Het gebruik van gezonde vetten in de praktijk Dominique Verburgh diëtiste diabeteseducator

Inhoud Voorkomen van de vetten Plaats van de vetten in de voedingsdriehoek Belang van een juiste keuze van voedingsvetten voor diabeten Goede cholesterolwaarden in het bloed: minder risico op atherosclerose Voedingsvetten: rol en soorten Hoeveel vetten in onze voeding? Enkele tips om minder vet te gebruiken Praktisch: overzicht van de smeer- en bereidingsvetten in de handel + bespreking

Voorkomen van vetten Zichtbare vetten: boter, margarine, room, olie, mayonaise, … Onzichtbare vetten: - dierlijke produkten: vlees, vis, melk en melkprodukten, vleeswaren - plantaardige produkten: noten - zoete voedingsmiddelen: koekjes, gebak, chocolade, ijs, …

Plaats van de vetten in de voedingsdriehoek

Belang van een juiste keuze van voedingsvetten voor diabeten Diabetes = ook stoornis in het vetmetabolisme: door diabetes wordt het bloed dikker  t. h. v. kleine bloedvaten: micro-angiopathie (nieren, ogen en zenuwen)  t. h. v. grote bloedvaten: macro-angiopathie (atherosclerose) Diabetes: kans op HVZ 4 maal groter

Goede cholesterolwaarden in bloed: minder risico op HVZ 2 soorten cholesterol in bloed: LDL: - slechte cholesterol - verhoogt risico op atherosclerose - kan dalen door minder VV te gebruiken - streefwaarde: <100

Goede cholesterolwaarden in het bloed: minder risico op HVZ HDL: - goede cholesterol - beschermt onze bloedvaten - stijgt door een goed lichaamsgewicht, voldoende beweging en het gebruik van olijfolie - streefwaarde: * Mannen: >40 * Vrouwen: >50

Goede cholesterolwaarden in het bloed: minder risico op HVZ Triglyceriden: - verhogen risico op atherosclerose - stijging komt vooral voor bij . abdominaal overgewicht . slecht geregelde diabetes . te hoge vetinname (vooral VV) . groot alcoholverbruik . opname van veel snelle Kh - streefwaarde: <150

Voedingsvetten Rol: grotendeels opgebouwd uit vetzuren dienen als brandstof (En) voor ons lichaam 1 g vet = 9 kcal bron van vetoplosbare vitamines (A, D, E, K) maken 30% uit van de totale En-opname in een gezonde voeding

Voedingsvetten Soorten: VERZADIGDE zetten zich vast in de wand van de aders doen LDL stijgen = harde vetten voorkomen: dierlijke: melk en melkprodukten, vlees en vleeswaren plantaardige: palm- en kokosvet, harde plantaardige margarines, minarines en frituurvetten combinatie: harde margarines en minarines, koekjes, gebak, chocolade, snoep

Voedingsvetten ENKELVOUDIG ONVERZADIGD zachter van structuur doen LDL en TG dalen doen HDL stijgen voorkomen: olie: olijf, arachide, lijnzaad, noten, koolzaad noten: vooral amandelen, cashew, hazel en pinda’s vruchten: avocado en olijven sommige margarines en minarines op basis van olijfolie, sommige vloeibare bereidingsvetten

Voedingsvetten MEERVOUDIG ONVERZADIGD zeer zacht tot vloeibaar van structuur doen LDL, HDL en cholesterol dalen 2 soorten: omega 3: doen TG dalen minder kans op vorming van bloedklonters minder hartritmestoornissen komen voor in koolzaad- , lijnzaad- en walnotenolie en in vette vissen (nu ook omega 3-verrijkte voedingsmiddelen: eieren, melk, vlees en gevogelte)

Voedingsvetten Omega 6: goede verhouding omega 6/omega 3 = 4/1 komen voor in maïs- , soja-, saffloer- en zonnebloemolie

Voedingsvetten TRANSVETZUREN = speciale vorm van meervoudig onverzadigde vetzuren worden gevormd bij langdurig verhitten en industriëel harden van olie hebben dezelfde nadelige effecten als de VV voorkomen: koekjes en gebak

Voedingsvetten CHOLESTEROL = vetachtige stof nodig voor opbouw van lichaamscellen, produktie van hormonen en galzuren en voor de werking van de hersenen en het zenuwstelsel slechts 15% van het bloedcholesterol is afkomstig uit de voeding, de overige 85% wordt door het lichaam zelf aangemaakt

Voedingsvetten STEROLEN EN STANOLEN structuur = grotendeels gelijk aan cholesterol zorgen voor een beperkte opname van cholesterol t. h. v. de darm komen van nature voor in de voeding, vooral in plantaardige oliën in de handel: margarines en melkdrankjes verrijkt met sterolen en stanolen

Hoeveel vetten in onze voeding? Vetten totaal: 30% VV : 10% EOV : >10% MOV : 5.3-10%

Enkele tips om minder vet te gebruiken kies een minarine (25% vet) om te smeren en beleg de helft van de snede brood kies vetarme bereidingstechnieken zoals antikleefpan, micro-golf, wok, bakvel, grill gebruik voor de bereiding van de warme maaltijd een olie of vloeibaar bereidingsvet gebruik per persoon 1 soeplepel bereidingsvet eet max 1x/week een gefrituurde bereiding dep gefrituurde bereidingen af op keukenpapier vervang room door een plantaardige room op basis van soja of door een lichte room gebruik dressing (eventueel afgelengd met yoghurt of platte kaas) i. p. v. mayonaise vervang een deel van de olie door melk of yoghurt bij de bereiding van vinaigrette

Praktisch: welke vetstof moeten we gebruiken? Algemene regel: een goede vetstof heeft een hoeveelheid VV dat minder is dan 1/3 van de totale hoeveelheid vet Opmerking: indien de hoeveelheid VV niet vermeld wordt op de verpakking, dan bevat het produkt waarschijnlijk teveel van deze soort vetten en wordt het daarom afgeraden

Overzicht van de smeer- en bereidingsvetten Smeervetten: omega 3 verrijkt minarines 38% V light minarines 25% V op basis van soja op basis van olijfolie met sterolen/stanolen Opmerking: Alle boters, zelfs met een vetgehalte van 20%, worden niet aangeraden omwille van een te hoog gehalte aan VV of omdat de samenstelling niet vermeld wordt. Vben: Balade, Bridelight, Président light, Galaxi boter halfvol

Overzicht van de smeer- en bereidingsvetten bakken en braden vast bakken en braden vloeibaar

Smeervetten En V VV EOV MOV omega 6 omega 3 trans Na Omega 3-verrijkt Becel 38% omega 3 plus 354 38.0 7.7 9.2 20.6 16.7 3.9 0.4 <0.01 Minarines Becel 38% 352 7.3 11.5 18.9 15.8 3.0 <0.5 Vitelma 38% 342 7.5 17.0 13.0 10.0 0.5 Spring 38% 7.0 18.5 12.0 9.5 0.1 Vita d’or 38% 2.5 Delhaize omega 3 38% Culino omega 3 38% 2.0

En V VV EOV MOV omega 6 omega 3 trans Na light minarines Becel essential 25% 258 25.0 5.0 7.5 12.5 10.5 2.0 <0.5 0.01 Vitelma Minelma 25% 225 11.0 8.5 7.0 1.5 0.5 <0.02 Buttella light 25% 224 0.2 Vita d’or 25% 12.0 0.1 Delhaize light 25% 255 Soja Alpro soja minarine 361 40.0 9.0 18.0 14.0 3.5 Alpro soja light 15% 146 15.0 4.0 3.0 6.8 0.6 Buttella soja minarine 360 13.0 8.0 1.0 Delhaize minarine met soja Olijfolie Bertolli 38% 365 38.0 22.0 6.0 <1.0 Belolive 38% 405 45.0 16.0

En V VV EOV MOV omega 6 omega 3 trans Na sterolen/stanolen Benecol smeren en bakken 62% 563 62.0 14.4 32.9 0.4 0.1 Benecol light 35% 332 35.0 6.9 19.2 9.1 Benecol + olijfolie 55% 498 55.0 10.0 33.0 11.0 0.2 Becel ProActiv 35% 324 9.0 8.0 17.5 14.5 3.0 0.5 0.01 Becel ProActiv light 23% 218 23.0 6.5 4.7 11.5 1.5 0.3 0.03 Becel ProActiv + olijfolie 35% 9.5 14.0 12.0 2.0 Optifit 35% (Aldi) 316 16.0

Bereidingsvetten En V VV EOV MOV omega 6 omega 3 trans Bakken en braden vast Becel bakken en braden 860 95.5 22.5 24.3 47.9 41.0 6.7 0.7 Vitelma Finesse 676 75.0 14.0 37.0 23.0 18.5 4.5 1.0 Alpro bakken en braden 680 16.5 35.0 32.0 3.0 Bratella bakken en braden 700 78.0 43.0 26.0 8.0 Bratella soja 675 34.0 Vita d’or bakken en braden Culino bakken en braden + oljfolie 28.0 5.0 Bertolli bakken en braden 703 30.0 19.0 <1.0 Belolive 677 20.0 39.0 15.0 Solo soja 704 17.0

En V VV EOV MOV omega 6 omega 3 trans Bakken en braden vloeibaar Becel bakken en braden 668 74.0 8.0 28.0 38.0 32.0 6.0 <0.5 Alpro soja light 479 52.7 8.6 11.5 31.7 28.3 3.4 Buttella bakken en braden 738 82.0 Bratella + olijfolie 885 98.0 12.0 63.0 22.0 1.0 Lucesse + olijfolie (LIDL) 880 66.0 19.0 Delhaize 740 7.0 Culino bakken en braden Bertolli bakken en braden 47.0 18.0 Solo 43.0 Solo soja 664 13.0 <1.0

Besluit Smeervetten vele merken: zelfde samenstelling verhouding VV/EOV voor min 38% en 25% en minarines met olijfolie = idem soja minarines: minder goede verhouding VV/EOV minarines 38%: Spring, Vita d’or, culino omega 3 minarines 25%: Vita d’or soja minarines: Alpro minarine en Alpro light 15% minarines met olijfolie: Bertolli 38%, iets méér transVZ sterolen/stanolen: Benecol light 35% Na-: Becel, Vitelma, Delhaize omega 3 38%

Besluit Bereidingsvetten vloeibare: betere verhouding VV/EOV Bratella + olijfolie, Lucesse + olijfolie, Bertolli Bakken en Braden vloeibaar, Solo vloeibaar Na-: Becel

Nog vragen? Dank voor uw aandacht