreking (gewoonlijk voor 9 weken zwangerschap) door medicatie geïnduceerd (mifepristone en progstaglandine) zonder chirurgische interventie Falen: indien een chirurgische abortus nodig is in een tweede tijd

Hoe werkt de abortuspil? Anti-progestageen: Anti-hormoon; breekt zwangerschap af Werking: Bindt op de progesteronreceptor met een grotere affiniteit dan progesteron Decidua necrose en loskomen van het bevrucht ei Werkt op de endometrium bloedvaten, schade aan het embryo Verweking en verwijding van baarmoederhals Samentrekken van de baarmoeder Inhibeert de ontwikkeling van de trophoblast Maitre SC, bouchard Ph. Medical termination of pregnancy NEJM 2000;342:946-952

Hoe werkt de abortuspil? Voor een optimaal resultaat: 36-48 u later een prostaglandine nemen Prostaglandines doen de baarmoeder samentrekken Bespoedigen het uitstoten van het vruchtzakje Tot 7 weken amenorroe

Verloop medische abortus Volledige abortus in 95.3% na prostaglandinetoediening (92-98%) 2.8% (1-6%)na mifepristone en voor prostaglandine Falen: Zwangerschap gaat verder (1.2%) Onvolledige abortus (2.8%) Hevige vaginale bloeding (0.7%)

Medische vs chirurgische abortus Contra-indicaties Vroege ZS Chirurgische aspiratie (2-10%) Dagen-weken Geen anesthesie Instrumenteel Zelden contra -indicaties Tot en met 13 weken Re-aspiratie in 1% Eén dag behandeling Meer invasief

Medische vs chirurgische abortus Perceptie bloeding: meestal hevig (8-17d) Nevenwerkingen: buikpijn, nausea... Meer controle en bewust door patiënte Instrumenteel Perceptie bloeding: meestal licht Nevenwerking: uterustrauma Meer controle door hulpverlener

Praktijk: Vooronderzoek Bespreken van ongewenstheid van zwangerschap en alternatieven voor abortus Keuze van de methode Bevestiging van zwangerschap: echo Soms ook infectie-onderzoek Nieuwe afspraak voor abortus

Medische abortus: abortuspil Duur consult: 30 minuten Nogmaals bevestiging van abortus Tekenen van een formulier Inname van medicatie in bijzijn van hulpverlener 20% bloeding de dag zelf, 6% uitstoting vruchtzakje voor de volgende afspraak

Medische abortus: prostaglandines Nieuwe afspraak na 36 tot 48 uur Duur 3 tot 4 uur Inname van 2 tabletten of vaginaal inbrengen 76% vruchtafstoting in het centrum 17% in de volgende dagen Nadien anticonceptie: gedurende 1 maand een combinatiepil

Instrumentele abortus Plaats nemen op de gynaecologische tafel Vaginaal toucher Echografie Desinfecteren Speculum plaatsen Lokale anaesthesie Hysterometrie Dilatatie Aspiratie Totale duur op de tafel ongeveer 10 minuten Laatste drie stappen ongeveer 3 minuten. Ongeveer half uur uitrusten

Infectie beleid Standaard 1g azithromycine en 2g metronidazole te nemen op de dag van de behandeling. Tenzij Voorafgaandelijk microbiologisch onderzoek is gebeurd. Cervicale wisser voor PCR bepaling van Chlamydia en Gonorroe Vaginale wisser voor Vers preparaat voor Clue cells en Trichomonas gramkleuring kweek pathogene kiemen.

Follow-up consultatie Na één tot twee weken Abortus volledig? Controle door echografie Bij twijfel HCG Ongeveer 1% niet volledig: zuigcurretage Ervaringen bespreken Anticonceptie begeleiden

Werkopdracht 1 Een 16-jarige patiënte komt op vrij spreekuur omdat ze ‘over tijd’ is. Ze heeft een nieuw vriendje en ze hebben gevrijd zonder condoom. De pil was ze gestopt omdat ze toch geen vaste relatie meer had. Haar vader slaagt haar dood als hij te weten komt, dat ze zwanger is. Wat doe je als CLB-arts?

Werkopdracht 2: Specifieke problemen bij abortus Een 14-jarig meisje, An, biedt zich aan bij jou wegens het uitblijven van de menstruatie. Het condoom is een keertje gescheurd. Ze heeft een relatie met een 17-jarige jongen. De ouders zijn niet zo opgezet met de relatie.

Knelpunten Wie betrekken? Ouders inlichten of niet (BEROEPSGEHEIM) Minderjarig? Strafbaar?

Knelpunten Vertrouwenspersoon (familielid, leerkracht, vriend ...) Vertrouwensarts (huisarts, CLB arts andere...)

Knelpunten Spanningsveld Geen klacht tegen abortus of arts Juridisch : seks met een minderjarige is strafbaar (correctioneel?) Deontologisch: beroepsgeheim Geen klacht tegen abortus of arts

Cave strafrechterlijk! Hoe aanpakken? Wat wil het meisje? Wie steunt haar? Cave strafrechterlijk! Eerste gesprek Beleid op school Ja Neen of onbetrouwbaar Stappenplan volgen-teamwork Steun zoeken

Hoe aanpakken? Steunfiguren ? Neen Ja Team samenstellen Ouders? Wie begeleidt meisje? Meegaan abortus- Centrum of niet? Ouders? Familie? Huisarts? Andere Verwijzen en opvolgen

is een oplossing, geen probleem Abortus is een oplossing, geen probleem