Succes- en faalfactoren van gezondheidscampagnes tegen overgewicht Mechelen 9 september Margret Ploum

Inleiding Beleidsdoelstellingen VWS: Het aantal mensen met overgewicht en obesitas mag niet verder stijgen Het aantal kinderen met overgewicht moet dalen Het Voedingscentrum wil en moet bijdragen aan deze doelstellingen

Inleiding Activiteiten Voedingscentrum: Sinds 2002 voert het Voedingscentrum extra activiteiten uit op preventie van overgewicht Start van deze activiteiten is de campagne ‘Maak je niet dik!’ Masterplan Overgewicht (2005-2010)

Cijfers Overgewicht groeiend volksgezondheidsprobleem: 51% mannen 42% vrouwen 14,5% jongens 17,5% meisjes 1 op de 7 kinderen overgewicht Steeds meer kinderen te kampen met overgewicht. Natuurlijk wordt dat in grote mate gemedieerd door omgevingsvariabelen. We eten immers wat er ís.

Probleem overgewicht? Bekende risico’s waaronder hart- en vaatziekten, diabetes type 2 Sociaal emotionele problemen Overgewicht, met alle gevolgen van dien. Beter voorkomen dan genezen en, daarom: opvoeden tot gezond gedrag zeer belangrijk. Hoe komt dat nou, dat overgewicht? De obesogene samenleving (zie volgende sheets om verschil in omgeving te laten zien) Natuurlijk wordt dat in grote mate gemedieerd door omgevingsvariabelen. We eten immers wat er ís. Zie de volgende voorbeelden.

Hoe komt dat? Niet een oorzaak!

We eten wat er is.. Chad Familie De Mustapha (Dar Es Salaam) een week aan voedsel. Boek Hungry planet: What the world eats Fotografie: Peter Menzel

We eten wat er is.. Duitsland Familie Melander in Duitsland, hun week voedsel.

We eten wat er is We eten wat er is, toch worden sommigen niet te dik in obesogene omgeving en anderen wel.

? En ook bewegen we waar onze omgeving ons toe verleid.. Als we dit zien, dan kan je je dat soms ook wel voorstellen dat dat zo is, toch denken wij (Voedingscentrum) daar gelukkig anders over. We zijn niet alleen een product van onze omgeving, andere variabelen, zoals opvoeding (hoewel je erover kan twisten of dat niet ook gewoon een omgevingsvariabele is) spelen ons insziens ook een grote en zeer belangrijke rol. Opvoeden tot gezond gedrag dus ook heel belangrijk

Maak je niet dik! Voorbereidend traject Terugblik met alle participanten van de SGV Analyse van voorgaande campagnes Literatuur en deskresearch door NIGZ Literatuurstudie door het LEI

Maak je niet dik! Conclusies n.a.v. voortraject (1) Houd de boodschap eenvoudig en concreet Voedingscentrum heeft aanjaagfunctie Creativiteit en innovatie essentieel

Maak je niet dik! Doelstellingen: Doelgroep: Agendasetting en bewustwording Verhogen risicoperceptie Verhogen eigen effectiviteitsverwachting Doelgroep: Jong volwassenen (20-40 jaar) De gedachte achter Maak je niet dik was vooral het onderwerp overgewicht op de agenda zetten en het bewustzijn van het probleem verhogen. Wij wilden mensen ook bewust maken van het feit dat het risico op overgewicht niet denkbeeldig is. De campagne was gericht op de NL volwassen bevolking, maar in het bijzonder op mensen tussen de twintig en de veertig, want in die levensfase verandert er veel: baan, samenwonen, huwelijk. Deze gebeurtenissen hangen samen met een verandering in leefstijl. Zo zorgen factoren als tijdgebrek, een veranderd verantwoordelijkheidsgevoel en een onregelmatiger leven voor veranderingen in het voedings- en beweegpatroon. Dergelijke veranderingen dragen bij aan een verhoogd risico op het ontstaan van overgewicht. Tevens is voor de doelgroep jongvolwassenen gekozen, omdat bij deze groep nog iets aan preventie gedaan kan worden; het ‘leed’ is dan nog niet geschied.

Maak je niet dik! Consument Omgeving Intermediairs Massamediale activiteiten Samenwerkingsprojecten (bv Flash!/NISB) Omgeving Werkplek (NIGZ/ G&W) Jaarprijs Goede Voeding Intermediairs Diëtisten GGD-en

Maak je niet dik! Consumentenactiviteiten: 2002: - check je gewicht (gewichtstesten) 2003: - gevaar van een kilo per jaar (toekomstvoorspeller)

Maak je niet dik! Consumentenactiviteiten: 2004: - gezondheidsrisico’s - eet jij meer dan je nodig hebt? (caloriechecker) 2005: - gezondheidsrisico’s - herken momenten van te veel eten Voor de spot, surf naar: http//www.memori.be/DOWNLOADS/vc_verleiders

Maak je niet dik! Enkele leerpunten: Formuleer realistische doelen Effecten meten kost tijd (en budget) Waardevol om doelgroep te betrekken bij de ontwikkeling van materialen Voor bereik brede doelgroep >> massamediale introductie effectief Preventie van overgewicht is ‘hot’ item

Maak je niet dik! 89% belangrijk gewichtstijging voorkomen 84% is gemotiveerd om op gewicht te letten 14% bekend met dagelijkse energiebehoefte (<) 93% kent 4 gevolgen van overgewicht 32% vindt het moeilijk om op gewicht te letten 26% vindt niet erg zwaarder te worden 49% denkt minder kans op gewichtsstijging

De Balansdag Wat is een Balansdag? Wat is het doel? Dagje minder, maar gezond eten en meer bewegen, na een dagje meer Compenseren binnen 1 dag Wat is het doel? Mensen helpen om hun gezonde gewicht te behouden Positief hulpmiddel Algemeen aanvaard argument om ‘nee te zeggen’ Voor wie is de Balansdag bedoeld? Voor iedereen die zijn huidige gewicht wil behouden Voor de spot, surf naar: http//www.memori.be/DOWNLOADS/vc_De_Wip Om de kloof te overbruggen tussen weten en doen, zijn wij begonnen met het ontwikkelen van het Balansdagconcept. Dat gaat ervan uit dat de werkelijkheid vol verleidingen zit vaak in ongezonde varianten waarover wij dagelijks struikelen. En dat wij gericht zijn op comfort dus pakken wij de auto die voor de deur staat en niet de fiets die in de schuur achter de grasmaaier staat. De Balansdag is een strategie om met deze realiteit om te gaan. Het is geen punt als je op een feestje wat teveel gegeten, dat gebeurt iedereen wel eens, je kunt het dan meteen de volgende dag rechtzetten door meer te bewegen, de trap nemen ipv de lift bijvoorbeeld en de tussendoortjes te laten staan. Dus geen diëten die negatieve effecten kunnen hebben, maar een manier om op gewicht te blijven in de huidige werkelijkheid. Een concreet hulpmiddel dat niet zegt je mag dit niet en je moet dat. En een handige manier om iets te afslaan. Sorry ik heb een Balansdag.

Middelen Radiospots Internet IM’s SMS-service 6 types Persoonlijk verhaal Verwijzen naar Internet Internet Testimonials IM’s Bekendheid Balansdag Oproep SMS-service SMS-service Herinnering Tips Hoe hebben wij dat gedaan? Wij hebben een zogeheten testimonialcampagne gevoerd. Waarin zes karakters hun eigen Balansdagverhaal vertellen. Hier laat ik u het voorbeeld horen van Angela. En zo hadden wij toch vijf andere types, een jonge moeder, een meisje dat net is gaan samenwonen, een vrachtwagenchauffeur, een jonge allochtoon. Het was een brede mix. Radio, Internet, kleine advertenties waarin een oproep gedaan wordt voor de SMS service. De Sms service hield in dat mensen op hun Balansdag drie smsjes met tips erin konden ontvangen.

Middelen 2 Abri-campagne Balansdagbrochure Bekendheid Balansdag Oproep SMS-service Verwijzen Internet Balansdagbrochure En wij waren op alle stations aanwezig met grote Balansdagposters en natuurlijk was de Balansdagbrochure verkrijgbaar.

Resultaten juni 2006 200.000 hits Balansdag webpagina’s 280.000 Balansdag brochures 37.000 leden Balansdag nieuwsbrief 70% kent Balansdag 46% vindt boodschap belangrijk 64% intentie compensatie (voeding en/of beweging) 35% gebruikt Balansdag 64% compenseert (75% voeding, 48% beweging) 33% zegt op gewicht te blijven met Balansdag In januari 2006 hebben wij de Balansdag geïntroduceerd. In juni hebben wij ook campagne gevoerd. En de resultaten tot nu toe zijn boven verwachting. De Balansdag is heel goed geland. Het word opgepakt als een heel positieve aanpak voor de huidige werkelijkheid. Erg blij zijn wij ook met de 33% van de mensen die zegt dat zij op gewicht blijven door het nemen van een Balansdag.

Adviezen Onderzoek naar MJND Verhoog de persoonlijke relevantie Bied hulp bij interventies Ontwikkel effectieve strategieën voor mannen Ontwikkel strategieën voor gewichtsbehoud op de lange termijn

Uitdagingen Integrale aanpak Energiebalans technisch Emoties Wereld vol verleidingen Tis mijn buurman Mannen Wij hebben met de Balansdag een succes in handen. Het concept heel goed opgepakt, maar er liggen ook nog wel wat uitdagingen. Deels zijn die al aan bod geweest. Zo is het noodzakelijk om van een integrale aanpak uit te gaan. Het gaat om de mens en in de obesogene omgeving. En het gaat altijd om de combinatie van gezond eten en bewegen. Om de energiebalans. Maar die energiebalans wordt door niet deskundigen als een technisch iets ervaren. Energie-inname versus energieverbruik en hoe zit dan precies?. Ook is het een nogal emotioneel onderwerp. Eten vormt de essentie van het leven. Probleem is dat er wat veel van voorhanden is. Wij worden met teveel verleidingen geconfronteerd. En wij hebben de neiging om te denken dat de buurman wel te dik is, maar dat wijzelf misschien ook een paar kilo’s teveel hebben, maar ach…. En dan tenslotte ja gezondheid blijft toch sterk een vrouwenonderwerp. Wij merken dat wij mannen heel slecht bereiken met onze boodschappen over de energiebalans.

Meerjarenplan Gezond Gewicht 2007-2010 Vertaling energiebalans Gezond eten (Schijf van Vijf) Voldoende bewegen Balansdag wanneer nodig Emotionele aspecten Concrete hulpmiddelen Persoonlijke relevantie Mannen In onze nieuwe meerjarenplan Gezond Gewicht gaan wij op zoek naar antwoorden voor deze uitdagingen. Wij willen een aansprekende vertaling vinden van het begrip energiebalans voor de consument. En de energiebalans definiëren wij als gezond eten (Schijf van Vijf) gezond bewegen volgens de NL norm van minimaal een half uur per dag. Wij erkennen dat het onderwerp omgeven is door emoties en die willen wij adresseren. Wij willen concrete hulpmiddelen bieden om te gaan met de verleidingen in de huidige werkelijkheid. De Balansdag is een eerste voorbeeld, maar wij gaan ook een Gezond Gewicht coach via Internet ontwikkelen. Wij willen meer strategieën waardoor mensen het probleem overgewicht op zichzelf gaan betrekken. Wij denken dat dat kan door meer nadruk te leggen op het kortetermijneffect van een gezonde leefstijl. Je voelt je fitter, ziet er beter uit, en voelt je beter. En tenslotte gaan wij werken aan een seksespecifieke aanpak. En daar zullen wij wel weer even mee bezig zijn. Genoeg te doen

Gezond Gewicht 2007-2008 Persoonlijke relevantie Vertaling energiebalans Concrete hulpmiddelen: Balansdagtest Mannen Werkplek Voor de spot, surf naar: http//www.memori.be/DOWNLOADS/vc_man_2

Focus 2009 ev Ouders en Voorbeeldgedrag Vliegwiel

Onderzoek Ouders kunnen overgewicht bij kind helpen voorkomen. 4 punten* hierbij van belang: - Herkennen én erkennen dat het kind risico loopt - Kennis over wat er moet veranderen - Hoe deze kennis toe te passen - Motivatie tot verandering * Etelson et al., 2003 Charlotte Schaap, Universiteit Leusden (2005) Sociale, psychologische en omgevingsinvloeden die van invloed zijn op het ontwikkelen van overgewicht. Herkennen en erkennen van risico: ouders meetinstrumenten geven, denk aan meten van BMI, zodat ze kunnen zíen of hun kind risico loopt of niet. Kennis over wat moet veranderen: informatie verschaffen. Vanuit KCO een paar aandachtsgebieden vastgesteld over wat goede insteken zijn om aan te pakken: BOFT-Factoren; Borstvoeding & Beweging, Ontbijt, minder Frisdrank, Televisie (computer) Hoe deze kennis toe te passen: Concrete tips/handvatten geven Motivatie tot verandering: risico’s benoemen

Uitgangspunten Streven naar het ideaal - Kinderen hebben recht op een beschermde omgeving Omgeving is van grote invloed Voorbeeldgedrag mannen We zijn niet alleen een product van onze omgeving, andere variabelen, zoals opvoeding (hoewel je erover kan twisten of dat niet ook gewoon een omgevingsvariabele is) spelen ons insziens ook een grote en zeer belangrijke rol. Opvoeden tot gezond gedrag dus ook heel belangrijk. De vraag die veel mensen stellen is: Gaat dat niet vanzelf? Verantwoordelijkheid bij de ouders?

Kinderen kopiëren Natuurlijk ligt een groot deel van de verantwoordelijkheid van de ouders, maar we kunnen ouders daar wel bij helpen. Zoals Dr. Van den Elzen zegt in dit artikel: Kinderen kopiëren het gedrag van hun ouders. En ouders zijn zich daar niet altijd voldoende van bewust. .Dat zie je mooi in de volgende voorbeelden uit een campagne van de GGD van Amsterdam.. (Dit is een goed artikel!)

?? Budget Gedragsverandering

Meer informatie www.voedingscentrum.nl

Dank voor uw aandacht Vragen?